Stedelijke tuinwoningen
29 november 2018
Fine-tunen met baksteen
In het Arnhemse Spijkerkwartier ontwierp Atelier Kempe Thill zestien stedelijke tuinwoningen, verdeeld over vier parallelle bouwblokken. Alle plattegronden zijn aangepast aan de individuele wensen van de bewoners. In het exterieur straalt het ontwerp juist eenheid uit. Die eenheid kwam mede tot stand door gevelmetselwerk met de Hagemeistersortering Weimar HS in dunformaat en klinkerbestrating met de Hagemeistersortering Vancouver.
De stedelijke tuinwoningen van Atelier Kempe Thill werden in september 2017 opgeleverd op de plaats van het vroegere openluchtzwembad Thialf aan de A.C. Thiemestraat. De in vier bouwblokjes gegroepeerde woningen zijn geïnspireerd op de modernistische woningen van Mies van der Rohe, ontworpen in 1959 voor het Lafayette Park in Detroit.
Projectarchitect Jan Gerrit Wessels typeert het PVE voor de zestien woningen als 'complexe eenvoud': “De opdrachtgever wilde op deze locatie een hoge dichtheid, bij een vastgelegde maximale bouwhoogte van twee bouwlagen en extra woningbreedte voor mogelijke differentiatie.”
Dit werd omgezet door de bouwblokjes op het zuiden te oriënteren en relatief dicht op elkaar te plaatsen; de tussenmaat varieert van 10 tot 13 meter. Tussen de blokken bevinden zich steeds private tuinen en een collectieve binnenstraat.
De woningen hebben een gebruiksoppervlakte van 150 tot 240 vierkante meter. Dat is te danken aan de brede beukmaat van 7,5 meter en de woningdiepte van 12 meter. Drie woningen zijn volledig onderkelderd. De kelders worden van daglicht voorzien door een beloopbare glazen vloer.
Het interieur van elke woning is in nauw overleg met de individuele kopers vormgegeven. Wessels: “Alleen de positie van de meterkast lag vast, de rest was vrij indeelbaar – ook de posities van de badkamers en toiletten. Veel mensen kozen voor een vide in de woonkamer, om extra ruimtelijkheid te creëren en licht en lucht in de woning te brengen.”
De individualiteit in de woningplattegronden staat haaks op de uniformiteit in het exterieur. Jan Gerrit Wessels: “Buitenom wilden we een ingetogen, uniforme uitstraling als één geheel: een elegant op zichzelf staand object met een eigen identiteit in de wijk. Maar wel met gevels met verschillende karakters; gesloten naar het openbaar domein en open naar de privé zones.”
Met het toevoegen van gemetselde terrasvormige plantenbakken werd een zachte overgang gerealiseerd van het autonome bouwblok naar de straat. Wessels: “De beplanting in deze drie meter diepe groenzone is een verrijking van de buurt, die wordt versterkt door het contrast met de rustige bakstenen achtergrond.”
Atelier Kempe Thill koos voor baksteen als gevelmateriaal vanwege het duurzame en levendige karakter en de natuurlijke vorm van veroudering. Jan Gerrit Wessels: “Door de steen zorgvuldig te verwerken en extra aandacht te besteden aan verfijnde detaillering, ontstond een bepaalde strengheid. Zo zijn de kozijnen van de voordeuren uit het zicht geplaatst achter het metselwerk, liggen de grote bloemvensters vlak met de gevel en zijn de samengestelde schuifpuiconstructies, waarin ook de zonneschermen geïntegreerd zijn, op de tuingevel aangebracht.
Wat betreft de kleurstelling, zocht de architect naar een lichtgekleurde steen, die daglicht goed reflecteert, om lichte en frisse binnenstraten te krijgen. Wessels: “We zochten bovendien een goede basis voor de beplanting in ons ontwerp en metselwerk dat zou aansluiten op het aangrenzende groene park. We wilden door dit samenspel het ontwerp extra allure geven.”
Die steen, dat werd de Hagemeistersortering Weimar HS in dunformaat. De Weimar is in de basis een wit-gele steen met een licht gekartelde rand, voorzien van extra kleiresten meegebakken in het oppervlak. Wessels: “Dat bezorgt de steen karaktervolle kleurtinten die harmonieus samengaan met de groene omgeving en maakt de steen tactieler. De sintering hebben we er maximaal uitgelaten, om een zo rustig mogelijk gevelbeeld te verkrijgen. Bij Hagemeister konden we deze baksteen perfect fine-tunen, zij kunnen het productieproces erg precies bijsturen.”
De Hagemeisterbakstenen kregen op verzoek van de architect een extra schijnvoeg. In combinatie met halfsteens metselen ontstond hierdoor aan de gevels een koppentegelverband: “Met die schijnvoeg konden we de dilatatievoegen maskeren en een metselverband realiseren met uitsluitend koppen van 115 x 52 millimeter. De dilataties zijn achteraf meegevoegd, net als de schijnvoegen.”
In de bouwblokken is een lichtgrijze 12 mm diep terugliggende, geborstelde voeg toegepast. Wessels: “Met die diepte krijgt elk kopje van de steen een eigen presentie en komt de subtiele kleurnuance in het metselwerk meer naar voren. De lichtgrijze kleur van het voegwerk maakt de uitstraling van het metselwerk zachter. Door diep af te voegen, ogen de hoeken van de gevels als een 'kammetje': elk kopje van elke steen op de hoeken wordt door het ontbreken van voegsel zichtbaar.”
De baksteen raamdorpels en de lateien werden bij Verbaan Systems uit Weert prefab vervaardigd. Bij dat prefabben is de Hagemeistersteen massief toegepast. Wessels: “De stenen zijn massief verlijmd, niet gegoten in beton. Tussen de stenen bevinden zich keramische blokjes als afstandshouder voor de voegen, waar in het werk tegenaan gevoegd kan worden.”
Bij de woningblokken is een klinkerbestrating van Hagemeister gelegd: de Vancouver, gebakken uit dezelfde creme wit-gele klei als de Weimar.
Projectgegevens
Opdrachtgever: Edwin Oostmeijer Projectontwikkeling BV
Ontwerp: Atelier Kempe Thill, Rotterdam
Projectarchitecten: Oliver Thill, Jan Gerrit Wessels
Hoofdaannemer: Hazenberg, Vught
Sortering: Weimar HS DF
Formaat: 240 x 115 x 51 mm
Klinkerbestrating: Vancouver mf
Gemetseld geveloppervlak: ca. 3.300 m²
Bestraat oppervlak: ca. 450 m²