Jakoba Mulderhuis – terrassen nodigen uit tot samenwerking en cross-overs

Het Jakoba Mulderhuis, voorheen Conradhuis genoemd, vormt het sluitstuk van de Amstelcampus van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) aan de Wibautstraat. Het uiterst flexibele onderwijsgebouw is gezamenlijk ontworpen door Powerhouse Company, Marc Koehler Architects en de Architekten Cie.

Nanne de Ru en Marc Koehler rondden in 1999 samen hun Bachelor af aan de Hogeschool van Amsterdam. Ze behoorden tot de eerste lichting studenten die projectgestuurd onderwijs hadden gevolgd. Binnen de multidisciplinaire teams die de studenten tijdens hun opleiding bij hun projecten formeerden, vervulden Nanne en Marc steevast de rol van ‘architect’, vertellen ze tijdens een rondleiding door het Jakoba Mulderhuis.

Hun onderwijs kregen Nanne en Marc destijds in de betonnen kolos Leeuwenburg, ontworpen door Zanstra, Gmelig Meyling en De Clercq Zubli, op steenworp afstand van station Amsterdam Amstel. Dat gebouw was ooit ontworpen als kantoorgebouw en dat betekende veel kamers, kleine ramen, lage plafonds en geen enkele verbinding tussen de verdiepingen. Als student had je eigenlijk geen idee waar andere studenten in het gebouw mee bezig waren, stellen Nanne en Marc.

Toen zo’n tien jaar geleden de tender voor het Jakoba Mulderhuis langskwam, zagen Nanne en Marc een kans om het projectgestuurde onderwijs dat zij zelf gevolgd hadden een passende huisvesting te geven. Marc zat met zijn bureau destijds in hetzelfde gebouw als de Architekten Cie. en zij werden erbij gevraagd om de gevraagde expertise compleet te maken. Het ontwerp voor het Jakob Mulderhuis hebben ze vervolgens echt gezamenlijk ontworpen: Powerhouse Company, Marc Koehler Architects en de Architekten Cie.

Route over terrassen

In de tender werd gevraagd om de nieuwbouw voor de faculteit Techniek, zoals het nu heet, op korte afstand van het bestaande Theo Thijssenhuis aan te bouwen. Omdat die opzet een smal en relatief donker atrium zou opleveren, kozen Powerhouse Company, Marc Koehler Architects en de Architekten Cie. ervoor de nieuwbouw op grotere afstand van het Theo Thijssenhuis te plaatsen, schuin, helemaal op de rand van de kavel. Zo kon een groot atrium gemaakt worden en konden de open onderwijsverdiepingen met grote terrassen daarin uitwaaieren.

Die terrassen vormen de crux van het gebouw. Dat is de plek waar studenten van elkaar zien waar ze aan werken, studenten die misschien wel een heel andere richting volgen dan zijzelf. Het is zo de plek waar cross-overs tussen verschillende vakgebieden kunnen ontstaan, hopen de architecten. Vanaf de begane grond leiden brede trappen over de terrassen naar boven. Bij de eerste drie verdiepingen steken de trappen echt dóór de terrassen heen. Dat zie je toch zelden. “Maar zo is direct zichtbaar waar anderen aan werken”, licht architect Stefan Prins van Powerhouse Company toe. “Je beweegt er echt doorheen.”

Samen met de begane grond, die momenteel nog ingericht wordt, gaan deze terrassen het kloppend hart van het onderwijsgebouw vormen. En die dynamiek moet het aantrekkelijk maken voor studenten om hier met elkaar te komen studeren. Naast het zelf dingen uitwerken en bestuderen, gaat het er toch ook om met elkaar in debat te gaan, stelt architect Pi de Bruijn van de Architekten Cie. Hoewel delen van het onderwijs misschien ook wat vaker digitaal plaats zullen vinden, zal de behoefte om elkaar te ontmoeten groot blijven, verwacht hij. In het gebouw zullen tussen de 6.000 en 7.000 studenten hun studie volgen.

Monumentaal beginpunt van de Wibautstraat

Naast het schijfvormige bouwvolume met uitwaaierende terrassen, heeft het Jakoba Mulderhuis ook een schijfvormig bouwvolume aan het Rhijnspoorplein.

Daar waar de Wibautstraat de Mauritskade en Singelgracht ontmoet, verbreedt het straatprofiel zich iets: dat wordt het Rhijnspoorplein genoemd. Naast het lagere, schijfvormige volume met uitwaaierende terrassen, heeft het Jakoba Mulderhuis aan dit Rhijnspoorplein een hoger bouwvolume. Deze toren spiegelt het bouwvolume van het Benno Premselahuis aan de overzijde van het plein.

Vanuit de oude binnenstad gezien vormen de twee gebouwen een fraai en monumentaal beginpunt van de Wibautstraat. Berlage waardig, ware het niet dat het bouwvolume van het Jakoba Mulderhuis veel hoger is dan het bouwvolume van het Benno Premselahuis. De architecten hebben dit opgelost met een transparante tussenlaag. Zo bestaat het Jakoba Mulderhuis als het ware uit eenzelfde bouwvolume als het Benno Premselahuis en zweeft een extra deel daarboven. Met de spiegelingen van het glas in de gevel werkt dit echter maar deels. Een inspringing, verdraaiing, uitkraging of andere materialisering van de top had dit stedenbouwkundige gebaar wellicht overtuigender neergezet.

De gevel van het Jakoba Mulderhuis is bekleed met lichte natuursteen uit de Jura. De kleur is afgestemd het naastgelegen Theo Thijssenhuis. Architect Pi de Bruijn van de Architekten Cie. spreekt van “een blond en optimistisch gebouw.” Het grid in de gevel verdicht zich hier en daar. Dat zorgt voor “een waaierend motief”, voor lijnen die omhoog gaan en daarmee groei verbeelden. Een passend ornament voor al die jonge vrouwen en mannen die aan het begin van hun loopbaan staan, vindt Pi. De prefab gevel is steigerloos gemonteerd en is volgens de principes van passief bouwen gedetailleerd.

Open bouwen

In z’n structuur draait het gebouw om flexibiliteit. De vloervelden zijn achttien meter diep. En door inzet van sprinklers konden de vloeren in de laagbouw volledig open gelaten worden, ook naar het atrium toe. Alleen bovenin het torenvolume zijn klaslokalen gemaakt.

De wanden die nog in het gebouw te vinden zijn, kunnen eenvoudig verplaatst worden. Iets wat gedurende het ontwerp- en bouwproces ook regelmatig gebeurde, vertelt Stefan. De installaties zijn zo ontworpen dat ze direct op veranderingen kunnen reageren.

In de open onderwijsruimtes, die zijn ingericht naar ontwerp van Ex Interiors, kunnen tafels en stoelen naar believen herschikt worden, en zijn wollen gordijnen voorzien om groepen van dertig studenten te bundelen voor een instructie, debat of presentatie.

De inrichting van de begane grond is door Studio Groen+Schild ontworpen. Daar is een koffiebar te vinden en een restaurant. Aan dit deel van het gebouw wordt momenteel nog gewerkt. Ook hier zullen de meubels weer eenvoudig te verplaatsen zijn, een belangrijke eis van de Hogeschool van Amsterdam, die onderwijsruimtes op ieder moment anders wil kunnen inrichten.

De verschillende lagen waaruit een gebouw als dit is opgebouwd, zijn zoveel mogelijk los van elkaar gehouden. Zo is de draagconstructie los gehouden van de gevel en is de toren los gehouden van het lagere bouwdeel ernaast. In de toekomst is het zo mogelijk om de gevel te demonteren of aan te passen, en is het mogelijk om een deel van het gebouw een andere functie te geven. Het is een voorbeeld van Open Bouwen, geeft Marc aan. Vanuit die filosofie is de liftkern van de toren ook aan de rand van de vloervelden geplaatst. Zo is in de toekomst die liftkern zelf ook aan te passen.

In het atrium is trouwens een interessant detail te vinden. De ondersteuning van de glazen gevels van het atrium loopt rond. “Deze verbeeldt de momentenlijn”, vertelt Stefan. “Zo kunnen de studenten ook van dit gebouwen leren.”

Duurzaamheid

Het ontwerp heeft een BREEAM Excellent certificering. Door het atrium wordt er gebruik gemaakt van passieve zonne-energie en het natuurlijke daglicht creëert een comfortabele en gezonde werkomgeving, en bespaart bovendien aanzienlijk op elektriciteit. Op het dak ligt een groen dak en liggen zonnepanelen met een gemiddelde opwekking van 34.000 kWh. Op hoogte zijn nestvoorzieningen aangebracht voor gierzwaluwen en vleermuizen.

Het gebouw is aangesloten op een WKO en maakt gebruik van submetering. Zo is real time inzichtelijk wat het verbruik is per verdieping. Bijna 25% van het losse meubilair is hergebruikt. Slimme toiletgroepen besparen zo’n 30% water en de ledverlichting in het gebouw reageert op zonlicht en aanwezigheid. Op iedere verdieping is een Join the Pipe watertappunt voor schoon drinkwater te vinden, wat indirect weer bijdraagt aan schoon drinkwater in armere landen.

Om diversiteit te verankeren in de huisvesting van de Hogeschool van Amsterdam is ervoor gekozen dit terug te laten komen in de benaming van de onderwijsgebouwen. Bijna alle gebouwen van de hogeschool zijn vernoemd naar mensen die uitblonken in hun vakgebied en betekenis hadden voor Amsterdam. Het Jakoba Mulderhuis droeg in de ontwerp-, ontwikkel- en bouwfase de naam Conradhuis. De hogeschool is op zoek gegaan naar een vrouwelijke naam voor het gebouw voor de faculteit Techniek en kwam uit bij de Amsterdamse stedenbouwer Jakoba ‘Mejuffrouw’ Mulder (1900-1988). Ruim veertig jaar werkte zij voor de gemeente Amsterdam en heeft onder andere vormgegeven aan het Amsterdamse Bos en de wijken Slotermeer en Osdorp.

Het Jakoba Mulderhuis opent bij de start van het academisch jaar, op donderdag 1 september 2022, haar deuren.