Francesco Veenstra

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019, 9:15

De afgelopen dagen ben ik druk geweest met het geven van bijles aan mijn dochter. Zij is momenteel bezig met de voorbereidingen van haar laatste tentamens in het eerste jaar van een bouwkunde-opleiding. Het vak waar flink moet worden bijgespijkerd heeft betrekking op de economie van en rondom vastgoed.

Tijdens het bespreken van cashflow berekeningen in een door haar opgezet Excel-model probeerde ik antwoord te geven op vragen over waarom macro-economische gebeurtenissen invloed hebben op een bouwproject bij ons om de hoek en waarom in de voorbeelden van verschillende referentieprojecten de rendementsdoelstellingen op ontwikkeling en investering zo hoog waren. Ik legde uit dat dat onder andere te maken heeft met de voortdurende drang naar en de noodzaak tot economische groei. Een fenomeen dat goed zichtbaar is in de gebouwde omgeving. En dat iedereen die groei wil, maar zelf van de gevolgen ervan liever geen last wil hebben; niet fysiek en niet financieel.

Met de verdere verstedelijking en verdichting van ons land neemt de onderlinge afhankelijkheid echter toe. We zullen ons nadrukkelijker tot elkaar moeten verhouden. En gezien de duurzaamheidsopgave en groeiende verschillen in de samenleving is dat ook broodnodig. Wat als we als opdrachtgevers, initiatiefnemers en ontwerpers de ‘Not In My Backyard’-houding omdraaien en stellen: wat kunnen wij doen voor de omgeving, waar ook wijzelf uiteindelijk beter van worden? Wat als we solidairder zouden optreden?

Hoe succesvol het leggen van de puzzel zal zijn hangt af van de bereidheid om vanuit solidariteit tot opdrachtformuleringen te komen en hangt ook af van de wil om visionairs en ontwerpers positie te geven om met gebalanceerde, integrale oplossingen te komen. Ontwerpers zijn als geen ander in staat om programma’s te ordenen, om ruimte en kwaliteit te bieden aan alle belanghebbenden, en sociaal rendement te verbeelden. Ja, integralere en solidairdere ontwikkelingen zouden meer kunnen kosten, maar leveren uiteindelijk ook veel meer op.

Hoe zou zo’n solidairdere leefomgeving eruit kunnen zien? Denk aan samenwerkingen rond de opwekking van energie of rond het bergen van regenwater, het beschikbaar stellen van voorzieningen binnen een gebouw voor de buurt, verrassende combinaties van functies – zoals het inzetten van daken om meer maaiveld te creëren. Een succesvol voorbeeld hiervan is het Dakpark in Rotterdam, bovenop een winkelstrip. Zo’n Ingreep leidt tot een directe meerwaarde: betrokkenheid en draagvlak uit de buurt, maatschappelijke voorzieningen en activiteiten, arbeidsparticipatie en een structurele en ecologische verbetering van de leefomgeving.

In Panorama Nederland, gemaakt door het College van Rijkadviseurs, wordt solidariteit gezien als hét overkoepelende thema voor de ruimtelijke opgaven waarvoor we de komende decennia staan. Echter komt het woord slechts één keer voor in het 134 pagina’s tellende document. Solidariteit mag wat mij betreft als concept, als houding en als basis voor oplossingen van grootschalige, maatschappelijke vraagstukken een centrale plek krijgen in zowel het Panorama Nederland als in het maatschappelijke debat waar alle ontwerpdisciplines onderdeel van uitmaken. Niet als hervorming van het Nederlandse, op compromissen gestoelde, poldermodel, maar als modern rentmeesterschap waar ontwerpkracht instrument is voor verbeelding, begrip, en inpassing.

Hoe ‘solidariteit’ als parameter is in te passen in het rekenmodel van mijn dochter wordt in de leidraad voor de selectie van de nieuwe architect voor het Boijmans van Beuningen aangereikt. De gemeente Rotterdam verplicht daar namelijk de architect minimaal vijf procent van de opdrachtwaarde te besteden aan een ‘social return verplichting’, berekend volgens de formule: geldbedrag = percentage social return x opdrachtwaarde. Ik ga er gemakshalve van uit dat deze eis geldt voor alle opdrachtnemers, ook de bouwers. Daarmee zal door dit project de investering in lokale, maatschappelijke doeleinden 5% x € 213 miljoen = € 10,6 miljoen bedragen. Een experiment met een omvang die substantieel is en waarbij ik uitkijk naar de creatieve invullingen van de eisen die door de gemeente gesteld worden.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

column solidariteit francesco veenstra

1	Zwanenburg heeft nieuw huis met de contouren van een dorp woensdag, 21 oktober
2	Nieuw schoolgebouw voor Academie Tien aan Berlijnplein Utrecht maandag, 19 oktober
3	Van Wijnen en architectenbureaus tonen plannen Dirkzwagerterrein Schiedam dinsdag, 20 oktober
4	'Huizen krijgen in 2021 funderingslabel' maandag, 19 oktober
5	Pieter Sprangers en Tom Bokkers richten samen bureau op dinsdag, 20 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

Voor wie is de stad?

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

Van opwarming naar warming-up!

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Andere nieuwsberichten

Video: Hungry for Design

Gisteren, 14:42

In een videoserie in het kader van de Dutch Design Week maken topkoks een gerecht op basis van het werk van een bepaalde ontwerper en gaan de kok en designer met elkaar in gesprek.

Amsterdam schrijft eerste tender uit voor kavel in Sluisbuurt

Gisteren, 12:14

Marktpartijen kunnen een voorstel indienen voor een blok met 17.000 vierkante meter vloeroppervlak, waarvan het grootste deel is bestemd voor huur- of koopappartementen.

Antwerpse hogeschool verplaatst campus naar andere plek in centrum

Gisteren, 11:28

De Karel de Grote Hogeschool verhuist zijn campus in het centrum van Antwerpen van de Groenplaats naar de Meir.

Architectenweb Podcast – Gesprek met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal over het Vakwerkhuis

Gisteren, 09:15

In deze aflevering gaat Michiel van Raaij, hoofdredacteur van Architectenweb, in gesprek met architecten Ellen van der Wal en Paul Ketelaars van Vakwerk Architecten over het afgelopen zomer geopende Vakwerkhuis in Delft.

Bestuurders enthousiast over plan 'zonne-eilanden' in IJsselmeer

Gisteren, 13:33

Het opwekken van duurzame energie en het versterken van de beschermde natuur in het gebied rond Medemblik kunnen goed samengaan, staat in een rapport.

Ombudsman: betrek Groningers meer bij versterkingsoperatie huizen

Gisteren, 09:37

"Het is mijn huis en mijn leven; mijn geld, mijn verleden en toekomst zitten daarin, daar wil ik zelf zeggenschap over", vertelden Groningers tegen ombudsman Van Zutphen.

Branche: CO2-taks strop voor productie oer-Hollandse baksteen

22 oktober, 2:21

De heffing zal de behoefte aan bakstenen en dakpannen niet laten afnemen, maar het kleine aantal Nederlandse fabrikanten zal 'ernstig verzwakken', aldus de Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek.

'Iconic Houses' stellen deuren open voor publiek in november

22 oktober, 10:49

Gedurende vijf zondagen kunnen tien moderne museumwoningen op verschillende plaatsen in Nederland worden bezocht.

AD: tijdelijke Tweede Kamer niet coronaproof

22 oktober, 9:19

De gangen zijn te smal en de ruimte rond de liften is te klein om 1,5 meter afstand te kunnen houden. Dat staat in vertrouwelijke rapporten in handen van het AD.