Francesco Veenstra

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019, 9:26

De directeur vastgoed en ontwikkeling van de Nederlandse Spoorwegen ziet het bouwen boven het spoor bij de stations in de grote steden als een mogelijke oplossing voor het grote woningtekort in ons land. Kenmerkend voor spoorwegen in steden is dat ze per definitie barrières vormen, zoals de Maas een barrière vormt tussen de noordkant en de zuidkant van Rotterdam. Wil de NS bouwen op de sporen, zorg dan dat de barrières worden geslecht en de stad wordt geheeld. Delft is daar een goed voorbeeld van.

Als succesvol voorbeeld voor overkluizingen wordt door de NS de bebouwing op en rondom Grand Central Station in New York genoemd. Een stad met een dichtheid waar geen van de Nederlandse steden ook maar bij in de buurt zal komen. Een Metropool ook waar mobiliteit op een geheel andere, grootschalige manier onderdeel is geworden van het gebruik van de stad.

New York en Tokio waren in 2002 referenties voor mobiliteitsoplossingen in mijn afstudeerproject aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam. Samen met vriend en collega Gerrit Schilder bedachten we een protest tégen de stadsontwikkeling en vóór de mobiliteitsvraagstukken van dat moment. De champagneglazen van Will Alsop symboliseerden voor ons het Rotterdam waar de stedelijke ontwikkeling gedomineerd werd door projectontwikkelaars en investeerders. Laaghangend fruit, zoals we de zones langs het spoor noemden, vielen ten prooi aan grote vastgoedmannen en werden onderdeel van grote vastgoedtransacties.

Wij voorzagen in ons project al de toekomst van nu, zo blijkt uit recente ambities van de NS. De opgave die we ons stelden was het ontwerpen van een nieuw Rotterdam Centraal, op een andere plek en met een grotere impact voor de stad. Het station verplaatsten we richting het Hofplein en werd ondergronds aangelegd, net zoals de bijbehorende sporen. Tot aan de randen van de stad waren de sporen niet meer zichtbaar en vormden ze geen barrières meer tussen stadsdelen. Boven het station maakten we plaats voor een groot programma aan wonen, werken en ontspannen. Eind 2018 werd door ontwikkelaar Synchroon de gebiedsontwikkeling voor Pompenburg gepresenteerd op ‘onze’ locatie met precies hetzelfde programma als in het project uit 2002.

De plek die we in ons afstudeerproject vrijspeelden op de huidige locatie van Rotterdam Centraal zou in onze gedachten leeg blijven. Een ruimte voor de stad als ware het Central Park, maar dan in Rotterdam. Een leegte die alleen maar in waarde zou groeien doordat de gebieden eromheen verder zouden worden verdicht. In korte tijd zou de plek onbetaalbaar worden voor bebouwing en voor altijd open ruimte blijven in de stad.

We weten ondertussen dat het een droombeeld was; Rotterdam Centraal is gebleven waar het lag. Met een iconische uitstraling en sporen meters boven de aangrenzende straten van de stad.

De huidige ingreep lijkt niet grootstedelijk genoeg. Door de spoorwegtracés te laten liggen waar ze lagen, is de kans ontnomen om het spoor als barrière weg te nemen. Zoals in het plan van Pompenburg te zien is zijn gekunstelde overkluizingen dan de enige mogelijkheid om waardevolle verbindingen te leggen. Het repeterende geluid van piepende treinen in de bocht van de tunnelentree is de blijvende herinnering aan het gebrek aan grootstedelijk denken.

Wanneer de intentie van de NS is om de waardevolle gebieden boven de sporen te gaan bebouwen, dan is een grotere investering nodig om goede stedenbouw realiseren. Grote aanpassingen aan de infrastructuur zijn cruciaal om de bereikbaarheid en de leefbaarheid van de stad te garanderen.

Een goed voorbeeld hiervan is de Spoorzone in Delft. Door het tracé ondergronds te leggen is de trein verbannen uit het straatbeeld en zijn beide zijden van het tracé herenigd. Er ontstaat meer ruimte voor leegte én voor bebouwing. In Delft is, dankzij een enorme investering, een grootstedelijke ingreep gerealiseerd. Grootser dan de overkluizing van het station van Breda of de vernieuwing van de Zuidas. Een kostbare investering die een duurzame en leefbare stad naar de toekomst waarborgt. Een vooruitziende blik die ze meer dan een eeuw geleden al in New York hadden en die tot op de dag van vandaag succesvol blijkt. Het kost wat, maar dan heb je ook wat.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra nederlandse spoorwegen column stations ns

1	Woningbouwproject The Hudsons naast het Dakpark opgeleverd woensdag, 22 maart
2	Nominaties Gouden A.A.P. 2023 bekend zaterdag, 18 maart
3	Studio AAAN realiseert 'terpwoning' in polderlandschap nabij Rotterdam woensdag, 22 maart
4	SO-IL geeft cultureel ensemble de ruimte in oude glasfabriek maandag, 20 maart
5	Door MVRDV ontworpen NIO House in Rotterdam geopend donderdag, 23 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

NS: meer reizigers met trein de grens over

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

Wonen boven druk spoorwegnet stap dichterbij

Nederlands spoor loopt sneller vol dan gedacht

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

'Steden en ov-sector komen met deltaplan spoor'

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

Voor wie is de stad?

Wethouder Utrecht: bouwen boven het spoor te duur en ingewikkeld

Van opwarming naar warming-up!

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Francesco Veenstra kandidaat-voorzitter BNA

Andere nieuwsberichten

Boskalis en De Vries & van de Wiel realiseren contouren Buiteneiland

Gisteren, 16:41

Het eiland, dat gaat functioneren als natuur- en recreatiegebied, vormt het sluitstuk van de Amsterdamse wijk IJburg.

Door MVRDV ontworpen NIO House in Rotterdam geopend

Gisteren, 15:34

In Rotterdam is donderdag een multifunctionele showroom voor het elektrische automerk NIO geopend. De eerste Nederlandse vestiging van het Chinese automerk aan de Meent is ontworpen door MVRDV.

Expositie over dertigjarig Droog Design in het Nieuwe Instituut

Gisteren, 13:39

Dit jaar viert Droog Design zijn dertigjarig jubileum. Het Nieuwe Instituut zet deze mijlpaal luister bij met een tentoonstelling in diens onderkomen in Rotterdam en een expositie vooraf in Milaan.

Willem Hein Schenk stopt als stadsarchitect Haarlem

Gisteren, 10:27

Als reden geeft Schenk dat de stad zich momenteel sterk richt op de uitvoering van plannen, hetgeen niet geheel aansluit bij de ambitie en opdracht die de stadsarchitect voor zichzelf zag toen hij aantrad.

Flatiron Building geveild voor bedrag van 190 miljoen dollar

Gisteren, 14:20

Het historische gebouw in New York staat sinds leeg vanwege onenigheid over renovaties onder de verschillende voormalige mede-eigenaars.

Winkel met hotelproducten ontworpen als een hotel

Gisteren, 11:08

Deze maand heeft leverancier van onder meer hotelbedden en -linnen Douxe een ‘flagship store’ geopend op Oostenburg in Amsterdam.

Amsterdam wil darkstores op bedrijventerreinen

Gisteren, 09:36

Wethouder Reinier van Dantzig geeft aan dat deze aanpak voor een fijnere woonomgeving moet zorgen.

Bijeenkomst over hoogwaardige modulaire woningbouw in Rosmalen

22 maart, 3:23

Tot de sprekers behoren Marlies Zuidam (FAAM architects), Floor Arons (Arons en Gelauff Architecten) en Bjarne Mastenbroek (SeARCH).

‘Een op acht kantoren hoeft niet te voldoen aan duurzaamheidsregel’

22 maart, 10:13

Ongeveer 12 procent van alle kantoren in Nederland is een monument dat niet hoeft te voldoen aan de duurzaamheidsregels, meldt vastgoedadviseur Savills.