Francesco Veenstra

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018, 16:53

Toen ik deze week samen met mijn Spaanse collega via Rijswijk Den Haag binnenreed, merkte ze middenin de voorbereiding van ons volgende gesprek op dat er een groei aan hoogbouwprojecten in de stad zichtbaar is. Ik vertelde haar dat de Randstad er in 2030 behoorlijk anders uit zal zien. Er zijn momenteel tientallen torens in ontwikkeling, en met de enorme woningvraag en de huidige ontwikkeldrang zal een veelvoud daarvan over een jaar of tien de skyline van de Randstad domineren.

De grootste vraag naar wonen zal in de Randstad zijn en hoogbouw is logische consequentie hiervan. Maar zijn de toekomstige stedelingen wel toe aan deze fundamentele verandering? Ik denk dat wonen op grote hoogte vraagt om een herdefinitie van de woonopgave.

In de jaren negentig ontstond het plan om in Rotterdam de Wilhelminapier te ontwikkelen als nieuwstedelijke uitbreiding van het centrum van de stad. Een gebied dat een brug zou moeten slaan tussen het rijke noorden en het arme zuiden, dat nieuwe doelgroepen naar de zuidzijde van de Maas moest lokken met appartementen in een metropolitaanse setting en met romantische vergezichten die doen geloven dat je daar in een wereldstad woont.

Montevideo werd ontwikkeld als de eerste woontoren op de pier. Een verticale stad met de maat van een oceaanstomer en een gefragmenteerde opbouw zoals die opgepikt werd bij gebouwen in New York. Het werd, tijdelijk, het hoogste woongebouw van Nederland. Montevideo was een oplossing voor het realiseren van een hoge dichtheid op een relatief smalle strook in een voormalig havengebied. Met de uitvoering van de visie van Riek Bakker volgde een hele serie woontorens die de pier uiteindelijk tot een nieuwe gebiedstypologie hebben getransformeerd.

De opmars van de torens in onze grote steden gaan momenteel in een tempo waar Riek Bakker slechts van had kunnen dromen. Waar bij de ontwikkeling van Montevideo tijd nodig was om te wennen aan het idee van wonen in de wolken en architect en adviseurs langzaamaan kennis opbouwden over de specifieke ontwerpproblematieken van hoogbouw, daar is het tegenovergestelde momenteel het geval. De woningbouwproductie is nu op stoom gekomen, en dit leidt bij de ontwikkeling en realisatie van torens tot kortdurende ontwerpprocessen en een snelle bouwtijd. Daarbij gaat het over optimalisatie van verhoudingsgetallen, over brandveiligheid en over bouwmethodiek.

De vraag die ik momenteel in het ontwerpproces mis is of het aanbod van de appartementen wel werkelijk aansluit bij de woonbehoefte. Er vindt geen consultatieproces plaats waarbij toekomstige bewoners worden bevraagd naar hun woonwensen. De architect is niet in gesprek met gebruikers. De wet- en regelgeving sluit nauwelijks aan bij het andere wonen; de huidige eisen voor bijvoorbeeld buitenruimtes leiden tot rare oplossingen bij appartementen die boven de vijftig meter liggen.

De optimalisatie van de torenplattegrond is nodig vanuit de betaalbaarheid van de ontwikkeling, maar zorgt voor een verdere verschraling van de semipublieke ruimtes in woontorens. Dat was al zo bij de ontwikkeling van Montevideo in de jaren negentig en dat is nog steeds het geval – uitzonderingen daargelaten. Waar we in vorm en de materialisering graag grijpen naar voorbeelden uit bijvoorbeeld New York, daar schromen we om dit ook voor het interieur te doen.

Het zijn juist de binnenruimtes die in deze woonvorm van groot belang zijn. Entreehallen, liften, verdiepingsgangen vormen de overgang van de straat naar de voordeur. Waar we in de stedenbouw al decennia geleden hebben vastgesteld dat investering in de buitenruimte essentieel is in het maken van een leefbare en veilige omgeving is het nu de beurt aan de publieke binnenruimtes van de woontoren. Om erachter te komen wat de werkelijke behoefte hierin is, is het gesprek met bewoners van belang.

Zou ik mezelf als zo’n bewoner beschouwen, dan vind ik het prettig om bijvoorbeeld vanuit een lifthal zicht naar buiten te hebben of gewoon een lekkere brede route naar mijn voordeur te hebben. Een fatsoenlijke hoogte van de gang is ook fijn om niet steeds het gevoel te hebben mijn hoofd te stoten. En misschien wel zo’n vriendelijke portier bij de entree die je naam weet, je vriendelijk groet en ook een beetje een oogje in het zeil houdt. Dat deze woonwensen tot hogere kosten leiden is evident. Om dat te compenseren moeten we misschien langzaamaan afstand gaan doen van het enorme aantal woonvierkante meters dat we per Nederlander verbruiken. Een passende stap in de verdere ontwikkeling van de Randstad naar een wereldstad.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

interieur woningbouw hoogbouw woontorens francesco veenstra

1	Universiteit van Wageningen heeft een nieuw gebouw voor dialoog maandag, 15 augustus
2	Honderd ontwerpers geselecteerd voor deelname reuzenmaquette Nederland maandag, 15 augustus
3	Nieuw interieur van NN stelt circulariteit centraal dinsdag, 16 augustus
4	Restaurant Capital Kitchen prikkelt alle zintuigen woensdag, 17 augustus
5	Superimpose Architecture ontwerpt vergadercentrum in de kelder woensdag, 17 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

Voor wie is de stad?

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Ex-partners Mecanoo starten eigen bureau

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

Van opwarming naar warming-up!

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

Andere nieuwsberichten

Woontorens creëren groene binnenruimte in zakendistrict Nanjing

Gisteren, 15:01

Voor het nieuwe zakendistrict van Nanjing heeft MVRDV twee 150 meter hoge woontorens ontworpen die samen een bouwblok vormen. Het gebouwconcept voor het bouwblok is verwant aan dat van Valley op de Amsterdamse Zuidas.

Postpark van DELVA is een eerste stap in vergroening HS Kwartier

18 augustus, 11:25

Het gebied rond station Hollands Spoor in Den Haag ondergaat een stedelijke herontwikkeling met gemengd programma. Delva Landscape Architecture | Urbanism presenteert het Postpark, een van de eerste stappen in de transformatie.

Superimpose Architecture ontwerpt vergadercentrum in de kelder

17 augustus, 3:57

Architectenbureau Superimpose Architecture kreeg de opdracht om in de Chinese stad Hangzhou een aantrekkelijk vergadercentrum voor een jonge, trendsettende doelgroep te ontwerpen. In een kelder.

Restaurant Capital Kitchen prikkelt alle zintuigen

17 augustus, 12:48

Passend bij de ambitie om Capital C een hoofdstedelijk centrum voor de creatieve industrie te laten zijn, biedt het restaurantinterieur een onderdompeling in kunst en design.

Luchtbrug tussen torens Delftse Poort voor nieuwe huurder Shell

Gisteren, 13:58

Omdat de gehuurde ruimte verspreid ligt over verschillende torens, komt er een nieuwe luchtbrug.

Aantal koffie- en lunchzaken met ruim kwart gestegen sinds 2017

Gisteren, 13:28

In vijf jaar tijd is het aantal koffietenten en lunchrooms met bijna 27 procent gegroeid.

NVDE: isolatie sneller terugverdiend door hoge energieprijzen

18 augustus, 4:31

De terugverdientijd van verduurzamingsmaatregelen als isolatie of warmtepompen is gemiddeld drie keer korter dan aan het begin van 2021, stelt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie.

Minder omzet BAM door verkochte onderdelen, winst omhoog

18 augustus, 9:45

Bouwbedrijf BAM heeft afgelopen halfjaar minder omzet behaald dan in de vergelijkbare periode van 2021, behalve in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland.

‘Stikstofgesprekken gaan nog te weinig over oplossingen’

17 augustus, 4:57

Dat signaleert Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel waarbij 110 natuurorganisaties, boeren, burgers, wetenschappers, banken en bedrijven betrokken zijn.