Francesco Veenstra

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018, 16:53

Toen ik deze week samen met mijn Spaanse collega via Rijswijk Den Haag binnenreed, merkte ze middenin de voorbereiding van ons volgende gesprek op dat er een groei aan hoogbouwprojecten in de stad zichtbaar is. Ik vertelde haar dat de Randstad er in 2030 behoorlijk anders uit zal zien. Er zijn momenteel tientallen torens in ontwikkeling, en met de enorme woningvraag en de huidige ontwikkeldrang zal een veelvoud daarvan over een jaar of tien de skyline van de Randstad domineren.

De grootste vraag naar wonen zal in de Randstad zijn en hoogbouw is logische consequentie hiervan. Maar zijn de toekomstige stedelingen wel toe aan deze fundamentele verandering? Ik denk dat wonen op grote hoogte vraagt om een herdefinitie van de woonopgave.

In de jaren negentig ontstond het plan om in Rotterdam de Wilhelminapier te ontwikkelen als nieuwstedelijke uitbreiding van het centrum van de stad. Een gebied dat een brug zou moeten slaan tussen het rijke noorden en het arme zuiden, dat nieuwe doelgroepen naar de zuidzijde van de Maas moest lokken met appartementen in een metropolitaanse setting en met romantische vergezichten die doen geloven dat je daar in een wereldstad woont.

Montevideo werd ontwikkeld als de eerste woontoren op de pier. Een verticale stad met de maat van een oceaanstomer en een gefragmenteerde opbouw zoals die opgepikt werd bij gebouwen in New York. Het werd, tijdelijk, het hoogste woongebouw van Nederland. Montevideo was een oplossing voor het realiseren van een hoge dichtheid op een relatief smalle strook in een voormalig havengebied. Met de uitvoering van de visie van Riek Bakker volgde een hele serie woontorens die de pier uiteindelijk tot een nieuwe gebiedstypologie hebben getransformeerd.

De opmars van de torens in onze grote steden gaan momenteel in een tempo waar Riek Bakker slechts van had kunnen dromen. Waar bij de ontwikkeling van Montevideo tijd nodig was om te wennen aan het idee van wonen in de wolken en architect en adviseurs langzaamaan kennis opbouwden over de specifieke ontwerpproblematieken van hoogbouw, daar is het tegenovergestelde momenteel het geval. De woningbouwproductie is nu op stoom gekomen, en dit leidt bij de ontwikkeling en realisatie van torens tot kortdurende ontwerpprocessen en een snelle bouwtijd. Daarbij gaat het over optimalisatie van verhoudingsgetallen, over brandveiligheid en over bouwmethodiek.

De vraag die ik momenteel in het ontwerpproces mis is of het aanbod van de appartementen wel werkelijk aansluit bij de woonbehoefte. Er vindt geen consultatieproces plaats waarbij toekomstige bewoners worden bevraagd naar hun woonwensen. De architect is niet in gesprek met gebruikers. De wet- en regelgeving sluit nauwelijks aan bij het andere wonen; de huidige eisen voor bijvoorbeeld buitenruimtes leiden tot rare oplossingen bij appartementen die boven de vijftig meter liggen.

De optimalisatie van de torenplattegrond is nodig vanuit de betaalbaarheid van de ontwikkeling, maar zorgt voor een verdere verschraling van de semipublieke ruimtes in woontorens. Dat was al zo bij de ontwikkeling van Montevideo in de jaren negentig en dat is nog steeds het geval – uitzonderingen daargelaten. Waar we in vorm en de materialisering graag grijpen naar voorbeelden uit bijvoorbeeld New York, daar schromen we om dit ook voor het interieur te doen.

Het zijn juist de binnenruimtes die in deze woonvorm van groot belang zijn. Entreehallen, liften, verdiepingsgangen vormen de overgang van de straat naar de voordeur. Waar we in de stedenbouw al decennia geleden hebben vastgesteld dat investering in de buitenruimte essentieel is in het maken van een leefbare en veilige omgeving is het nu de beurt aan de publieke binnenruimtes van de woontoren. Om erachter te komen wat de werkelijke behoefte hierin is, is het gesprek met bewoners van belang.

Zou ik mezelf als zo’n bewoner beschouwen, dan vind ik het prettig om bijvoorbeeld vanuit een lifthal zicht naar buiten te hebben of gewoon een lekkere brede route naar mijn voordeur te hebben. Een fatsoenlijke hoogte van de gang is ook fijn om niet steeds het gevoel te hebben mijn hoofd te stoten. En misschien wel zo’n vriendelijke portier bij de entree die je naam weet, je vriendelijk groet en ook een beetje een oogje in het zeil houdt. Dat deze woonwensen tot hogere kosten leiden is evident. Om dat te compenseren moeten we misschien langzaamaan afstand gaan doen van het enorme aantal woonvierkante meters dat we per Nederlander verbruiken. Een passende stap in de verdere ontwikkeling van de Randstad naar een wereldstad.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

interieur woningbouw hoogbouw woontorens francesco veenstra

1	Groen licht voor markthal bij Haarlems winkelcentrum maandag, 13 januari
2	Gemeente Utrecht geeft plannen stadswijk Merwede vrij voor inspraak maandag, 13 januari
3	Architectenweb Video – Triodos Bank maandag, 13 januari
4	Het Timmermansoog: Boijmans dinsdag, 14 januari
5	Realisatie woonwijk Elzenhagen Zuid in Amsterdam stap dichterbij woensdag, 15 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

Voor wie is de stad?

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Ex-partners Mecanoo starten eigen bureau

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

Van opwarming naar warming-up!

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

Andere nieuwsberichten

Common Affairs ontwerpt cultureel complex Hoogeveen

17 januari, 3:06

In het gebouw komen onder meer een theater, poppodium, bibliotheek en toeristisch informatiecentrum.

Uitbreiding als aanvulling en contrast bestaande school

17 januari, 1:40

Naar ontwerp van BDG Architecten is het Montessori Lyceum Groningen uitgebreid met een nieuw deel.

Architectenweb Podcast | TechArchitect – Gesprek met Floor Arons over projecten uitwerken in BIM

17 januari, 12:00

Tijdens het modelleren op kantoor, onderweg in de auto of de trein, tijdens het hardlopen… luister nu de nieuwe aflevering van de Architectenweb Podcast!