Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
De centrale foyer
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Het grand café
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
De grote zaal
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Het nieuwbouwdeel
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Het nieuwbouwdeel
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Het nieuwbouwdeel
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Het nieuwbouwdeel
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau
Copyright: Braaksma & Roos Architectenbureau

De Vereeniging weer open en feestelijk na renovatie (+video)

21 februari 2020, 9:20
Eind vorig jaar is na een grootscheepse renovatie concertgebouw en sociëteit De Vereeniging in Nijmegen officieel heropend. Hoewel het uit 1915 stammende monument door de jaren heen al 36 (!) verbouwingen had ondergaan, was het gebouw nooit volgens een integraal plan aangepakt. Totdat Braaksma & Roos Architectenbureau negen jaar terug op het toneel verscheen.

De grote zaal van De Vereeniging is altijd zeer geliefd geweest. Publiek én muzikanten komen graag naar de Nijmeegse concertzaal, waarvan de akoestiek zich kan meten met gerenommeerde podia als het Concertgebouw in Amsterdam en de Musikverein in Wenen. Tot voor kort was dit echter wel de enige reden wat het gebouw aan het Keizer Karelplein een bezoek waard maakte.

Wie een pauzedrankje wilde bestellen, moest zich door de drukte heen naar een bar in de spelonken van de zijfoyers wurmen. Toiletten lagen onlogisch verspreid over het hele gebouw en bezoekers die via de steile trap naar de garderobe afdaalden, liepen het risico om ‘als lemmingen naar beneden te storten’, zoals architect Job Roos het verwoordt. De artiesten waren evenmin te benijden, aldus de medeoprichter van Braaksma & Roos. “Backstage wilde je eigenlijk gewoon niet komen.”

Een en ander was veroorzaakt door de vele aanpassingen en make-overs die al zo ongeveer vanaf de opening van het gebouw zijn gepleegd. De Vereeniging, oorspronkelijk door Oscar Leeuw ontworpen als een Gesamtkunstwerk in art deco-stijl, is door de jaren heen onderhevig geweest aan vele stijlen en sferen. Zo kreeg de centrale foyer in de jaren dertig een modernistisch uiterlijk en werd het grand café na de oorlog door toenmalig exploitant Heineken omgetoverd tot een soort bruin café.

Gebrom
Uiteindelijk raakte het gebouw ‘dichtgetimmerd’ en functioneerde het niet meer. Daarbij kwam dat de technische voorzieningen aan vervanging toe waren. “Je kon het gebrom van de klimaatinstallatie bijvoorbeeld door de muziek heen horen bij zachte stukken”, zegt Roos. Alle problematiek bij elkaar opgeteld was het zaak om voor het eerst in de geschiedenis van De Vereeniging met een masterplan voor een totale renovatie te komen. Kostenplaatje: 28 miljoen.

“Toen we dat bedrag in 2011 noemden bij de presentatie aan de wethouders, werd er even lacherig naar buiten gekeken. Niemand had het geld. Uiteindelijk is er in tranches 21 miljoen euro op tafel gekomen via de gemeente en provincie, maar dat was een hele zoektocht. Daarnaast hadden we te maken met een enorme logistieke uitdaging, want het gebouw bleef in gebruik tijdens de renovatie. Alleen in de zomer ging het een paar maanden dicht”, vertelt Roos.

Omdat er noodgedwongen werd gecalculeerd op geld dat nog beschikbaar moest komen, is besloten om het plan op te splitsen in drie fases, naar volgorde van urgentie. De ‘onzichtbare’ fase, waarbij de gebouwtechniek alsmede de akoestiek en de uitstraling van de grote zaal werden verbeterd, had de hoogste prioriteit en werd vanaf 2014 uitgevoerd. Daarna werden het entreegebied, de centrale hal en voorzieningen als de garderobe en toiletten vernieuwd. Tenslotte volgde de een fase die bestond uit een nieuwbouwdeel aan de achterzijde van het gebouw, dat voornamelijk fungeert als backstage.

Feestelijk
Uitgangspunten voor de renovatie van de grote zaal waren om de geroemde akoestiek nog verder te verbeteren en de ruimte weer ‘feestelijk’ te maken. De Vereeniging is immers opgericht voor feesten en concerten. In samenwerking met Peutz is een plan voor de akoestiek gemaakt, wat eveneens een visueel effect heeft gehad op de zaal; zo zijn ‘lelijke’ akoestische voorzieningen weggehaald en onder meer vervangen door bijna onzichtbare klankkaatsers boven het podium.

Omwille van een feestelijke uitstraling zijn ornamenten opgeschilderd en de oorspronkelijke kleuren gerestaureerd. “In de jaren tachtig is al een eerste aanzet tot restauratie gedaan”, zegt Lucia van der Horst, associate partner bij Braaksma & Roos. “Er is toen veel goud ingebracht als kleur, omdat men dacht dat dit vroeger veelvuldig aanwezig was. Op basis van cultuurhistorisch onderzoek zijn wij tot andere inzichten gekomen en hebben we ontdekt dat het meer beige was.”

Bij de vernieuwing van het entreegebied en de foyer was het vooral zaak de oorspronkelijke licht- en openheid van het gebouwhart te herstellen. Bij binnenkomst lopen de bezoekers een vrije ruimte in, die aan de verschillende zijden toegang biedt tot de grote zaal, het grand café en (via de trappen en liften) de kleine zaal en andere functies op de verdiepingen. Ook de nieuwe garderobe en toiletten, die door middel van een chirurgische operatie verdiept zijn aangelegd, zijn direct bereikbaar vanuit de centrale foyer. De toegang tot de toiletten vormt met zijn rode loper-tapijt en sfeervol verlichte pianolarol-wanden zelfs een van de hoogtepunten van het gebouw. Of, nogmaals in de gevleugelde woorden van Job Roos: “Je kunt hier bij wijze van spreken met een glas wijn naar het toilet.”

Een van de grote uitdagingen voor de foyer was om er voldoende daglicht in te krijgen. In 1915 lag deze ruimte direct aan de straat, maar Oscar Leeuw heeft er niet veel later zelf nog het grand café voor ontworpen. Braaksma & Roos heeft daarom de gesloten wand tussen het café en de foyer weggehaald en de bar voorzien van een open kastwand, waarin gekleurde glaspanelen zijn verwerkt die daglicht reflecteren richting de foyer. Daarnaast is de aan de zijkant gelegen hoofdentree van De Vereeniging veel opener gemaakt.

Nieuwbouw
Om de kleedkamers, artiestenfoyers en expeditiefuncties te verbeteren, is aan de achterkant van het gebouw een deel gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Als bijkomend voordeel van deze ingreep konden de zijfoyers van de grote zaal op de verdieping worden doorgetrokken over een gedeelte dat vroeger als dak van de backstage fungeerde. Daarmee is een nieuwe ‘ring’ ontstaan met ruimtes die multifunctioneel gebruikt kunnen worden. Bij concerten fungeren ze als foyer en extra kleedkamers voor de artiesten, maar ze lenen zich ook voor bijvoorbeeld lezingen en kleinere optredens.

De nieuwbouw is zoveel mogelijk in lijn gebracht met het bestaande gebouw, door bijvoorbeeld aan te sluiten op de gevelritmiek en de inrijdpoort voor vrachtwagens vorm te geven als een nis. Ook het interieur van het nieuwe deel sluit qua vormgeving en kleurgebruik aan op wat er al was.

Omdat de benodigde 28 miljoen voor een totale renovatie niet bijeen is gebracht, ontbreekt er (nog) wel een deel dat in het masterplan was voorzien. Het gedeelte met onder meer de Leeuwzaal (waar vergaderingen kunnen worden gehouden) is gelaten zoals het was en de beoogde herinrichting van het landschap rond het gebouw bleef onuitgevoerd. Dat is aan de ene kant jammer, al past het ook wel weer in de allegorie van vele ingrepen aan De Vereeniging dat er zelfs na het opstellen van een totaal masterplan voor renovatie open eindjes over zijn gebleven.

https://vimeo.com/392892646

Trefwoorden

braaksma & roos architectenbureau renovatie sociëteit nijmegen de vereeniging concertgebouw

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

OMA ontwerpt rotsachtig hoofdkantoor Jomoo in Xiamen
3 uur geleden

Inzending projecten voor Jaarboek Architectuur in Nederland 2025/2026 van start
Vandaag, 13:48

MIX architectuur ontwerpt robuust en duurzaam woongebouw voor Leidsche Rijn
Vandaag, 11:55

Powerhouse Company ontwerpt Afrikaans hoofdkantoor Global Center on Adaptation
Vandaag, 11:13

Evelien Peeters nieuwe managing director Witteveen+Bos Belgium
3 uur geleden

VVD wil met fiscale maatregelen koopwoning bereikbaarder maken

Gisteren, 11:46

Klimaatvriendelijke investeringen in vier jaar tachtig procent omhoog
Gisteren, 09:25

Advies: huurbeleid versimpelen, minder belastingvoordeel koophuis
7 juli, 4:19

Grote steden trekken fors meer kopers, blijkt uit hypotheekcijfers
7 juli, 9:34

Tweede Kamer draait bezuiniging Nationale Parken terug – natuurorganisaties reageren opgelucht
4 juli, 11:30
Ga naar het nieuws-archief
Ronnie WeessiesRedacteur
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan