Winnend plan van OMA, DELVA en B-architecten voor koepelgevangenis Breda

5 juli 2022, 10:04

De 19^e-eeuwse monumentale koepelgevangenis van Breda krijgt een nieuwe bestemming als levendige woonomgeving met plaats voor culturele en commerciële ruimten. Het plan ‘Koepel District’ van ontwikkelaars Being & VDD Project Development en het architectenteam van OMA, DELVA en B-architecten is onlangs als winnaar aangewezen na een openbare verkoopprocedure van het Rijksvastgoedbedrijf.

Het markante koepelcomplex grenst aan het historische centrum van Breda en beslaat een terrein van ruim drie hectare groot. Het complex omvat diverse monumentale gebouwen, met het indrukwekkende gevangenisgebouw zelf als blikvanger.

Een koepel met ijzeren spanten en een diameter van 53 meter bekroont het 30 meter hoge gebouw. Rond de open, cirkelvormige middenruimte liggen 205 identieke cellen. Verder maken een voormalige vrouwengevangenis, een poortgebouw en verschillende gerechtsgebouwen deel uit van het complex.

Uitgangspunten
Acht jaar geleden werd de gevangenis, officieel de Penitentiaire Inrichting de Boschpoort, definitief gesloten. Begin vorig jaar zette het Rijksvastgoedbedrijf het koepelcomplex, een rijksmonument, via een strikte procedure te koop.

Op basis van een enquête die door vele inwoners van Breda werd ingevuld, stelde de gemeente een nota van uitgangspunten op. Speerpunten waren een internationaal onderscheidend karakter, een unieke identiteit, een duurzame, toekomstbestendige transformatie en een open relatie met de omliggende gebieden, zo meldt het winnende team.

Levendige woonomgeving
De komende jaren transformeren de ontwikkelaars en het ontwerpteam de locatie tot “een levendige bestemming die past bij de hedendaagse dynamiek van Breda.” Een nieuw ontwerp moet het voorheen gesloten complex omvormen tot een open en doorwaadbaar gebied dat met diverse landschappen aansluiting krijgt bij de Bredase binnenstad.

De kracht van project ‘Koepel District’ ligt in het behouden van het bestaande historisch erfgoed in combinatie met duurzame vernieuwing, legt het winnende team uit. Ook liet het Rijsvastgoedbedrijf zich overtuigen door de visie en ontwikkelstrategie.

Duurzaam dorp in de stad
Het plan van het winnende team gaat uit van een toekomstgericht en vooral toegankelijk project door een ‘dorp in de stad’ te creëren. Deze compacte gemeenschap biedt woonruimte in alle segmenten, plek om te verblijven en te ontmoeten en ruimte om te (net)werken, ontspannen, sporten en cultuur te beleven.

Het team heeft daarbij ook aandacht voor ecologie en duurzaamheid, zo laat het weten. De plannen zetten maximaal in op circulair bouwen, onder meer door hergebruik en recycling van bouwmateriaal, en op een verlaging van energieverbruik. Voor dat laatste worden technieken als bodemwarmte, pv-panelen en warmtepompen toegepast.

Bekend terrein
OMA boog zich overigens al eerder over de mogelijkheden voor renovatie en aanpassing van een koepelgevangenis. In 1979 kreeg het architectenbureau het verzoek van de Rijksgebouwendienst om te onderzoeken hoe het functioneren van de koepelgevangenis van Arnhem (eventueel) kon worden verbeterd en aangepast aan de nieuwe ideeën over het gevangeniswezen.

Niet alleen de gebouwtypologie, ook de locatie is voor OMA min of meer bekend terrein. De gevangeniscomplex van Breda grenst aan Chassé Park, het voormalige militaire terrein van de Chassé Kazerne; de transformatie werd in 2007 officieel afgerond. Het masterplan daarvoor werd gemaakt door OMA; het bureau ontwierp er zelf ook onder meer de ondergrondse parkeergarage en woongebouw Carré.

Panopticum
De koepelgevangenis van Breda werd tussen 1882 en 1886 gebouwd naar een ontwerp van architect en ingenieur Johan Frederik Metzelaar, die er internationale bekendheid mee verwierf. Voor zijn ontwerp nam Metzelaar het door de Brit Jeremy Bentham bedachte panopticum-principe als uitgangspunt. Vanuit de open, cirkelvormige middenruimte konden bewakers de hele gevangenis overzien. Rond de middenruimte liggen 205 identieke cellen.

Trefwoorden

transformatie delva landscape architecture | urbanism vdd project development herbestemming gevangenis koepelgevangenis oma delva being development b-architecten breda rijksmonument

1	Vernieuwd winkelpand markeert hoek tegenover Hoog Catharijne dinsdag, 26 augustus
2	Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 maandag, 1 september
3	Een opgeruimd en ‘paperless’ kantoor, werkt dat wel voor architecten? dinsdag, 26 augustus
4	Verbouwd kantoorpand Breda weerspiegelt identiteit specialist in koelhuizen woensdag, 27 augustus
5	Architectenweb Sportzomer: Richard Proudley zet zijn hoofd ‘op stil’ tijdens krachttraining woensdag, 27 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Bouw van Dhaka Tower (OMA) is begonnen

6 oktober 2023

Transparant kantoorgebouw door OMA in Amsterdam-Zuid geopend

14 december 2023

Hoogbouwcomplex met woontorens van OMA in New York voltooid

12 januari 2023

Postpark van DELVA is een eerste stap in vergroening HS Kwartier

18 augustus 2022

AMO presenteert identiteit voor winkels Stone Island

26 oktober 2022

BLAStprijs 2023 in teken van het woongebouw

21 juli 2023

Vier woningbouwprojecten genomineerd voor BLAStprijs 2023

9 november 2023

Team met B-architecten ontwerpt vernieuwing Markthal-locatie Overijse

6 maart 2024

Oosterhout stap dichter bij nieuwe stadswijk Voltkwartier

31 januari 2023

De Nieuwe Eindhoven gaat nieuwe fase in

27 november 2023

Transformatie hoofdkantoor Suiker Unie tot woongebouw afgerond

3 januari 2024

Team met KAAN en DELVA wint tender ‘Poort van de Prijkels’ in Vlaanderen

19 juni 2023

Betaalbare stadswoningen op oude ‘Harley-locatie’ in Breda

21 februari 2024

Door OMA ontworpen installatie rond natuursteen bij Milan Design Week

21 april 2023

Het Bachmanhof in Princenhage wint BLAStprijs 2024

28 november 2024

B-architecten breidt werkruimte uit met historische bioscoop

7 januari

DELVA stimuleert bos in wording bij woningbouw in Durbuy

17 april 2024

Prestigieuze Galerij der Koningen in Museo Egizio na herontwerp door OMA officieel geopend

21 november 2024

Buiksloterham – stedenbouw volgens Cityplot concept krijgt vorm

26 maart

Openbare verkoop voor koepelgevangenis Breda

19 juli 2017

Vijf toekomsten koepelgevangenis Breda geschetst

3 april 2015

Werkzaamheden aan De Koepel in Haarlem gestart

4 juni 2020

Beslaglegging De Koepel door Asselbergs opgeheven

24 september 2019

Te koop: koepelgevangenis Arnhem

9 oktober 2017

Negentiende-eeuwse gevangenis in Alkmaar herbestemd tot hotel

10 januari 2022

Introverte gevangenis opent zich als veilig en prettig schoolgebouw

23 november 2021

AM mag voormalige gevangenis Wolvenplein herontwikkelen

9 juni 2021

Sloop Bijlmerbajes begint vandaag

3 oktober 2018

Blokhuispoort is onderdeel van de stad geworden

6 juni 2018

Versteend plein bij winkelcentrum Rijswijk omgetoverd tot stadspark

22 juli 2022

Taipei Performance Arts Centre geopend voor publiek

8 augustus 2022

Nederlandse bureaus aan de slag in noordelijke stationsomgeving Roeselare

9 september 2022

Ontwerpmanifestatie Bouw Anders (slot): Cascoop De Suikerzijde

23 september 2022

BLAStprijs 2022 voor woningbouwplan Blossem

7 november 2022

Compleet en duurzaam herontwerp Campus Aquafin door B-architecten

7 november 2022

B-architecten groeit verder met B-juxta als vierde tak

17 januari 2023

OMA verbouwt museum voor Egyptische oudheden in Turijn

27 januari 2023

B wint competitie voor masterplan hoofdlocatie OCMW Elsene

16 februari 2023

B-architecten en B-juxta maken masterplan voor Sint-Godelieveabdij in Brugge

1 maart 2023

Terrein industriële bakkerij Breda getransformeerd tot buurt met 330 woningen

30 maart 2023

Restauratie en herbestemming voor Grand Hôtel aan de Belgische kust

8 mei 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Woontoren De Vrijheid door Atelier Kempe Thill in Bajeskwartier opgeleverd

Vandaag, 14:14

Het gebouw, dat deel uitmaakt van het centrale hoogbouwcluster in de nieuwe wijk, biedt plek aan 140 appartementen, commerciële ruimte en een fietsenstalling. De naastgelegen gevangenismuur is geïntegreerd in het ontwerp.

Kunstenaars en architecten bouwen 'nomadisch monument' voor slachtoffers Gaza

Vandaag, 10:58

Volgende week wordt in het Haagse Theater aan het Spui het Nomadisch Monument voor Gaza geopend. De reizende kunstinstallatie bestaat uit drie meter hoge vilten pilaren, opgesteld in de vorm van Gaza.

Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025

Vandaag, 09:00

De nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 zijn: Joost Ector, KSA, KRFT, Sanne van Manen en Vakwerk Architecten. Bekijk nu de video’s waarin de genomineerden zich voorstellen en breng jouw stem uit!

Houten groepsaccommodatie voor scouting in de bossen van Baarn

29 augustus, 2:35

In de bossen van Baarn zijn de ‘Vleermuisgrot’ en ‘de Beverburcht’ geopend. Tezamen vormen ze een nieuwe groepsaccommodatie van Scouting Nederland, ontworpen door MOST Architecture en TomDavid Architecten.