Team 1

Team 2

Team 3

Team 4

Team 5

Vijf toekomsten koepelgevangenis Breda geschetst

3 april 2015, 18:37

Eind maart bogen vijf teams van Nederlandse en Turkse ontwerpers en ontwikkelaars zich over de mogelijke toekomst van de leegstaande, monumentale koepelgevangenis in Breda. Met welke ideeën kwamen zij?

Met steun van het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie heeft Architectuur Lokaal onder de noemer 'De Olifantenkooi / Fil Kafesi' een kennisuitwisseling opgezet tussen jonge Nederlandse en Turkse ontwerpers en ontwikkelaars. In december 2014 verdiepten vijf multidisciplinaire teams zich over een woningbouwopgave in Ankara, in maart 2015 bogen de teams zich over de koepelgevangenis in Breda.

Na meer dan een eeuw dienst gedaan te hebben als gevangenis staat 'de koepel' in Breda sinds kort leeg. Wie een goed voorstel voor het gebouwencomplex heeft, kan de koepelgevangenis met zijn bijgebouwen van het rijk overnemen. Het gebouw is echter wel een monument, dus het mag beperkt aangepast worden. Welke mogelijkheden biedt het complex? De ontwerpen van de vijf teams geven een eerste idee.

De ontwerpen
Bijna alle teams blijken moeite te hebben met het feit dat het Rijksvastgoedbedijf het gebouw met zijn enorme koepel simpelweg verkoopt en daarmee een private bestemming zou kunnen krijgen. Team 5 blijft op dit punt realistisch en stelt in zijn ontwerp 'Reflection' voor om alle gebouwen op het gevangenisterrein te verkopen, op de koepelgevangenis en de directeurswoningen na. Alleen die moeten een publieke functie krijgen. De monumentaliteit van de koepel versterkt het team in zijn voorstel nog eens door deze via een waterspiegel te verdubbelen.

Team 3 stelt in zijn ontwerp 'Radical Inclusion' voor de enclave-kwaliteiten van het gevangenisterrein in te zetten om er een wereld op zich van te maken. Geïnspireerd door het jaarlijkse Burning Man-festival in de Black Rock Desert van Nevada stelt het team voor het gebied, inclusief de koepelgevangenis, volledig publiek te maken en geld als betaalmiddel er te verbieden. Als iedereen iets meeneemt het gebied in, dan valt er altijd wat te ruilen.

Team 2 heeft net zo'n ideëel voorstel. Onder de noemer 'Panopticon of Sustainable Life 2' stelt het team voor het gevangenisterrein te transformeren tot een educatiecentrum op het gebied van duurzaamheid. De publiekheid van de koepelgevangenis – als gevangene wordt je permanent in de gaten gehouden en kun je je nergens terugtrekken – was bedoeld om de gedetineerden als het ware te reinigen van hun zonden. Kan die publiekheid ook voor een ander ideaal ingezet worden? Team 2 denkt van wel en heeft een duurzaamheidsroute over het terrein ontworpen, langs tuinen die in het teken staan van zon, wind, water en groen, die culmineert in de voormalige koepelgevangenis.

Ook team 4 wil het volledige gebied publiek toegankelijk maken en heeft hiervoor onder de titel 'Well_' een minimalistisch ontwerp gemaakt waarin de koepelgevangenis vrij komt te staan in een groot park. De koepelgevangenis zelf wordt, net als in het ontwerp van team 5, onder water gezet, waardoor deze een functie van badhuis kan krijgen.

Team 1 tenslotte heeft tegelijkertijd het meest praktische en meest onpraktische voorstel: dat ziet de toekomst van de koepelgevangenis voor zich als een markthal, in een gebied met een mix van functies. De maat van de koepel leent zich goed voor de functie van markthal, maar met de vele winkels die al leegstaan in de stad is het ook een maatschappelijk moeilijk te verkopen functie.

Het publieke belang
Zo goed als de koepelgevangenis zijn functie als gevangenis vervulde, zo lastig is het om voor dit gebouw een nieuwe functie te bedenken. Voor een hotel zijn de kamers te klein. Een theater- of circusfunctie is denkbaar, al is de koepel daarvoor waarschijnlijk ook net te compact.

Je zou bijna willen voorstellen om er opnieuw een gevangenis van te maken. De reden dat het gebouw in onbruik is geraakt is dat het wettelijk mogelijk is geworden om twee gedetineerden samen op een cel te zetten. Daardoor zijn er nu minder cellen nodig. In de koepelgevangenis waren de net wat grote cellen die hiervoor nodig zijn niet te realiseren.

Voor de stad Breda biedt dit de mogelijkheid een grote enclave in de binnenstad publiek te maken en de enorme koepel in te zetten om een nieuwe dimensie aan de stad te geven. Kun je zo'n groot en belangrijk gebied wel aan de hoogste bieder verkopen? De ontwerpen die deze teams binnen 'De Olifantenkooi / Fil Kafesi' gemaakt hebben bieden veel aanleiding dit kader te herdenken. Er bestaat toch ook iets als het publieke belang?

Trefwoorden

breda fil kafesi de olifantenkooi koepelgevangenis

1	David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid woensdag, 15 oktober
2	Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk vrijdag, 17 oktober
3	Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid woensdag, 15 oktober
4	Gezicht van de tijd woensdag, 15 oktober
5	Gedetailleerde 3D-geprinte maquette toont ruimtelijke ontwikkeling Amsterdam vrijdag, 17 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Kamer wil nu geen sluiting gevangenissen

30 maart 2016

Blok: kantoren als woning voor vluchtelingen

21 september 2015

Woonideeën voor mensen met beperking

11 augustus 2015

Marktconsultatie koepelgevangenis Haarlem

19 oktober 2015

Nieuwe bewoners koepelgevangenis Breda

1 november 2016

Bezorgdheid om sluiten van gevangenissen

22 maart 2016

Marktconsultatie koepelgevangenis Arnhem

16 januari 2017

Nieuwe gevangenis in Zaanstad opgeleverd

3 maart 2016

Openbare verkoop voor koepelgevangenis Breda

19 juli 2017

University College Haarlem financieel haalbaar

2 november 2016

Haarlem kiest voor universiteit in De Koepel

20 februari 2017

Van ’t Klooster nieuwe hoofdredacteur A10

16 maart 2012

Ideeën gezocht fietsprobleem Leidseplein

7 september 2012

Architectuur Lokaal ontvangt kwart miljoen

23 juni 2014

Debat over huidige architectuurkritiek

22 september 2009

Tweede debat over architectuurkritiek

7 december 2009

Tweede editie De Olifantenkooi/YD2M

2 januari 2012

Winnend plan van OMA, DELVA en B-architecten voor koepelgevangenis Breda

5 juli 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Enschede als 'vernieuwende stad' centraal tijdens negende Dag van de Stad

Gisteren, 15:47

Op maandag 10 november vindt de negende editie van de Dag van de Stad plaats. Het jaarlijkse stadscongres strijkt dit jaar onder het thema De vernieuwende stad neer in Enschede.

Nieuw woongebouw op plek befaamde elektronicazaak Rotterdam-Noord

Gisteren, 14:35

Op de plek van het voormalige onderkomen van elektronicazaak Radio Correct in Rotterdam-Noord is naar ontwerp van EGM architecten een nieuw woongebouw gerealiseerd.

De Louise van De Zwarte Hond combineert sociale woningbouw met kwaliteit en duurzaamheid

Gisteren, 13:42

Het sociale woningbouwproject De Louise in de wijk Overhoeks in Amsterdam Noord is ontworpen door De Zwarte Hond in opdracht van woningcorporatie Ymere.

Paviljoen met zonne-energieopwekkend textiel op Ketelhuisplein in Eindhoven

Gisteren, 11:02

Op het Ketelplein in Eindhoven is afgelopen zaterdag het Umbra Pavilion geopend. Het paviljoen, dat is ontworpen en ontwikkeld door Studio Pauline van Dongen en Tentech, is voorzien van een zonne-energieopwekkend textiel.

Advocaten waarschuwen voor beperken bezwaar bij bouw

Gisteren, 11:54

Het inperken van de mogelijkheden om in bezwaar te gaan tegen bouwplannen is een risico voor de rechtsstaat, stelt de Nederlandse orde van advocaten.

Controle na asbestsanering schiet in derde van gevallen tekort

Gisteren, 09:31

Daardoor worden gebouwen schoon verklaard terwijl er nog asbestresten aanwezig zijn, waarschuwt de Arbeidsinspectie.

Sweco neemt groot Belgisch architectenbureau over

17 oktober, 4:23

Het 150 medewerkers tellende assar architects ontwierp onder meer het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel.

IMF: geen forse huizenprijsdaling bij einde hypotheekrenteaftrek

17 oktober, 12:14

Een mogelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek in Nederland heeft waarschijnlijk een prijsremmende werking, stelt de Nederlandse bestuurder van het IMF Marnix van Rij

EIB: 75.000 nieuwe voltijdse arbeidskrachten nodig in de bouw

17 oktober, 10:11

Volgens het instituut wordt het tekort aan vakmensen in de bouw steeds groter, vooral omdat de energietransitie een enorme extra vraag naar arbeid creëert.