Happel Cornelisse Verhoeven ontwerpt ‘stijlkamers’ voor tijdelijke huisvesting Eerste Kamer

Happel Cornelisse Verhoeven ontwerpt 'stijlkamers' voor tijdelijke huisvesting

Eerste Kamer

Vanwege de verbouwing van het Binnenhof is de Eerste Kamer onlangs verhuisd naar het voormalige stadspaleis Huis Huguetan en de bouwdelen daarachter uit de jaren tachtig. Om die laatste bouwdelen geschikt te maken voor de komst van de senatoren heeft Happel Cornelisse Verhoeven Architecten het motief van de stijlkamers uit het voormalige stadspaleis opgepakt en vertaalt naar de rest van het gebouw.

De binnen- en buitenzijde van Huis Huguetan volgen hun eigen wetmatigheid, legt architect Floris Cornelisse van Happel Cornelisse Verhoeven Architecten uit. Met zijn verticaal belijnde, natuurstenen gevel staat het voormalige stadspaleis deftig aan het Lange Voorhout in Den Haag. Maar de stijlkamers binnen volgen maar deels de symmetrische opzet van die gevel – die stijlkamers zijn vooral ook ontwerpen op zich.

Voor de vorige gebruiker van het stadspaleis, de Hoge Raad, zijn in de jaren tachtig achter Huis Huguetan verschillende bouwdelen toegevoegd. Die bouwdelen zijn onderling verbonden met loopbruggen, ook over de achterliggende Kazernestraat heen. Deze bouwdelen hadden een bruikbare structuur, maar waren vooral van binnen erg sleets, vertelt Cornelisse. Ook contrasteerde de beleving ervan in negatieve zin met die van het oude stadspaleis. Door het motief van de stijlkamers uit Huis Huguetan op deze bouwdelen te projecteren vond Happel Cornelisse Verhoeven Architecten hier een oplossing voor.

De verschillende bouwdelen zijn eigenlijk van een nieuwe ‘voering’ voorzien, vertelt Cornelisse. De bouwkundige structuur van de delen uit de jaren tachtig is volledig gehandhaafd en voorzien van een interieur dat daar los van is gehouden. Vloeren, wanden, plafonds zijn erbinnen geconstrueerd. Daardoor kan het er straks, over vijf of zes jaar, ook eenvoudig er weer uitgehaald worden. En op die manier zijn ook spouwen gecreëerd, legt Cornelisse uit, waarin de vele, vele techniek weggewerkt kon worden.

In de vormgeving van de nieuwe ‘stijlkamers’ heeft Happel Cornelisse Verhoeven Architecten een midden gevonden tussen de grid-architectuur uit de jaren tachtig en de achttiende-eeuwse rococo van Huis Huguetan. Zo is de lambrisering uit het oude stadspaleis in geabstraheerde vorm doorgezet in de andere bouwdelen. Ook is de ‘datum’, de lijn waarop de borstwering eindigt, doorgezet in gordijnen waarvan de onderzijde wat dikker is geweven dan de bovenzijde, om zo de oude radiatoren te camoufleren en tegelijkertijd ook gefilterd daglicht binnen te brengen.

Boven de lambrisering is in Huis Huguetan gespannen wandbekleding toegepast. Dat inspireerde Happel Cornelisse Verhoeven Architecten om in de grotere ruimtes voor ontvangst en vergaderingen boven de nieuwe lambriseringen gordijnen op te hangen. Door deze gordijnen ook aan de onderkant vanuit een rails te spannen, hebben deze een beheerste golf meegekregen. Cornelisse spreekt daarbij graag over ‘cannelures’, verwijzend naar de verticale profilering van zuilen in de klassieke oudheid.

Ook in zijn kleurstelling bouwen de nieuwe stijlkamers trouwens voort op de oude stijlkamers in Huis Huguetan. De wit-grijze toets van stucplafonds, lambriseringen, deurposten en schouwen in het oude stadspaleis is gebruikt als grondtoon voor het nieuwe interieur. Daaraan zijn hier en daar accenten toegevoegd, zoals het ‘vergadergroen’ in de vergaderzalen. In deze kamers wordt gesproken over zaken buiten deze kamers, legt Cornelisse uit, en dat groen verwijst naar die wereld buiten.

Plenaire zaal op 70% van originele grootte

Op het Binnenhof heeft de plenaire zaal van de Tweede Kamer de vorm van een amfitheater. Die zaal is in de jaren tachtig door architect Pi de Bruijn mede zo ontworpen voor de televisiecamera’s. De plenaire zaal van de Eerste Kamer op het Binnenhof is veel ouder. De zaal zelf, met zijn rijke plafondschilderingen, stamt uit de zeventiende eeuw en is halverwege de negentiende eeuw heringericht als vergaderruimte voor de Eerste Kamer. Daarbij zijn de senatoren in een lagerhuisopstelling tegenover elkaar gepositioneerd met in het midden een open ruimte met aan de ene kant de voorzitter en aan de andere kant de ministers. Opvallend detail aan deze zaal is dat de senatoren in tweetallen een tafel met bank erachter delen. Deze opstelling van de Eerste Kamer is nooit gewijzigd.

In de bouwdelen achter Huis Huguetan was voor de Hoge Raad ook een grote zaal ontworpen. Deze had een axiale opstelling, als in een kerk, legt Cornelisse uit. Wat moest de opstelling voor de Eerste Kamer worden? Na bestudering van allerlei varianten ging de voorkeur van de senatoren ernaar uit de opstelling in het Binnenhof te vertalen naar de tijdelijke huisvesting. Zo kon de debatvorm doorgezet worden. Deze tijdelijke zaal was echter maar 70% zo groot.

Het was een puzzel om in die kleinere zaal dezelfde opstelling terug te brengen, geeft Cornelisse aan. Mede door de tafels en bankjes iets smaller te maken is het goed gelukt. Het interessante vervolgens was dat de tinnen inktpotjes, die de senatoren in tweetallen steeds delen, meegenomen konden worden uit de zaal die nu gerestaureerd wordt naar de tijdelijke zaal. Hetzelfde geldt trouwens voor het messing lampje van de voorzitter.

Waar in de plenaire zaal op het Binnenhof aan één zijde daglicht binnenvalt, daar was het in de tijdelijke zaal niet goed mogelijk om dat te realiseren. Bij het cassetteplafond van de tijdelijke plenaire zaal heeft het architectenbureau daarom de buitenste ring van vakken voorzien van diffuus kunstlicht dat het daglicht simuleert.

Abstractie als weerspiegeling van tijdelijkheid

Bij de overleggen met alle betrokken partijen in het ontwerpproces heeft Happel Cornelisse Verhoeven Architecten veelvuldig gebruik gemaakt van gedetailleerde maquettes. Foto’s van een van die maquettes, van de plenaire zaal, zijn daarbij ook in de media gedeeld. Het fascinerende is nu dat het gerealiseerde interieur wel wat doet denken aan die maquette.

Cornelisse vertelt dat het ontwerpteam gedurende het ontwerpproces af en toe het werk van kunstenaar Thomas Demand erbij pakte. Voor wie dat werk niet kent: op het eerste gezicht lijkt het een foto van een alledaagse situatie, maar als je goed kijkt, zie je dat er wat vreemds mee aan de hand is… het is allemaal net iets te abstract… want het is een foto van een maquette van een daadwerkelijk bestaande situatie.

Net als in het werk van Demand zorgt de abstractie in het interieur van de tijdelijke huisvesting van de Eerste Kamer voor een zekere vervreemding. En daarmee ook voor een zeker decorum, vindt Cornelisse. Bovenal geeft de abstractie een uitdrukking aan de tijdelijkheid van dit interieur, voegt hij eraan toe.

Was het interieur voor de lange termijn gerealiseerd, dan was het opgebouwd geweest uit massieve houten delen, die in hun ‘verknoping’ een diepte hadden gegeven aan de lambriseringen, tafels, stoelen en bankjes. Eerder ontwierp het bureau dergelijke interieurs voor het Haarlems Archief en Museum De Lakenhal. Bij de tijdelijke huisvesting van de Eerste Kamer is echter gebruik gemaakt van vlakke houten platen die samengesteld zijn uit reststukken hout. Die platen zijn ingefreesd en meer ook niet, vertelt Cornelisse. En omdat het om samengesteld hout gaat, is het allemaal dekkend geschilderd. Daarmee kreeg het interieur deze intrigerende vlakheid.

De tijdelijke huisvesting in Huis Huguetan en de bouwdelen daarachter worden behalve door de Eerste Kamer, die er op dinsdag samenkomt, ook gebruikt door de Raad van State.