Westfield Mall of the Netherlands opent zijn deuren

Wat ooit winkelcentrum Leidsenhage heette is de afgelopen jaren naar ontwerp van MVSA Architects getransformeerd tot het veel grotere Westfield Mall of the Netherlands. Ondanks de beperkingen die vanwege de coronacrisis nog voor winkelen gelden, opende het winkelcentrum donderdag zijn deuren. Een feestelijke opening volgt later.

“Een on-Nederlandse schaal en on-Nederlands ambitieniveau”, zo vat architect-directeur Charlotte Griffioen van MVSA Architects het project bij een rondwandeling samen. De realisatie van de soepele belijning van de gevel en het interieur vroeg van alle betrokken partijen veel inzet. “Maar het is gelukt!”

De vrijgevormde delen in de gevel en het interieur zijn door MVSA Architects volledig uitgewerkt in Rhino en Grasshopper, en voor de uitvoering is samengewerkt met leveranciers en aannemers die op die digitale workflow aan konden haken, soms zelf ook met dezelfde software werkten. Het plafond van de hoofdroute door het winkelcentrum is computergestuurd gesneden. De witte betonnen gevelpanelen zijn met speciale mallen gemaakt – voor een deel met instelbare stalen mallen en voor een deel met gefreesde MDF-mallen.

De inzet van die nieuwe ontwerp- en bouwtechnieken heeft een uniek gebouw opgeleverd. De sculpturale gevel maakt direct duidelijk dat dit niet zomaar een winkelcentrum is. De gevel krult omhoog en naar buiten om de entrees te markeren. Binnen zorgen de slingerende lijnen op de plafonds en op de vloeren voor een even bijzondere beleving. De lijnen begeleiden de bezoekers door de winkelpassages die samen een ‘8’ vormen.

Complete makeover

De Westfield Mall of the Netherlands is het resultaat van een grootschalige renovatie en uitbreiding van winkelcentrum Leidsenhage. De makeover is zo verstrekkend dat je goed moet kijken om nog fragmenten van het oude winkelcentrum te herkennen. Onderhuids bestaat het winkelcentrum voor zo’n tweederde uit gerenoveerde gebouwen en voor een derde uit nieuwbouw. De nieuwe gevel en het nieuwe interieur heeft beide voor het oog met elkaar versmolten.

Een paar cijfers. Het complex is in totaal zo’n 120.000 vierkante meter groot, plus parkeerruimte voor in totaal zo’n 4.000 auto’s. De winkelpassage is 1,8 kilometer lang en voert de bezoekers langs zo’n 280 winkels en restaurants. Daar bovenop is er een bioscoop met vijf zalen aan het complex toegevoegd, is er een sportbar met bowling en is er een Instagram museum – Youmuseum.

“Het moest echt een bestemming worden”, vertelt Griffioen. Een plek waar je, weer of geen weer, wilt verblijven voor de periode van een dag of een dagdeel, en ook ‘s avonds. Opdrachtgever Unibail-Rodamco-Westfield spreekt daarbij van een 4-sterren beleving. En het mag gezegd worden: va

n de ruime parkeerplaatsen, via de zitjes in de winkelpassages, tot aan de ruime toiletten aan toe… het winkelcentrum is overal comfortabel ingericht.

MVSA Architects is zeven jaar geleden via een prijsvraag geselecteerd voor het ontwerp van het winkelcentrum. In eerste instantie ging het daarbij om het exterieur, maar al snel werd het bureau ook gevraagd voor het interieur. “Daar zijn we heel blij mee”, benadrukt Griffioen, “Want zo hebben we een complete beleving kunnen ontwerpen.”

De beleving is vervolgens tot in detail uitgewerkt. “Zo hebben we met elkaar alleen al twee jaar gestudeerd op de optimale breedte van de winkelpassages en de beste hoogte van de winkelpuien”, vertelt Griffioen. “Daarbij vonden we het heel belangrijk om daglicht binnen te brengen in de winkelpassages.”

Wandelend over de hoofdroute is daarbij steeds iets nieuws te zien. “We hebben lang gestudeerd op de zichtlijnen”, vertelt Griffioen: “Dat je steeds ergens naartoe getrokken wordt, of dat nou een bocht, een knik of een hoogteaccent is.” De slingerende lijnen op de plafonds en de vloeren volgende de hoofdroute, de ‘8’, en helpen bezoekers zo subtiel hun weg te vinden.

Achtergrond voor de winkels

In het ontwerp van de winkelpassages heeft MVSA Architects bewust gekozen voor een zwart-witte kleurstelling, om de aandacht naar de winkels zelf uit te laten gaan. De winkels zijn daarbij subtiel voorzien van zwarte kaders. Het team van Westfield heeft de winkeleigenaren vervolgens uitgedaagd om echt uit te pakken met hun storefront. En een groot deel doet dat ook, met opvallend gevormde driedimensionale etalages. Griffioen geeft toe dat ze wel even aan het idee moest wennen, maar dat ze het geweldig vindt om te zien wat de winkels met de geboden ruimte doen.

Bij een gebouw met zoveel bezoekers en deze schaal spelen natuurlijk talloze uitdagingen, licht de architect toe, waaronder die op het gebied van brandveiligheid. De plafonds zijn aan hun randen voorzien van schaduwranden waar doorheen rook afgezogen kan worden. Verder zijn subtiele scheidslijnen in de plafonds te zien van waaruit brandgordijnen omlaag kunnen komen. Griffioen: “Het ontwerp zit vol van dat soort details.”

Bijzondere plekken

“Binnen het ontwerp van het winkelcentrum hebben we drie highlights ontworpen”, gaat Griffioen verder. “De hoofdentree, het ernaast gelegen eetplein, en het centrale plein.”

Het winkelcentrum heeft op al z’n hoeken grote entrees en heeft tussendoor ook nog kleinere entrees. Maar op de zuidwestelijke hoek, de plek waar de meeste bezoekers het gebouw vanuit de auto of tram benaderen, heeft MVSA Architects een extra gebaar gemaakt. Daar krult de gevel ver omhoog en naar buiten, en loopt de gevelbekleding ook door naar binnen. Het is duidelijk: dit is de hoofdentree.

Naast de hoge krul voor de hoofdentree ligt een lagere krul die de entree vormt voor het eetplein op de eerste verdieping. De gekromde lijnen uit de gevel komen hier ook terug in een getrapt groen landschap dat de route van de bezoekers omhoog begeleidt. Het eetplein is binnen direct vanuit de hoofdroute binnen bereikbaar, maar heeft ook een eigen entree gekregen aan de gevel om het ook buiten de openingstijden van de ‘mall’ bereikbaar te maken.

Het eetplein, dat Eet Theater wordt genoemd, biedt een verzameling aan restaurantjes met ook veel gemeenschappelijke zitgelegenheid. Een foodhal dus. En het is gekoppeld aan de entree tot de bioscoop en een gamecentrum. Het lijnenspel uit het winkelcentrum heeft hier een meer textiele draai gekregen. De transparante, gekromde vlakken aan het plafond hier zijn opgebouwd uit vrij hangende kettingen. Ogenschijnlijk heel eenvoudig, maar in de uitwerking nog best uitdagend, benadrukt Griffioen. Het eetplein is overigens het enige onderdeel in het winkelcentrum dat nog niet af is. Het wordt naar verwachting in mei van dit jaar geopend.

De winkelpassages in de Westfield Mall of the Netherlands vormen zoals gezegd een ‘8’ en in het midden van die acht ligt het Central Plaza: een plein met een gouden plafond dat als een vortex rond een ovalen glazen dak krult. Het overdekte plein is zo ontworpen dat het eenvoudig om te toveren is tot een event space. Bijvoorbeeld om een nieuw product in te presenteren.

Bijzondere gebieden

Naast deze drie verbijzonderde plekken kent het winkelcentrum ook twee verbijzonderde gebieden: een korte passage met kleinere winkels – The Gallery, en een versmarkt – Fresh.

Het eerder genoemde eetplein ligt op de eerste verdieping en verlaagt de verder overal dubbelhoge winkelpassage plaatselijk tot een enkele laag. Dit gegeven is aangegrepen om hier ruimte te maken voor kleinere en soms meer experimentele winkels – The Gallery. Om het voor deze winkels nog eenvoudiger te maken om hier te starten, heeft …,staat een aantal storefronts ontwikkeld waaruit de winkels kunnen kiezen. De basis wordt gevormd door stevige stalen kaders die met elkaar een zaagtandgevel vormen. Vervolgens kan ervoor gekozen worden deze kaders open te houden of daarvoor een invulling te kiezen met een vierkant, rond of geschubd patroon.

In de zuidelijkste hoek van de Westfield Mall of the Netherlands is een ruimte ingericht als versmarkt – Fresh. Bij de stalletjes hier zijn hoogwaardige etenswaren te koop: brood, kruiden, worst, vis, wijn, enzovoorts. Het interieur hier is ontworpen door Heyligers.

Gevel

Het hele winkelcomplex – de bestaande casco’s en de nieuwe bouwdelen – wordt door een nieuwe gevel samengebonden. Het meest opvallende deel hiervan is de witte, betonnen bovenzijde, die continu transformeert en zich dan weer naar beneden vouwt, zich dan weer versmalt en zich dan weer uitvouwt om een entree te vormen. De gevel is geïnspireerd op een voile, “die soepel als een tweede huid om je lichaam is gedrapeerd”, en geeft het winkelcentrum een theatrale dimensie.

MVSA Architects heeft verschillende materialen onderzocht voor deze ‘voile’ en kwam uit bij ultra hoge sterkte beton, UHSB. En misschien onbedoeld herinnert het gebouw daarmee – stenig, wit, theater – toch ook aan de neoclassicistische en eclectische architectuur van voor de twintigste eeuw. De voile is eigenlijk een soort kroonlijst.

Los van de precieze betekenis ervan is het een stuk vakwerk van de leverancier en de gevelbouwer. De eenvoudiger gekromde betonnen panelen zijn bij mbX gestort in aanpasbare stalen mallen. De complexer gekromde betonnen panelen zijn, ook bij mbX, gestort in uit grote blokken MDF gefreesde mallen. Dat laatste werkt zo: het blok MDF wordt uitgefreesd tot de eerste vorm, dan verder uitgefreesd tot de volgende vorm, dan verder uitgefreesd tot de volgende

vorm… tot het blok ‘op’ is. Het weggefreesde materiaal wordt daarbij hergebruikt in nieuw MDF. De computer berekende daarbij van tevoren natuurlijk de optimaalste stappen en de meeste mallen konden ook meermaals gebruikt worden.

De betonnen panelen zijn vervolgens omgekeerd gepotdekseld gemonteerd door gevelbouwer TGM. Door deze constructie te kiezen, loopt regenwater niet over de gevel naar beneden, maar verdwijnt dit erachter. Dit moet ervoor zorgen dat de gevel minimaal vervuild en dus veel eenvoudiger zal zijn in het onderhoud.

Onder de betonnen voile heeft MVSA Architects een spel van bronskleurige lamellen ontworpen met donkere geveldelen ertussen. Een winkelcentrum als dit is toch behoorlijk naar binnen gekeerd en kent uiteindelijk veel geveldelen die gesloten zijn, waar roosters een plek moeten krijgen, waar achterdeuren in zitten, en waarin expeditie plaats moet vinden. Lamellen vormden een uitstekende oplossing voor deze opgave. Vanaf de ingangen van het winkelcentrum gezien kijk je langs de gevel en sluiten de lamellen het beeld. Terwijl tussen de lamellen ruimte is voor alles dat nodig is om dit winkelcentrum logistiek te laten draaien.