Building Biospheres, door Bureau Bas Smets en Stefano Mancuso, Belgische paviljoen, Architectuurbiënnale Venetië 2025

Prototype voor Building Biospheres op de campus van Universiteit Gent

Belgische paviljoen in Venetië toont onderzoek naar plantenintelligentie en binnenklimaat

14 mei, 16:33

Gedurende de 19^e editie van de Architectuurbiënnale in Venetië fungeert het Belgische paviljoen als een laboratorium. In de tentoonstelling ‘Building Biospheres’ onderzoeken landschapsarchitect Bas Smets en neurobioloog Stefano Mancuso hoe de natuurlijke intelligentie van planten is in te zetten voor het creëren van een goed binnenklimaat.

Door de eeuwen heen hebben mensen schuilplaatsen gecreëerd om zich te beschermen tegen onaangename kanten van het weer. Wat begon als een rudimentaire bescherming evolueerde tot sterk gecontroleerde microklimaten binnen, sterk gescheiden van buiten. “Tegenwoordig hebben de meeste gebouwen een volledig kunstmatig klimaat dat beantwoordt aan de behoeften van hun gebruikers”, aldus het Vlaams Architectuurinstituut (VAi).

Tegelijkertijd weten we dat de gebouwde omgeving een flinke negatieve impact heeft op milieu en klimaat. Gebouwinstallaties dragen daar ook aan bij. In opdracht van het VAi presenteert het team van curator en landschapsarchitect Bas Smets, in samenwerking met neurobioloog Stefano Mancuso, ‘Building Biospheres’ in het Belgische paviljoen. De presentatie toont het lopende onderzoek naar de mogelijke invloed van plantenintelligentie op architectuur – en specifiek op het binnenklimaat.

Subtropische sfeer
In de natuur wordt het ‘ideale klimaat voor mensen’ het meest benaderd in de subtropen, legt het VAi uit. Deze klimaatzone kenmerkt zich door warme zomers, milde winters en een bijna constante temperatuur. ‘Building Biospheres’ visualiseert met subtropische planten een toekomst waarin “gebouwen zich ontwikkelen tot dynamische biosferen”.

In het paviljoen wordt het gedrag van de aanwezige planten nauwkeurig in de gaten gehouden; de verzamelde gegevens worden gebruikt om irrigatie, verlichting en ventilatie te activeren. Om die manier werkt het team aan een evenwicht tussen wat de planten nodig hebben, wat het gebouw aankan en wat de mensen wensen.

“Met het prototype in Venetië kunnen we testen of planten actief het binnenklimaat van een gebouw kunnen produceren en regelen”, zegt Smets. “Dit doet ons lonken naar een architectuur als microklimaat waar planten en mensen samen kunnen leven.”

Al in de aanloop naar de huidige architectuurbiënnale werkte Bureau Bas Smets aan een protoype, als voorloper van de installatie in het paviljoen in de Venetiaanse Giardini della Biennale. Het team van Smets experimenteerde samen met plantenecofysioloog Kathy Steppe van de Universiteit Gent en softwareontwikkelaar Dirk De Pauw van Plant AnalytiX van oktober 2024 tot maart 2025 in een serre op Campus Coupure met innovatieve klimaatregeling voor gebouwen.

Dynamische driehoeksverhouding
Het Belgische paviljoen bestaat uit een grote centrale hal met zijkamers. De centrale ruimte onder het dakraam biedt plaats aan de installatie, die bestaat uit meer dan tweehonderd planten. De voorkamers van het paviljoen voorzien het project van historische context. De kamer aan de achterkant toont real-time gegevens over de prestaties van de opstelling.

In de twee zijkamers onderzoeken Belgische architecten van een nieuwe generatie wat deze natuurlijke intelligentie kan betekenen voor de architectuur. Uitgaande van de stelling dat planten het binnenklimaat kunnen ‘aansturen’ verkennen vier ontwerpteams hoe bestaande en nieuwe gebouwen daarop kunnen inspelen.

“De fundamentele verhouding tussen architectuur en gebruiker wordt immers op de helling gezet”, verklaart het VAi. “Architectuur staat niet langer primair in verhouding tot haar menselijke gebruiker, mikkend op een zo stabiel mogelijk klimaat via richtwaarden die de statistische gemiddelden voor menselijk comfort verbeelden. In plaats daarvan ontstaat een dynamische driehoeksverhouding tussen architectuur en haar gebruikers, zowel menselijk als niet-menselijk.”

De vier ontwerpteams zijn: Elmes, Panta, Maud Gerard Goossens en Henri Uijtterhaegen, en Lisa Mandelartz en Steven Schenk. Ze werken intensief samen met de curatoren, gecoördineerd door Lisa De Visscher (freelance architectuurconsultant) en Petrus Kemme (VAi). De onderzoekende tentoonstelling in het Belgische paviljoen is te zien sinds 10 mei en nog tot 23 november 2025.

Organisatie
‘Building Biospheres’ wordt gepresenteerd op initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en in opdracht van het VAi. Het Vlaams Architectuurinstituut organiseert sinds 2004 om de vier jaar de tentoonstelling in het Belgische paviljoen – overigens met bouwjaar 1907 het oudste nationale paviljoen in de Giardini. Het VAi coördineert de Belgische bijdrage aan de architectuurbiënnale afwisselend met de Franstalige Gemeenschap.

Trefwoorden

binnenklimaat elmes steven schenk henri uijtterhaegen belgië italië interieur biosfeer vlaams architectuurinstituut venetië lisa mandelartz panta natuur maud gerard goossens bureau bas smets plantenintelligentie belgische paviljoen planten architectuurbiënnale biofilisch ontwerp stefano mancuso belgisch paviljoen

1	Transformatie cementfabriek tot wijk door MVRDV in Shanghai voltooid vrijdag, 8 augustus
2	Architectenweb Sportzomer: Mark Hereijgers hervond zichzelf na jarenlang obsessief sporten maandag, 11 augustus
3	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
4	Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving woensdag, 13 augustus
5	Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck dinsdag, 12 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Hedwig Heinsman toont 3D-geprinte optoppingen tijdens Architectuurbiënnale Venetië

13 mei

Volume brengt circulaire souvenirs en een grijpmachine naar de Architectuurbiënnale

19 mei

3D gebreid textiel van SO-IL vormt ruimtelijk web in Venetiaanse Arsenale

12 mei

Column

De architectuurbiënnale is geen guilty pleasure

20 mei

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei

Consortium met Hootsmans ontwerpt nieuwe gevangenis van Antwerpen

19 augustus 2021

Foto's + video: LUMA Arles

30 juli 2021

Zwarts & Jansma vernieuwt sluiscomplex Leie

6 maart 2013

Vlaamse snelwegopdracht voor Zwarts & Jansma

24 januari 2013

Ruim een op de drie Nederlanders vindt woning niet hittebestendig

14 juli

REX wint prijsvraag LLLibrary Kortrijk

10 augustus 2009

Internationaal Gerechtshof oordeelt dat landen schade aan klimaat moeten voorkomen

25 juli

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord

Gisteren, 09:18

Eind juli is in Den Helder de door West 8 ontworpen Nieuwe Brug geopend. De brug voor fietsers en voetgangers vormt een belangrijke schakel in de verbinding tussen de stad en de voormalige scheepswerf Willemsoord.

Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving

13 augustus, 9:16

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tiende aflevering spreken we met Indira van ’t Klooster, die naast haar werk als directeur van Arcam roeit.

Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck

12 augustus, 9:22

Tot het materiaal dat is toegevoegd aan de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw behoren 23 maquettes van werken als het Burgerweeshuis in Amsterdam, de Pastoor van Arskerk in Den Haag en het Sonsbeekpaviljoen in Arnhem.

Architectenweb Sportzomer: Mark Hereijgers hervond zichzelf na jarenlang obsessief sporten

11 augustus, 9:08

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de negende aflevering spreken we met Mark Hereijgers, die een openhartig verhaal vertelt over obsessief sporten.