Building Biospheres, door Bureau Bas Smets en Stefano Mancuso, Belgische paviljoen, Architectuurbiënnale Venetië 2025

Prototype voor Building Biospheres op de campus van Universiteit Gent

Belgische paviljoen in Venetië toont onderzoek naar plantenintelligentie en binnenklimaat

14 mei, 16:33

Gedurende de 19^e editie van de Architectuurbiënnale in Venetië fungeert het Belgische paviljoen als een laboratorium. In de tentoonstelling ‘Building Biospheres’ onderzoeken landschapsarchitect Bas Smets en neurobioloog Stefano Mancuso hoe de natuurlijke intelligentie van planten is in te zetten voor het creëren van een goed binnenklimaat.

Door de eeuwen heen hebben mensen schuilplaatsen gecreëerd om zich te beschermen tegen onaangename kanten van het weer. Wat begon als een rudimentaire bescherming evolueerde tot sterk gecontroleerde microklimaten binnen, sterk gescheiden van buiten. “Tegenwoordig hebben de meeste gebouwen een volledig kunstmatig klimaat dat beantwoordt aan de behoeften van hun gebruikers”, aldus het Vlaams Architectuurinstituut (VAi).

Tegelijkertijd weten we dat de gebouwde omgeving een flinke negatieve impact heeft op milieu en klimaat. Gebouwinstallaties dragen daar ook aan bij. In opdracht van het VAi presenteert het team van curator en landschapsarchitect Bas Smets, in samenwerking met neurobioloog Stefano Mancuso, ‘Building Biospheres’ in het Belgische paviljoen. De presentatie toont het lopende onderzoek naar de mogelijke invloed van plantenintelligentie op architectuur – en specifiek op het binnenklimaat.

Subtropische sfeer
In de natuur wordt het ‘ideale klimaat voor mensen’ het meest benaderd in de subtropen, legt het VAi uit. Deze klimaatzone kenmerkt zich door warme zomers, milde winters en een bijna constante temperatuur. ‘Building Biospheres’ visualiseert met subtropische planten een toekomst waarin “gebouwen zich ontwikkelen tot dynamische biosferen”.

In het paviljoen wordt het gedrag van de aanwezige planten nauwkeurig in de gaten gehouden; de verzamelde gegevens worden gebruikt om irrigatie, verlichting en ventilatie te activeren. Om die manier werkt het team aan een evenwicht tussen wat de planten nodig hebben, wat het gebouw aankan en wat de mensen wensen.

“Met het prototype in Venetië kunnen we testen of planten actief het binnenklimaat van een gebouw kunnen produceren en regelen”, zegt Smets. “Dit doet ons lonken naar een architectuur als microklimaat waar planten en mensen samen kunnen leven.”

Al in de aanloop naar de huidige architectuurbiënnale werkte Bureau Bas Smets aan een protoype, als voorloper van de installatie in het paviljoen in de Venetiaanse Giardini della Biennale. Het team van Smets experimenteerde samen met plantenecofysioloog Kathy Steppe van de Universiteit Gent en softwareontwikkelaar Dirk De Pauw van Plant AnalytiX van oktober 2024 tot maart 2025 in een serre op Campus Coupure met innovatieve klimaatregeling voor gebouwen.

Dynamische driehoeksverhouding
Het Belgische paviljoen bestaat uit een grote centrale hal met zijkamers. De centrale ruimte onder het dakraam biedt plaats aan de installatie, die bestaat uit meer dan tweehonderd planten. De voorkamers van het paviljoen voorzien het project van historische context. De kamer aan de achterkant toont real-time gegevens over de prestaties van de opstelling.

In de twee zijkamers onderzoeken Belgische architecten van een nieuwe generatie wat deze natuurlijke intelligentie kan betekenen voor de architectuur. Uitgaande van de stelling dat planten het binnenklimaat kunnen ‘aansturen’ verkennen vier ontwerpteams hoe bestaande en nieuwe gebouwen daarop kunnen inspelen.

“De fundamentele verhouding tussen architectuur en gebruiker wordt immers op de helling gezet”, verklaart het VAi. “Architectuur staat niet langer primair in verhouding tot haar menselijke gebruiker, mikkend op een zo stabiel mogelijk klimaat via richtwaarden die de statistische gemiddelden voor menselijk comfort verbeelden. In plaats daarvan ontstaat een dynamische driehoeksverhouding tussen architectuur en haar gebruikers, zowel menselijk als niet-menselijk.”

De vier ontwerpteams zijn: Elmes, Panta, Maud Gerard Goossens en Henri Uijtterhaegen, en Lisa Mandelartz en Steven Schenk. Ze werken intensief samen met de curatoren, gecoördineerd door Lisa De Visscher (freelance architectuurconsultant) en Petrus Kemme (VAi). De onderzoekende tentoonstelling in het Belgische paviljoen is te zien sinds 10 mei en nog tot 23 november 2025.

Organisatie
‘Building Biospheres’ wordt gepresenteerd op initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en in opdracht van het VAi. Het Vlaams Architectuurinstituut organiseert sinds 2004 om de vier jaar de tentoonstelling in het Belgische paviljoen – overigens met bouwjaar 1907 het oudste nationale paviljoen in de Giardini. Het VAi coördineert de Belgische bijdrage aan de architectuurbiënnale afwisselend met de Franstalige Gemeenschap.

Trefwoorden

binnenklimaat elmes steven schenk henri uijtterhaegen belgië italië interieur biosfeer vlaams architectuurinstituut venetië lisa mandelartz panta natuur maud gerard goossens bureau bas smets plantenintelligentie belgische paviljoen planten architectuurbiënnale biofilisch ontwerp stefano mancuso belgisch paviljoen

1	Na renovatie en verduurzaming heeft Aquarium van Artis zijn helderheid terug donderdag, 25 september
2	Bouw Daniel den Hoedbrug tussen Erasmus MC en Little C van start woensdag, 24 september
3	Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen? donderdag, 25 september
4	Benthem Crouwel Architects en Nieuwe Architecten maken masterplan voor gebouwensemble op Zernike Campus dinsdag, 23 september
5	Hoofdkantoor met dynamische bamboegevel voor Intercel in Haarlems industriegebied dinsdag, 23 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Hedwig Heinsman toont 3D-geprinte optoppingen tijdens Architectuurbiënnale Venetië

13 mei

Volume brengt circulaire souvenirs en een grijpmachine naar de Architectuurbiënnale

19 mei

3D gebreid textiel van SO-IL vormt ruimtelijk web in Venetiaanse Arsenale

12 mei

Column

De architectuurbiënnale is geen guilty pleasure

20 mei

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei

Consortium met Hootsmans ontwerpt nieuwe gevangenis van Antwerpen

19 augustus 2021

Foto's + video: LUMA Arles

30 juli 2021

Zwarts & Jansma vernieuwt sluiscomplex Leie

6 maart 2013

Vlaamse snelwegopdracht voor Zwarts & Jansma

24 januari 2013

Ruim een op de drie Nederlanders vindt woning niet hittebestendig

14 juli

REX wint prijsvraag LLLibrary Kortrijk

10 augustus 2009

Internationaal Gerechtshof oordeelt dat landen schade aan klimaat moeten voorkomen

25 juli

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Leiden wil verhoogd busstation naast treinperrons centraal station

1 uur geleden

De gemeente heeft voor die variant gekozen na overleg met verschillende belanghebbenden. Vanaf 2030 ondergaat Leiden Centraal een grote verbouwing waarbij het station een ander aanzicht krijgt.

Halfopen buitenruimte vormt hart van prefab gebouwde studentenhuisvesting Delft

3 uur geleden

Op de campus van de TU Delft is een gebouw met 137 zelfstandige studentenwoningen opgeleverd. Het door Studioninedots ontworpen Suite 9 is dankzij prefab bouw in slechts 26 weken tijd gebouwd.

‘Gat van Middelland’ ingevuld met woongebouw dat qua energie en materialisering Paris Proof is

4 uur geleden

Aan de Claes de Vrieselaan in Rotterdam, op de plek waar begin 2024 nog een blindganger uit de Tweede Wereldoorlog verwijderd moest worden, komt een woongebouw met elf appartementen dat zowel qua energie als materialisering Paris Proof wordt.

Natrufied Architecture deelt lessen houten woongebouwen IJburg in gratis publicatie

Gisteren, 16:55

In opdracht van de gemeente Amsterdam stelde het bureau Natrufied Architecture een inspiratieboek over biobased bouwen samen. Daarin illustreren vijf bijzondere woningbouwprojecten de mogelijkheden.

Rekenkamer betwijfelt of miljoenen voor Woningbouwimpuls nuttig waren

3 uur geleden

Het is ‘twijfelachtig’ of honderden miljoenen euro's overheidsgeld hebben geleid tot meer woningen, schrijft de Rekenkamer.

Rapport: rijke Amsterdammers leven steeds vaker apart van rest

Vandaag, 09:44

Het wel of niet bezitten van een woning zorgt voor een steeds grotere welvaartskloof tussen Amsterdammers.

Meer nieuwbouw van woningcorporaties in eerste jaarhelft

Gisteren, 13:54

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek kwamen er ruim 9100 nieuwbouwwoningen van corporaties bij.

Kabinet zet Groningenwet door na kritisch advies Raad van State

Gisteren, 11:01

In de wet wordt vastgelegd dat schades tot 60.000 euro worden vergoed, ook zonder dat een oorzakelijk verband met de gaswinning is aangetoond.

Vliet wordt nieuwe drinkwaterbron voor Zuid-Holland

26 september, 12:12

Waterbedrijf Dunea schat dat de aanleg van de benodigde infrastructuur zo'n 500 miljoen euro kost.

Debat over aanbestedingscultuur voor architecten in Nieuwspoort

26 september, 10:23

De BNA en andere ontwerporganisaties organiseren op maandag 29 september in Nieuwspoort Den Haag een debat over het aanbestedingsklimaat voor architecten.

Ga naar het nieuws-archief