Building Biospheres, door Bureau Bas Smets en Stefano Mancuso, Belgische paviljoen, Architectuurbiënnale Venetië 2025

Prototype voor Building Biospheres op de campus van Universiteit Gent

Belgische paviljoen in Venetië toont onderzoek naar plantenintelligentie en binnenklimaat

14 mei, 16:33

Gedurende de 19^e editie van de Architectuurbiënnale in Venetië fungeert het Belgische paviljoen als een laboratorium. In de tentoonstelling ‘Building Biospheres’ onderzoeken landschapsarchitect Bas Smets en neurobioloog Stefano Mancuso hoe de natuurlijke intelligentie van planten is in te zetten voor het creëren van een goed binnenklimaat.

Door de eeuwen heen hebben mensen schuilplaatsen gecreëerd om zich te beschermen tegen onaangename kanten van het weer. Wat begon als een rudimentaire bescherming evolueerde tot sterk gecontroleerde microklimaten binnen, sterk gescheiden van buiten. “Tegenwoordig hebben de meeste gebouwen een volledig kunstmatig klimaat dat beantwoordt aan de behoeften van hun gebruikers”, aldus het Vlaams Architectuurinstituut (VAi).

Tegelijkertijd weten we dat de gebouwde omgeving een flinke negatieve impact heeft op milieu en klimaat. Gebouwinstallaties dragen daar ook aan bij. In opdracht van het VAi presenteert het team van curator en landschapsarchitect Bas Smets, in samenwerking met neurobioloog Stefano Mancuso, ‘Building Biospheres’ in het Belgische paviljoen. De presentatie toont het lopende onderzoek naar de mogelijke invloed van plantenintelligentie op architectuur – en specifiek op het binnenklimaat.

Subtropische sfeer
In de natuur wordt het ‘ideale klimaat voor mensen’ het meest benaderd in de subtropen, legt het VAi uit. Deze klimaatzone kenmerkt zich door warme zomers, milde winters en een bijna constante temperatuur. ‘Building Biospheres’ visualiseert met subtropische planten een toekomst waarin “gebouwen zich ontwikkelen tot dynamische biosferen”.

In het paviljoen wordt het gedrag van de aanwezige planten nauwkeurig in de gaten gehouden; de verzamelde gegevens worden gebruikt om irrigatie, verlichting en ventilatie te activeren. Om die manier werkt het team aan een evenwicht tussen wat de planten nodig hebben, wat het gebouw aankan en wat de mensen wensen.

“Met het prototype in Venetië kunnen we testen of planten actief het binnenklimaat van een gebouw kunnen produceren en regelen”, zegt Smets. “Dit doet ons lonken naar een architectuur als microklimaat waar planten en mensen samen kunnen leven.”

Al in de aanloop naar de huidige architectuurbiënnale werkte Bureau Bas Smets aan een protoype, als voorloper van de installatie in het paviljoen in de Venetiaanse Giardini della Biennale. Het team van Smets experimenteerde samen met plantenecofysioloog Kathy Steppe van de Universiteit Gent en softwareontwikkelaar Dirk De Pauw van Plant AnalytiX van oktober 2024 tot maart 2025 in een serre op Campus Coupure met innovatieve klimaatregeling voor gebouwen.

Dynamische driehoeksverhouding
Het Belgische paviljoen bestaat uit een grote centrale hal met zijkamers. De centrale ruimte onder het dakraam biedt plaats aan de installatie, die bestaat uit meer dan tweehonderd planten. De voorkamers van het paviljoen voorzien het project van historische context. De kamer aan de achterkant toont real-time gegevens over de prestaties van de opstelling.

In de twee zijkamers onderzoeken Belgische architecten van een nieuwe generatie wat deze natuurlijke intelligentie kan betekenen voor de architectuur. Uitgaande van de stelling dat planten het binnenklimaat kunnen ‘aansturen’ verkennen vier ontwerpteams hoe bestaande en nieuwe gebouwen daarop kunnen inspelen.

“De fundamentele verhouding tussen architectuur en gebruiker wordt immers op de helling gezet”, verklaart het VAi. “Architectuur staat niet langer primair in verhouding tot haar menselijke gebruiker, mikkend op een zo stabiel mogelijk klimaat via richtwaarden die de statistische gemiddelden voor menselijk comfort verbeelden. In plaats daarvan ontstaat een dynamische driehoeksverhouding tussen architectuur en haar gebruikers, zowel menselijk als niet-menselijk.”

De vier ontwerpteams zijn: Elmes, Panta, Maud Gerard Goossens en Henri Uijtterhaegen, en Lisa Mandelartz en Steven Schenk. Ze werken intensief samen met de curatoren, gecoördineerd door Lisa De Visscher (freelance architectuurconsultant) en Petrus Kemme (VAi). De onderzoekende tentoonstelling in het Belgische paviljoen is te zien sinds 10 mei en nog tot 23 november 2025.

Organisatie
‘Building Biospheres’ wordt gepresenteerd op initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en in opdracht van het VAi. Het Vlaams Architectuurinstituut organiseert sinds 2004 om de vier jaar de tentoonstelling in het Belgische paviljoen – overigens met bouwjaar 1907 het oudste nationale paviljoen in de Giardini. Het VAi coördineert de Belgische bijdrage aan de architectuurbiënnale afwisselend met de Franstalige Gemeenschap.

Trefwoorden

binnenklimaat elmes steven schenk henri uijtterhaegen belgië italië interieur biosfeer vlaams architectuurinstituut venetië lisa mandelartz panta natuur maud gerard goossens bureau bas smets plantenintelligentie belgische paviljoen planten architectuurbiënnale biofilisch ontwerp stefano mancuso belgisch paviljoen

1	Den Bosch 'pauzeert' aanbesteding voor ontwerp gebiedsontwikkeling Citadelpoort maandag, 17 november
2	Expositie in Kunsthal belicht eerdere toeristische periode Rotterdam dinsdag, 18 november
3	MVRDV en Buro Happold ontwerpen nieuw theater in Veenendaal vrijdag, 14 november
4	Nominaties Zuiderkerkprijs en Geurt Brinkgreve Bokaal 2025 bekend vrijdag, 14 november
5	Zelfsluitende Vlotterkering in Steyl vormt tevens 'balkon aan de Maas' dinsdag, 18 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Hedwig Heinsman toont 3D-geprinte optoppingen tijdens Architectuurbiënnale Venetië

13 mei

Volume brengt circulaire souvenirs en een grijpmachine naar de Architectuurbiënnale

19 mei

3D gebreid textiel van SO-IL vormt ruimtelijk web in Venetiaanse Arsenale

12 mei

Column

De architectuurbiënnale is geen guilty pleasure

20 mei

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei

Consortium met Hootsmans ontwerpt nieuwe gevangenis van Antwerpen

19 augustus 2021

David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid

15 oktober

Foto's + video: LUMA Arles

30 juli 2021

Zwarts & Jansma vernieuwt sluiscomplex Leie

6 maart 2013

Vlaamse snelwegopdracht voor Zwarts & Jansma

24 januari 2013

Ruim een op de drie Nederlanders vindt woning niet hittebestendig

14 juli

REX wint prijsvraag LLLibrary Kortrijk

10 augustus 2009

Internationaal Gerechtshof oordeelt dat landen schade aan klimaat moeten voorkomen

25 juli

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Space&Matter ontwerpt ingetogen houten paviljoen voor BSO in Zeist

1 uur geleden

Aan de rand van het dorpscentrum van Zeist, in een door woningen omzoomd binnengebied, ontwerpt Space&Matter een nieuwe buitenschoolse opvang (BSO) en gymzaal.

MoederscheimMoonen Architects benoemt vijf associates

1 uur geleden

Om de basis van het groeiende bureau richting de toekomst te versterken heeft het nu vijf associates benoemd: Aldo Trim, Boy Hoffs, Maarten de Roij, Mike Pennings en Romano van den Dool.

ECHO Urban Design en RoosRos Architecten winnen tender Machinewerf Vlissingen

Gisteren, 16:30

ECHO Urban Design en RoosRos Architecten zijn samen met partners Leyten, Fullhouse, depart en Steenvlinder door de gemeente Vlissingen geselecteerd als winnende partner voor de ontwikkeling van locatie de Machinewerf in het Scheldekwartier.

The Rock Weespertrekvaart door Atelier PUUUR in gebruik genomen

Gisteren, 14:00

Nieuw huurcomplex van Atelier PUUUR in Amsterdam omvat appartementen, jongerenwoningen en ruimte voor jeugdhulp en jeugdgezondheidszorg.

Mogelijke proef zelfrijdende pendelbussen tussen station Hoofddorp en Schiphol Trade Park

Gisteren, 14:15

De provincie Noord-Holland onderzoekt of het zelfrijdende pendelbussen zonder chauffeur kan laten rijden in de buurt van Schiphol. Als dit qua veiligheid en techniek haalbaar is, wil de provincie in 2027 een proef starten.

Fietsflat bij Amsterdam Centraal wordt na 25 jaar gesloopt

Gisteren, 13:45

Voor de door VMX Architects ontworpen fietsenstalling is geen nieuwe plek gevonden. Daarom wordt de 'fietsflat' nu gesloopt.

Maastricht grootste stijger op lijst van beste steden om te wonen

Gisteren, 13:15

Op de ranglijst van de Atlas voor Gemeenten steeg Maastricht de afgelopen tien jaar van de 40e naar de 34e plek. Amsterdam staat stevig op de 1e plek van de lijst.

Minder infraprojecten gaan door na bezuinigingen Prinsjesdag

Gisteren, 10:40

Minder infrastructuurprojecten kunnen doorgaan door bezuinigingen die met Prinsjesdag zijn doorgevoerd. Dat staat in antwoorden op Kamervragen over de begroting van het Mobiliteitsfonds.

Om malafide grondspeculatie tegen te gaan, overweegt het kabinet een bedenktijd voor kopers van grond

Gisteren, 09:00

Grondhandelaren splitsen landbouwgrond vaker op in kleine stukjes en verkopen die dan door aan particulieren. De kopers kunnen dan ten onrechte denken dat de gemeente op de grond wil bouwen, terwijl dat niet zo is.