N206 Tjalmaweg, Katwijk - Leiden
23 oktober 2023
Aangepast aan het landschap
Van Leiden naar de kust, tussen het open landschap van de voormalige vliegbasis Valkenburg en Katwijk, ligt de provinciale weg N206. Als onderdeel van de Rijnlandroute dient deze verbinding met de stad en de A44 en A4 vernieuwd en verbreed te worden. De Provincie Zuid-Holland is er veel aan gelegen om, juist vanwege de geplande bouw van een woonwijk bij Valkenburg, die infrastructuur zo groen mogelijk in te passen. De verbrede N206, een nieuwe busbaan en nieuwe snelfietspaden dienen zich te voegen naar het landschap en er zo min mogelijk afbreuk aan doen. Het ontwerp van architectenbureau ZJA en Bosch Slabbers Landschapsarchitecten voor de N206 Tjalmaweg bevat een reeks innovatieve elementen om dat voor elkaar te krijgen. En daarbij gaat het niet alleen over landschappelijke inpassing, maar ook over duurzame bouwmethoden en respect voor de geschiedenis van het landschap.
Groener bouwen
Een traditionele weg ligt als een opzichtige vlakte van asfalt en beton in het landschap. De N206 Tjalmaweg is vrijwel in zijn geheel verdiept aangelegd en verschuilt zich waar dat kan. Om geen grauwe betonnen corridor te worden zijn de wanden langs de verzonken weg begroeid met verschillende klimplanten, zodat het hele jaar de omlijsting van de weg groen en verzachtend werkt. Dat is mogelijk dankzij een bouwtechniek met kunststof-folie en grond die ook in parklandschappen wordt gebruikt. Het is een methode die bespaart op beton (en dus op veel energie en Co2 uitstoot), en ruimte biedt voor een grondpakket met klimplanten die tegen de wanden groeien. Een uitgekiend beplantingsontwerp zorgt voor een aantrekkelijk beeld dat verandert met de seizoenen. Bovendien ligt de verdiepte N206 in een brede parkzone, waar behalve wandelpaden en sloten ook de nieuwe en verbeterde fietspaden liggen, omzoomd door bomen en struiken.
Om de planten houvast te geven en al vanaf de opening van de weg een aantrekkelijk beeld te bewerkstelligen, worden de wanden voorzien van lamellen gemaakt van een composiet van kunsthars en gerecyclede textiel.
De geschiedenis van het landschap
Bovenlangs de N206 kruisen twee viaducten bij Valkenburg en de Torenvlietbrug over de Oude Rijn. Bij een van de viaducten is in het ontwerp, vlak na de onderdoorgang voor fietsers, een rustplek voorzien. Aan een waterpartij takt zich van het fietspad een reconstructie van een oude Romeinse heirbaan af. Geleidelijk gaat die over in een zandpad dat eindigt in het water. Dit is exact de plek waar archeologen resten van de Romeinse grensweg, de zogenaamde limes, hebben opgegraven. Deze plek, afgeschermd van het autoverkeer, biedt de kans even te rusten en stil te staan bij het landschap en de geschiedenis ervan, dankzij een informatiebord en de replica van de grensweg. Er staat ook nog een uit grove houten balken opgetrokken speeltoestel, geen fantasie-vorm, maar een reconstructie van de installatie waarmee de Romeinen destijds de stenen in het wegdek heiden. Aan de wanden, in de lamellen zullen grafische elementen worden aangebracht die verwijzen naar de aanwezigheid van de Romeinen in deze streek.
Een brug recyclen
Naast de bestaande Torenvlietbrug is een nieuwe brug gebouwd. De bestaande Torenvlietbrug is een ruim vijftig jaar oude basculebrug, die in de nieuwe situatie niet langer beweegbaar hoeft te zijn. In plaats van het overbodig geworden basculekeldergebouw te slopen en uit het landschap te laten verdwijnen, besloot ZJA dit bouwwerk te handhaven. De bascule-kelder midden in de vaarweg, waarin het contragewicht huisde, is een karakteristiek element en bovendien goed geschikt om de nieuwe Torenvlietbrug een ecologische meerwaarde te geven. In het ontwerp is de kelder, met daarop het wapen van Zuid-Holland, bestemd als vleermuizengrot. Vanaf de oever zal een projectie van het Batman-teken op de muur de passanten daaraan herinneren.
Extra aandacht is besteed aan wat in vakjargon de onderwereld van de brug heet. Bij de Torenvlietbrug zal die vrij brede zone zo worden ingericht dat het voor rustende fietsers, sportvissers en wandelaars aangenaam is er te verblijven. Door kleurstelling, banken en getrapte oevers. Maar ook door de ruimte zo in te delen dat er geen dicht op elkaar geparkeerde kudde auto’s kan staan en te zorgen voor verlichting die een veilige en overzichtelijke atmosfeer oproept na zonsondergang.
Awards
Nominatie: Shortlist Rijnlandse Architectuur Prijs 2023