Levendige gevel dankzij geanodiseerde lamellenwand
20 december 2022
In het Leiden Bio Science Park opende in het voorjaar van 2022 het nieuwe Nederlandse Galapagos kantoor. De eyecatcher langs de A44 werd ontwikkeld door Provast. Voor het ontwerp van het gebouw met 17.000 m² kantoor- en labruimte tekende OZ Architect. De plint en de dakopbouw van het unieke gebouw werden uitgevoerd in Linius horizontale lamellenwand. De aluminium lamellen via Renson-dealer Storax werden geborsteld en geanodiseerd om zo de gevel levendig te maken. Koos Zwitser (OZ Architect) en Fabian Greveling (Storax) namen ons mee op retrospectie naar dit Nederlandse project.
Plint met multifunctionele lamellenwand
Galapagos had als eigenaar en gebruiker een idee dat origineel maar de helft van het huidige gebouw behelsde. 3 à 4 ontwerpen – en additionele geldstromen – later, telt het ontwerp en het gebouw 17.000 m² aan kantoor en laboratoriumruimte. De constructie bestaat uit een noord- en een zuidvleugel die het centraal atrium flankeren.
“Noordelijk telt het gebouw vooral veel laboratoriumfuncties; zuidelijk meer kantoren”, schetst Koos Zwitser de situatie. “Op de begane grond en de eerste verdieping bevinden zich – in de ‘plint’ van het gebouw – een tweelaagse parkeergarage en fietsenstalling. Rond die garageverdiepingen bevinden zich de ‘gevelroosterbanden’, de lamellenwanden die daglicht laten binnenvallen en licht vanuit de garage maar beperkt doorlaten. Ook in de dakopbouw komen de typerende gevelroosters terug, daar combineert de esthetische functie perfect met de ventilerende kwaliteiten van de gevelbekleding.”
Alle kansen
“Het uitgangspunt van de architect was het vertalen van het programma van eisen van de toekomstige gebruiker in een fraaie architectuur”, herinnert Koos Zwitser zich. “Dat en de indeling volgens de verschillende ruimtefuncties. Op basis daarvan ontstonden een reeks ontwerpen. Dat proces heeft zo’n 2,5 jaar geduurd tot we konden overgaan tot het maken van bestekstukken en bestekstukken. De vormgeving van het gebouw is grotendeels ingegeven door stedenbouwkundige voorwaarden. Zo moest het kantoor bijvoorbeeld uitgelijnd zijn met het pand van de buren. Bovendien was er voor de parkeerverdiepingen ook de specifieke wens van de gemeente om de lichten van de wagens in de parkeergarages slechts deels te laten doorschijnen door de gevel. Daarnaast bestaan onze ontwerpen vaak uit heel transparante gevels, met glas van vloer tot plafond. Op de vloerbandhoogtes creëren we dan de detaillering, in dit geval grote geanodiseerde aluminium vinnen aan het gebouw.”
Anodiseren niet vanzelfsprekend
“Het doel was altijd al om een geanodiseerde gevel te maken. Wij wilden levendigheid creëren in de gevel. Een gepoedercoate gevel is daarvoor te egaal en te steriel. Het is bekend dat anodiseren niet altijd 100% kleurvaste resultaten oplevert, maar daarom hebben we mogelijke, acceptabele kleurverschillen al mee ingecalculeerd. Het vaststellen van de grensmonsters van de bewerkte lamellen was dan ook de voornaamste uitdaging. Achteraf bekeken is dat toch wel een hele zoektocht geweest bij dit project. Die hele analyse was een hot issue bij Storax maar ook bij opdrachtgever Provast. Er heerste de vrees dat na het metaalbehandelingsproces de kleurverschillen van het materiaal na anodiseren te groot werden en niet geaccepteerd zouden worden .”
“Alles staat of valt met verwachtingen, zo ook dit project”, weet Fabian Greveling.
“Wijzelf waren niet meteen happig om aan de slag te gaan met geanodiseerd aluminium, maar konden de redenering van de architect wel volgen. Kleurverschillen – binnen de perken – zorgen inderdaad voor een levendige gevel. De kleurstelling van het anodiseren was echt de grootste zorg bij dit project.”
“Het vergde wat overredingskracht van onze kant”, vertelt de OZ projectmanager. “Maar uiteindelijk ging Storax samen met ons toch de uitdaging aan. Daar kwam toch heel wat voorbereidingstijd bij kijken. Aan het gebouw waren er drie elementen die geanodiseerd werden: roosters, gevelkozijnen en vinnen. Daarbij moesten we kijken naar de technische mogelijkheden – grootte van het anodiseerbad, hoe is de opdeling van de vinnen, hoe groot kunnen de roosters zijn… - en die vertalen in het ontwerp.”
“Het anodiseren in deze realisatie is niet standaard”, geeft Fabian Greveling aan. ”De aluminium lamellen waren voordien ook al geborsteld. Het borstelen én anodiseren van de individuele lamellen is heel arbeidsintensief, en dus ook duur. Maar de klant ging akkoord en op detailfoto’s nu oogt het wel bijzonder fraai.”
“Wij kozen voor anodiseren uit zuiver esthetische overwegingen, maar dat het behandelingsproces ook minder milieuschade toebrengt dan poedercoating was natuurlijk mooi meegenomen”, stipt Koos Zwitser nog aan. “Maar het allerbelangrijkste was natuurlijk het eindresultaat en daarover waren unaniem enkel positieve geluiden te horen.”
Grote kans op succes met partners
Het gebruik van de Linius horizontale lamellen komt uit de koker van de architect. “Ik schrijf nu eenmaal met enige regelmaat Storaxproducten voor”, zegt Koos Zwitser. “De ervaring leert dat werken met goede partijen de kans op succes vergroot. Ik weet wat ik aan het product heb en als ik het mooi vind, dan schrijf ik dat ook liever voor. Ik werk persoonlijk zoveel mogelijk met vaste leveranciers. Dat hangt in een voortraject natuurlijk ook samen met de ondersteuning die je krijgt. Door een product voor te schrijven, heb ik nadien ook geen meerwerkdiscussies en krijg je de gewenste kwaliteit. Het voorschrijven van producten is niet altijd een garantie omdat er ook andere mogelijkheden zijn op basis van gelijkwaardigheid. De beoogde leveranciers leveren vaak zelf de bestekteksten. Elk vak heeft zijn eigen specialisme, kennis en knowhow. Dan is het fijn om te kunnen sparren met andere partijen. Dat is de samenwerking die ik zoek.”
Geïntegreerde deuren
De toepassingsdomeinen van de Linius lamellenwanden in het Galapagosgebouw – op de garageverdiepingen en in de dakopbouw – brengt met zich mee dat ook deuren en doorgangen naar technische installatieruimtes moeten voorzien worden. “Er zitten voor die installatieruimtes een 15-tal deurconstructies in de gevel”, weet Fabian Greveling. “Daarvoor hebben wij ook gezorgd. Wij werken met deurenpartners die goedgekeurde deuren leveren voor de energiemaatschappijen. Storax zorgt dat de engineering van de deuren en lamellen naadloos op elkaar aansluit zodat de deuren echt geïntegreerd worden in het totaal. Dat zorgt voor rust in de gevel.”
“Verder is de combinatie tussen open en gesloten lamellen én gebogen lamellen zeker een vermelding waard”, benadrukt de architect. “Het gebouw heeft een luxe uitstraling, mede door de rondingen op de dakopbouw.”
Gelaserde kammen zorgen voor doorvalveiligheid
“Eén van de opvallende zaken aan dit project is ook de doorvalveiligheid”, merkt Fabian Greveling op. “De lamellenwand is een manier om de dakopbouw en de parkeergarages te ventileren. De aannemer vond die wand wel heel mooi in de parkeergarages maar bedacht ook dat het valgevaar nog moest weggewerkt worden, en dat liefst zonder én gevelbekleding én hekwerk én vangrail te moeten plaatsen. We moesten dus zoeken naar een doorvalveilige lamellenwand. Het lukte om daarin mee te denken; in samenwerking met Renson werd de wand uitgevoerd met aluminium gelaserde kammen in de dagkant van de dragers. Die hebben we getest bij Renson met diverse proeven en lijnlastberekeningen. Zo konden we in dit project een hekwerk besparen.”
Harmonieuze samenwerking
“Voor ons is Galapagos een heel vlot lopend traject geweest, met alle partijen”, klinkt Koos Zwitser tevreden. “Recent spraken wij nog projectontwikkelaar Provast en die waren heel tevreden met het ontwerp, hebben geen enkel meerwerk gekregen vanuit de aannemer. Een tevreden opdrachtgever, projectontwikkelaar, architect en aannemer die een uitdagend project tot een goed einde heeft gebracht… een voorbeeldtraject.”
Over de samenwerking met de aannemers De Vries & Verburg uit Stolwijk waren zowel Storax als de architect zeer te spreken: “De aannemer was van bij het begin bij het project betrokken, ook met het oog op kostenbewaking. Het contract werd naadloos overgedragen. We hadden ook al gezamenlijk een aantal maanden intensief technisch overleg. Alle mogelijkheden en onmogelijkheden van ons systeem werden al in een voorstadium besproken en vastgelegd. Op het moment dat de engineering al deels klaar was, hebben we pas de opdracht gekregen omdat toen duidelijk werd wat het zou moeten worden. Het was wel fijn dat de aannemer echt wel moeite gedaan heeft om alle valkuilen op voorhand te identificeren en oplossingen te zoeken. Gebeurt dat niet, dan beland je snel in een meerwerk/minderwerk-verhaal. Dat wil niemand; het levert altijd discussie op. Bij dit project was dit op voorhand dus al aangepakt.”
Doorheen het project bleek een vlotte samenwerking tussen de partijen een constante. “Ook bijvoorbeeld met Aldowa, die als gevelbouwer betrokken was voor de geanodiseerde vinnen tussen de verdiepingen. We hadden diverse raakvlakken zowel tijdens de engineering, voorbereiding als montage en dat is altijd in goede harmonie gegaan.”; klink Fabian Greveling tevreden. “Zo werden de grensmonsters voor het anodiseren in overleg met Aldowa gemaakt. Ik ben samen met hun kwaliteitsmanager bij OZ op kantoor langs geweest om alles eens naast elkaar te leggen. Als je het hebt over een bouwteam en samenwerking van ontwerp tot aan uitvoering dan was dit wel het ideaalbeeld. Het was ook heel fijn dat de architect echt tot bij de uitvoering betrokken was. Die aanwezigheid is belangrijk.”
Betrokkenheid
“Terugkijkend op het project, herinner ik mij vooral die grote mate van betrokkenheid”, vertelt de architect. “In Nederland zie je heel veel projecten waarbij na de omgevingsaanvraag de aannemer zelf de plannen verder gaat uitwerken en de architect dus minder betrokken is. Provast had hier de uitdrukkelijke wens dat wij tot en met de uitvoerfase ook betrokken zouden zijn bij het ontwerp. Wij hebben voor dit project ook nauw samengewerkt met Galapagos en hun interieurarchitect. Uiteindelijk hadden alle partijen de grote ambitie om een mooi gebouw neer te zetten. Dat is gelukt, tot ieders tevredenheid.
Alle kansen, goed resultaat
“Ik wou dat deze manier van werken standaard was”, pleit Fabian Greveling. “De samenwerkingsvorm tussen de partijen onderling vond ik erg aangenaam. Op het einde levert dat een resultaat op waarbij alle partijen zeer tevreden zijn. Geen onenigheid met de aannemer en dat maakt ook dat je zelf wat sneller zaken oppakt, als er dan toch wat is. Gewoon omdat het zo’n goedlopend project is.”
“Dat extra stapje zetten, is gemakkelijker bij dergelijke samenwerking”, vindt ook de architect. “Dit is eigenlijk hoe je een project wil aanpakken, maar helaas heb je dat proces niet altijd zelf in de hand. Vanuit Provast kregen wij alle kansen om het project goed te organiseren en te regelen. Ook zij zijn zeer tevreden. Als het zo goed gaat, komen daar wellicht ook weer vervolgopdrachten uit voort. Wij zijn alvast weer met een aantal studies bezig om te zien waar we voor hen nog iets kunnen betekenen in de toekomst.”