De wijk Buitenveldert, met voor in het midden winkelcentrum Gelderlandplein

Buitenveldert

Bart Vink

Woningbouwproject Q Residences van Studio Gang in Buitenveldert

Het door Rijnboutt verbouwde winkelcentrum Gelderlandplein in Buitenveldert

Recente verbouwing van een kantoor in Buitenveldert door Heyligers architects

Nieuwbouw van een kantoor in Buitenveldert door Damast Architects

De wijk Buitenveldert, met voor in het midden winkelcentrum Gelderlandplein

Buitenveldert

Bart Vink

Woningbouwproject Q Residences van Studio Gang in Buitenveldert

Het door Rijnboutt verbouwde winkelcentrum Gelderlandplein in Buitenveldert

Recente verbouwing van een kantoor in Buitenveldert door Heyligers architects

Nieuwbouw van een kantoor in Buitenveldert door Damast Architects

'Dit is het moment om een visie te ontwikkelen voor vernieuwing van Buitenveldert’

20 december 2023, 9:19

In de wijk Buitenveldert kunnen door middel van verdichting 2.500 tot 6.500 woningen worden bijgebouwd, blijkt uit een recente verkenning van de gemeente Amsterdam. De betrokken stadsdeelvoorzitter Bart Vink (D66) is een groot voorstander van vernieuwing van de wijk in het zuiden van de stad. In een interview met Architectenweb schetst hij de opgaven en kansen die er liggen in Buitenveldert. “Als je de voorzieningen overeind wilt houden, moet je nieuwe bewoners aantrekken.”

De huidige Amsterdamse vernieuwingscarrousel die alweer flink wat jaren op gang is, heeft in bijna alle delen van de stad zijn sporen nagelaten. Van Osdorp tot IJburg en van de Zuidas tot Elzenhagen in Noord, overal werden grote en kleine gebieden getransformeerd, verdicht of nieuw gebouwd - en anders staat er nog wel een en ander op stapel. Eén wijk wordt tot nu toe ogenschijnlijk ongemoeid gelaten: Buitenveldert. Er is een prestigieus woningbouwproject van Studio Gang gerealiseerd, winkelcentrum Gelderlandplein onderging een spectaculaire verbouwing en er hebben los van elkaar enkele optoppingen en kantoorverbouwingen plaatsgevonden. Verder is er niets wat wijst op een serieuze vernieuwing van de wijk.

En dat is wel nodig, meent Bart Vink, stadsdeelvoorzitter van Amsterdam-Zuid, die ook ruimtelijke ordening en woningbouw in zijn portefeuille heeft. Buitenveldert is mede door de ontwikkelingen in de omgeving veranderd van een buitenwijk in een plek met een centrale ligging in de metropoolregio Amsterdam, de bevolking vergrijst en de voorzieningen staan onder druk. Verder ligt het door matige verbindingen met de Zuidas en Amstelveen tamelijk geïsoleerd. Deze isolatie bevalt sommige bewoners overigens best, maar of de wijk er op termijn veel mee opschiet, waagt Vink te betwijfelen. Het moment om iets te doen is volgens hem aangebroken.

“In Buitenveldert, dat is gebouwd als onderdeel van het Algemeen Uitbreidingsplan (1934) van Van Eesteren, heb je veel groen, rust en ruimte”, zegt Vink. “Behalve flatgebouwen staan er relatief veel grote woningen, vaak met een eigen tuin. In deze huizen wonen voornamelijk oude mensen, empty nesters die graag in Buitenveldert willen blijven, maar hier geen gelijkvloers appartement kunnen vinden, omdat die er niet zijn. Dat houdt de doorstroming weer tegen, want als zij er blijven wonen, komen hun grotere woningen niet vrij voor jonge gezinnen. Daarnaast zie je dat de voorzieningen in de wijk door de vergrijzende bevolking en het gebrek aan doorstroming afnemen. Zo heb je in de Kastelenstraat vier ‘Kastelenpleintjes’, waar van oudsher winkels en buurtvoorzieningen als een apotheek te vinden zijn. Momenteel zijn er op slechts twee van deze pleintjes serieus winkels aanwezig, op de andere Kastelenpleintjes zijn deze omgebouwd tot kantoren, horeca of functies zoals een fitness. Als je zulke voorzieningen overeind wilt houden, moet je nieuwe, jonge bewoners aantrekken en investeren. Dat laatste gebeurt ook wel incidenteel, bijvoorbeeld door corporaties en projectontwikkelaars, maar het ontbreekt aan een visie voor de wijk als geheel.”

Verkenning
Dit jaar heeft de gemeente Amsterdam in opdracht van stadsdeel Zuid een verkenning uitgevoerd naar een mogelijke verdichting van Buitenveldert, waarbij is gekeken naar de bouw van woningen voor bestaande en toekomstige bewoners, verduurzaming van de aanwezige bebouwing en hoe er een kwalitatieve impuls kan worden gegeven aan het groen, de openbare ruimte en het publieke domein. “Dat alles vanzelfsprekend met behoud van het stedenbouwkundige erfgoed van Van Eesteren. Ook zijn er kansen om sommige straten met doorgaand verkeer en bergingen op de begane grond om te vormen tot levendige stadsstraten met publieksfuncties in de plint en meer mensen op straat. Dat brengt de wijk tot leven en vergroot de sociale veiligheid”, zegt Vink.

Uit de verkenning blijkt dat er 2.500 tot bijna 6.500 nieuwe woningen bij kunnen worden gebouwd. Volgens Vink kan mogelijk een kwart van dit deel gerealiseerd worden met optopping van bestaande gebouwen. “Ik heb laatst een optoppingsproject van ontwikkelaar Levi Koppenhol aan de Valkhof bezocht. Daar zijn voor twee vve’s elk tien woningen bijgebouwd. Dat lijkt misschien niet veel, maar in de hele wijk is er ruimte voor duizend woningen die zo worden gebouwd. En misschien nog wel meer. Je kunt optoppingen ook aangrijpen om de bestaande gebouwen een impuls te geven. Dan gebruik je het geld dat je verdient aan de nieuwe woningen bijvoorbeeld om het pand te verduurzamen of om een nieuwe lift of trap te betalen. Het kost veel werk om een optopping te realiseren en niet alle funderingen kunnen het aan. Maar als je het goed aanpakt, creëer je een win-winsituatie, ook voor de bewoners, zoals is gebeurd aan de Valkhof.”

Europaboulevard
Twee vliegen in één klap kunnen er volgens Vink eveneens worden geslagen bij de revitalisering van brede wegen zoals de Europaboulevard. “Dat is nu een overgedimensioneerde autoweg die als het ware van niets naar nergens loopt. Die weg is veel te breed voor de hoeveelheid auto’s die er rijden, met twee wegstroken aan weerszijden van de middenberm, ventwegen ook nog parkeerplekken. Als je er twee kleinere wegstroken van zou maken en een andere oplossing bedenkt voor het parkeren, houd je genoeg plek over voor het verkeer, kun je de voor Buitenveldert typerende kwaliteiten van groen en ruimte gaan versterken en woningen toevoegen. Er bestaan plannen voor 1.500 woningen op de Europaboulevard alleen al. Ik zeg niet dat dit zeker gaat gebeuren, maar het laat zien dat de mogelijkheden er liggen.”

Wat Vink betreft, kunnen de grote verkeersaders die vanuit de Zuidas en het RAI-gebied doorlopen naar Buitenveldert eveneens worden ingezet om een betere overgang tussen de wijk en het omringend gebied te creëren. “Straks wordt bij station Zuid de Brittenpassage geopend. Als je nu over de Parnassusweg onder het spoor doorloopt naar de Buitenveldertse kant, zie je niets van de wijk. Er scheuren nu auto’s alle kanten op over De Boelelaan en de gebouwen van de VU zijn een soort Berlijnse muur die het zicht op Buitenveldert ontnemen. Ik heb al gezegd: maak bijvoorbeeld een gat in die gebouwen, zodat je een doorkijk hebt naar Buitenveldert. Dan moeten we er wel voor zorgen dat er door dat gat iets fatsoenlijks te zien is, maar daar kunnen we over nadenken. Bij die andere grote weg, de Beethovenstraat, kun je de overgang naar de Van Leijenberghlaan verzachten door culturele functies te realiseren. Valley is natuurlijk al een prachtige toevoeging, het nieuwe sportpark van AFC wordt gerealiseerd en er komen nog woningen naast. Culturele functies zouden ook helpen om er een stadsstraat of een wandelboulevard van te maken en zo een aantrekkelijker verbinding tussen de Zuidas en het Gelderlandplein te creëren. Of een mogelijk toekomstig erotisch centrum, die in de lus van de afrit van de A10-Zuid, aan de rand van Buitenveldert moet komen, daaraan gaat bijdragen, is nog de vraag. Te meer omdat de Amsterdamse gemeenteraad deze voorkeurslocatie van het college nog moet accorderen én omdat er in de verdere uitwerking nog diverse vragen beantwoord dienen te worden.”

Ook qua bouwhoogtes ziet Vink een overgang voor zich vanaf de Zuidas en RAI naar Buitenveldert, in de zin van dat die geleidelijk aflopen richting het zuiden van de wijk. “Door de aanvliegroutes naar Schiphol zijn er hoogtebeperkingen voor de gebouwen. Op de Zuidas bedraagt de hoogte maximaal 105 meter. Dde toren van Studio Gang op de Buitenveldertselaan in de A3-zone is zeventig meter hoog en in het zuidelijke deel van Buitenveldert staan flatjes van drie en vier hoog. Hier zijn ook de meeste gezinswoningen met tuin te vinden. Het zuiden vormt tevens het zwaartepunt als het gaat om het bijzondere erfgoed uit het plan van Van Eesteren. Daar moet je in ieder geval de stedenbouwkundige opzet in ere houden. Je kunt er wel vernieuwen, maar altijd met iets wat daar past. In de A3-zone, het gebied waar ooit rijksweg 3 van Amsterdam naar Rotterdam gepland was, is mogelijk meer ruimte voor nieuwe en hogere bebouwing. In dat gebied vind je geen Van Eesteren-bebouwing, want het is pas in de jaren zeventig bebouwd nadat de geplande snelweg niet doorging. Daarom heeft het niet dezelfde stedenbouwkundige waarde als andere delen van de wijk en kun je er meer woningen bouwen en meer de hoogte in. Er ligt hoe dan ook ruimte voor verdichting. Zo heb je tegenover het Gelderlandplein een strook met kantoorpanden, al dan niet met woningen erboven, en zelfs een stadsdeelwerf met afvalwagens die af en aan rijden. Dat laatste is inmiddels een vreemd beeld, gezien de centrale plek naast een winkelcentrum. Wie weet is verdichten met woningbouw daar op termijn een goed idee.”

Meer interesse van ontwikkelaars
Het zijn inderdaad dromen van een stadsdeelvoorzitter, waarvan hij zelf ook snapt dat ze niet op die manier gestalte hoeven te krijgen. Bewoners, ondernemers, corporaties en andere belanghebbenden zullen ook bij de daadwerkelijke plannen betrokken worden en hun ideeën mogen delen, benadrukt Vink, die eveneens zegt dat er bij sommige bewoners zeker enige weerstand bestaat tegen veranderingen in hun wijk. Wel merkt hij dat ontwikkelaars en andere investeerders meer interesse in Buitenveldert beginnen te krijgen, gezien de ligging naast de Zuidas, het in verbouwing zijnde en steeds drukker wordende station Zuid en niet te vergeten de nabijheid van Amstelveen en luchthaven Schiphol. “Daarom is dit het moment om een visie te gaan ontwikkelen voor wat we willen met Buitenveldert. Ik hoop dan ook dat de wijk wordt meegenomen in de Ontwikkelstrategie 2035, die de gemeente Amsterdam de komende jaren gebruikt als leidraad voor woningbouw. Het is ook een middel om betaalbare woningen af te dwingen, want dan wordt de 40-40-20-regeling (40 procent betaalbare huur, 40 procent middenhuur en -koop en 20 procent vrije sector, red.) van kracht. En dat betekent dat mensen creatief moeten gaan ontwerpen. Bij het Kenniskwartier op de Zuidas gaat dat bijvoorbeeld gewoon lukken. In het begin zei iedereen tegen mij: ‘40-40-20’ kun je op de Zuidas wel vergeten, maar de praktijk laat zien dat het kan. Je moet er natuurlijk voor uitkijken dat er in het sociale segment alleen maar veel te kleine schoenendozen worden gebouwd, terwijl woningen in de vrije sector soms belachelijk groot zijn. Maar daar kun je met elkaar aan werken. Belangrijk is sowieso dat de Verkenning Buitenveldert laat zien dat er veel mogelijkheden zijn om nieuwe woningen toe te voegen en er daarmee tegelijkertijd een impuls wordt gegeven aan de leefbaarheid en vitaliteit van een typische wijk uit de jaren zestig. Dat is precies wat we nodig hebben.”

Trefwoorden

amstelveen amsterdam cornelis van eesteren buitenveldert bart vink wijkvernieuwing aup metropoolregio amsterdam amsterdams uitbreidingsplan zuidas woningbouw

1	Woontorens The Grace worden lager dan gepland vrijdag, 26 april
2	NOAHH presenteert opgeleverde Villa Vaartjes in Almere Oosterwold dinsdag, 23 april
3	Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station dinsdag, 23 april
4	Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98 maandag, 22 april
5	Studio Modijefsky ontwerpt koekmakerij als wonderwinkel woensdag, 24 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Europaboulevard voorkeurslocatie Amsterdam voor erotisch centrum

18 december 2023

Facelift maakt kantoorgebouw in Buitenveldert veel transparanter

22 november 2023

Bouw The CubeHouse op Amsterdamse Zuidas gestart

8 januari

'Europaboulevard biedt ruimte voor duizend tot tweeduizend woningen'

28 februari

Kantoorgebouw in Buitenveldert knipoogt naar Algemeen Uitbreidingsplan

26 juni 2023

Amsterdam wil door middel van verdichting 20.000 woningen bouwen

1 februari

In 2023 minder woningen in aanbouw in Amsterdam dan gehoopt

14 februari

Woontoren voor starters op de Zuidas klaar

29 februari

Een golvende mijlpaal in Amsterdam Buitenveldert

20 december 2022

Renovatie met optopping van woongebouw in Amstelveen afgerond

24 januari

Amsterdam tendert blokken naast Valley aan Zuidas

26 april 2023

Amsterdam tendert complex met woningen bij St. Nicolaaslyceum

17 februari 2022

Team met Being en Space Encounters wint tender Zuidas met plan Ceci

4 april

Amsterdam verbiedt bouw nieuwe hotels

18 april

Station Amsterdam Zuid wacht grote vernieuwing

1 september 2021

Een op vijf nieuwe woningen in Metropoolregio Amsterdam in 2025 van hout

22 oktober 2021

Urhahn: 'Oostflank MRA belangrijkste bouwlocatie in regio Amsterdam'

24 februari 2021

'Elegant brutalisme' voor nieuw hoofdkantoor Philips aan de Zuidas

27 maart

Flux presenteert plan met landschapspark voor metropoolregio Utrecht

18 januari 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Woontoren voor jongeren op Oostenburg vormt roestbruin accent langs het spoor

26 april, 3:50

In de Amsterdamse wijk Oostenburg is een ensemble van vier gebouwen opgeleverd. Blikvanger van het geheel is een door NEXT architects ontworpen woontoren voor jongeren.

EU Mies Award 2024 voor studiepaviljoen Technische Universiteit Braunschweig

26 april, 1:57

Het gebouw naar een ontwerp van de architecten Gustav Düsing en Max Hacke werd gekozen uit zeven finalisten. Een van de andere genomineerde projecten, de Gabriel García Márquez-bibliotheek in Barcelona, kreeg de Emerging Architecture Prize.

Sofie De Caigny nieuwe voorzitter Commissie Omgevingskwaliteit en Cultureel Erfgoed Rotterdam

26 april, 12:15

Vanaf 23 juni zal De Caigny deze functie voor een periode van drie jaar gaan vervullen. Ze volgt Esther Agricola op, die eveneens drie jaar lang voorzitter van de commissie is geweest.

Podcasts en publicatie over realiseren ruimtelijke kwaliteit bij stedelijke ontwikkeling

26 april, 10:47

Deze week hebben architect Willem Hein Schenk en publicist JaapJan Berg de podcastserie De Haarlems Sessies en de bijbehorende publicatie Sturen op Stadsarrangementen gelanceerd.