Open onderwijsvloer in de oudbouw voor de bovenbouw van Lumion

Ruimte met Lagerhuis-opstelling in de oudbouw voor de bovenbouw van Lumion

Begane grond

Tweede verdieping

Doorsnede

Situatie

Open onderwijsvloer in de oudbouw voor de bovenbouw van Lumion

Ruimte met Lagerhuis-opstelling in de oudbouw voor de bovenbouw van Lumion

Begane grond

Tweede verdieping

Doorsnede

Situatie

Atelier PRO ontwerpt een Kunskapsskolan voor 1300 leerlingen in Amsterdam

7 november 2019, 9:15

In Amsterdam West, op steenworp afstand van metrostation Henk Sneevlietweg, heeft Atelier PRO een nieuwe huisvesting voor Lumion ontworpen. Op de school wordt aan 1300 leerlingen gepersonaliseerd onderwijs gegeven volgens het Zweedse Kunskapsskolan-model.

“De kinderen hier op Lumion stellen hun eigen doelen en hebben een grote mate van zelfstandigheid”, vertellen architecten Dorte Kristensen en Martijn de Visser van Atelier PRO. “In de onderbouw is er daarbij nog wel een combinatie van klassikale lessen en zelfstandig leren, maar in de bovenbouw worden de leerlingen echt vrij gelaten. Het leren van 21^e-eeuwse vaardigheden, daar gaat het om.”

Vanwege de explosieve groei van de school, die enkele jaren geleden startte als een afsplitsing van het Caland Lyceum, was die snel uit zijn tijdelijke huisvesting in een bestaand kantoorgebouw gegroeid. Atelier PRO werd geselecteerd om op de plek van een oude MBO in Amsterdam West een nieuwe, tweemaal zo grote huisvesting te ontwerpen.

“We hebben Lumion ervan kunnen overtuigen het grootste deel van die school, een ontwerp van architect Ben Ingwersen, te behouden”, vertelt Kristensen. Die school bestond uit een drielaags gebouw voor de theorielessen (het hoofd) en een veld van vijf eenlaagse hallen voor de praktijklessen (de handen). Vooral het drielaagse gebouw leende zich goed voor de nieuwe onderwijsfunctie, de hallen zijn voor een deel vervangen door een vijflaagse nieuwbouw. Een groot atrium verbindt nu de oudbouw met de nieuwbouw.

Wenteltrap naar onderbouw
Bij binnenkomst in het atrium gaat alle aandacht uit naar de theatraal uitkragende en zeer brede wenteltrap. De trap helt een beetje over en lijkt wel te zweven. In plaats van dat hij is opgehangen aan dikke kolommen of wanden, is de wenteltrap opgehangen aan balkons. Hoe is dit mogelijk?

“De school wilde een binnenkomst met spektakel”, vertelt De Visser. “Omdat wij als bureau niet van de vormelijke architectuur zijn, bedachten we deze vrijhangende trap, die ook nog eens heel functioneel is.” Door vanaf het begin samen met constructeur Van Rossum aan de trap te werken, was deze zeer luchtige constructie mogelijk. Oscar Niemeyer zou er jaloers op zijn geweest. Mooie details: naar boven toe wordt de trap steeds smaller, aangezien er naar boven toe ook steeds minder leerlingen overheen hoeven, en helemaal bovenin eindigt de trap onder een rond daglicht.

De wenteltrap ontsluit vier lagen waar steeds zo’n 200 leerlingen op de onderbouw hun ‘thuis’ hebben. Iedere laag heeft een zeer diepe plattegrond met langs de randen vijf lokalen met grote schuifdeuren en in het middengebied tussen boekenkasten een grote diversiteit aan studieplekken: lange tafels, maar ook kleinere zitjes, een verrijdbare tribune, concentratieplekken, en een groot ‘meubel’ dat als een landschap ingenomen kan worden. De leraren kijken vanuit een eigen transparante ruimte midden achterin uit over het geheel.

Elke laag, of ‘nestje’ zoals de school het zelf noemt, heeft een net andere uitstraling die samengebald wordt in een uniek ‘meubel’. Op een van de lagen heeft die de vorm van een ‘zwevend tapijt’, er is een ‘boomhut’, maar ook een ‘zitkuil’ en tenslotte is er nog een gepixeld landschap vol verwijzingen naar de film van Ray en Charles Eames ‘Power of Ten’.

Onder de vier lagen van de onderbouw ligt een laag met ‘labs’ – praktijklokalen. Hier kan onder begeleiding van leraren geëxperimenteerd worden met natuurkunde of scheikunde, kunnen video’s gemonteerd worden, geschilderd of getekend worden, enzovoorts.

Oude trap naar bovenbouw
In het bestaande gebouw kon Atelier PRO de bestaande, betegelde trap hergebruiken. Deze ontsluit twee grote verdiepingen voor ieder zo’n 300 leerlingen. De plint is ook hier ingericht met praktijklokalen, in dit geval voor ‘theater’, maar hier is ook een grand café ingericht.

De verdiepingen zijn wel even wennen voor wie nog de indeling van een traditionele middelbare school in gedachten heeft. Dit ziet er heel anders uit. De vloeren zijn grotendeels open en je ziet overal zelfstandig studerende leerlingen. Over de vloer is een rondgang gemaakt, waaraan allerlei zitjes liggen, waar grote blokken met samenwerkruimtes tussen liggen, en waar langs de randen ook nog wel enkele lokalen, of eigenlijk meer collegezalen, te vinden zijn. Die collegezalen hebben soms wel 90 zitplaatsen. Een van die ruimtes heeft de opstelling van het Britse Lagerhuis en wordt ook gebruikt voor debatten.

Bij het ontwerp van het interieur van zowel de onderbouw als de bovenbouw heeft Atelier PRO een rustige basis neergezet met witte wanden en plafonds, lichtgrijze vloeren en eikenhouten kozijnen en deuren. Daar bovenop heeft het kleurrijke accenten aangebracht. In de bovenbouw zijn daarbij ook nog tal van uitspraken van historische figuren op de wanden aangebracht.

Kristensen moet lachen om de afbeelding van Pippi Langkous beneden in de hal. Het onderwijsconcept, Kunskapsskolan, komt natuurlijk ook uit Zweden. En was het niet juist Pippi Langkous die stelde: ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan. Een geweldige illustratie van de onderwijsvisie hier, vindt ze.

Gevels
De gevel van het oude gebouw is op nauwelijks zichtbare wijze geïsoleerd. De borstweringen zijn aan de binnenzijde geïsoleerd, het nieuwe glas is voor de bestaande houten windstijlen geplaatst.

Atelier PRO kon de robuuste, modernistische architectuur van Ingwersen wel waarderen en heeft ervoor gekozen om het spel van verticale, betonnen lamellen in het oude gebouw op een gesublimeerde manier terug te laten komen in het reliëf van de stalen gevel van de nieuwbouw.

Kristensen wijst nog op de maat van de raamstroken. Naar beneden toe worden die steeds hoger, om daar genoeg daglicht binnen te brengen. Langs de gevel naar boven kijkend zorgt deze compositie voor een bijzonder, versneld perspectief.

Achter de nieuwbouw heeft Atelier PRO nog een dubbele sportzaal ontworpen. In de twee behouden gebleven oude hallen zijn nog een extra sportruimte en de kantoren voor de directie opgenomen.

Campfires, Caves, Watering holes
Een van de concepten die ten grondslag ligt aan het ontwerp van het Lumion is dat scholen die voorbij het klassikale onderwijs gaan ruimtes als campfires, caves en watering holes krijgen, zoals Kristensen het omschrijft. Daarbij zijn campfires een soort theaters waar leerlingen zich verzamelen rond een expert die een boeiend verhaal verteld. Caves zijn ruimtes waar leerlingen zich terugtrekken om gefocust te studeren. En watering holes zijn ruimtes waar leerlingen samen aan projecten werken en daarbij van elkaar leren.

Niet eerder kon Atelier PRO dit ruimtelijk concept zover uitwerken als hier. Bij de uitbreiding van het Metis Montessori Lyceum in Amsterdam ontwierp het bureau een milde vorm hiervan, bij het IJburg College II ging het al wel een stuk verder. Maar hier kon het bureau ‘all out’ gaan. Kristensen vindt het dan ook jammer dat haar werk erop zit, ze vond het een geweldig project om aan te werken, ook door de vele kritische vragen die ze van de leraren hier kreeg.

Nu de school in zijn nieuwe huisvesting is getrokken is het spannend hoe het ruimtelijke concept bevalt. Is dit hét model voor de school van de toekomst? Of zullen er hier en daar nog aanpassingen nodig zijn? Het krachtige kader dat Atelier PRO voor Lumion heeft ontworpen biedt in ieder geval volop ruimte om het concept in de toekomst verder te verfijnen.

Trefwoorden

school atelier pro amsterdam kunskapskolan lumion

1	Gebiedsontwikkelaar AM en Wageningen University & Research onderzoeken mogelijkheden voor versnelling natuurinclusief bouwen maandag, 5 juni
2	Nieuwe stappen richting realisatie Hotel De Veste in Schiedam woensdag, 7 juni
3	Rijssen-Holten heeft bijzonder energiezuinig nieuw zwembadcomplex dinsdag, 6 juni
4	Dubbel woongebouw Space Encounters op Oostenburg opgeleverd maandag, 5 juni
5	Ontwerp Nederlands paviljoen Expo 2025 Osaka onthuld maandag, 5 juni