Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Tijdens verbouwing: gebouwskeletten

Tijdens verbouwing: bouw nieuwe ontsluiting

Tijdens verbouwing: nieuwe balkons

Oostgevel nieuw

Noordgevel nieuw

Westgevel nieuw

Begane grond

Verdieping 1-7

Verdieping 8

Woningtypes

Doorsnede niuew

Detail doorsnede

Situatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Tijdens verbouwing: gebouwskeletten

Tijdens verbouwing: bouw nieuwe ontsluiting

Tijdens verbouwing: nieuwe balkons

Oostgevel nieuw

Noordgevel nieuw

Westgevel nieuw

Begane grond

Verdieping 1-7

Verdieping 8

Woningtypes

Doorsnede niuew

Detail doorsnede

Situatie

Rigoureuze renovatie van brutalistische flats in Antwerpen

22 oktober 2019, 9:53

Twee nagenoeg vervallen modernistische woongebouwen in de Antwerpse wijk Rozemaai zijn door Atelier Kempe Thill gerenoveerd door de waarden van het modernisme – licht, lucht en ruimte – hernieuwd toe te passen. Het architectenbureau heeft, in samenwerking met RE-ST architecten, vanaf het skelet opnieuw een heldere formele organisatie van de gebouwen en de interactie met de openbare ruimte uitgedacht.

Het oorspronkelijke stedenbouwkundig plan voor de woonwijk Rozemaai, in het uiterste noorden van de stad Antwerpen, was gebaseerd op CIAM-principes. Ze stelde de bouw van een reeks galerijflats voor met name sociale woningbouw voor, legt Atelier Kempe Thill uit. De blokken zijn tot acht verdiepingen hoog en liggen in een open, parkachtige omgeving.

De afzonderlijke projecten zijn in de late jaren 70 en vroege jaren 80 gerealiseerd, in een brutalistische stijl met prefab betonnen gevels. Vanaf het begin ondervond de buurt verschillende sociale problemen, onder andere door het problematische architectonische ontwerp, met beperkte interactie tussen de huizen, de straat en de openbare ruimte, aldus Atelier Kempe Thill.

Daarnaast hadden de flats diverse technische problemen als gevolg van een slechte bouwkundige uitvoering. In combinatie met achterstallig onderhoud leidde dit opvallend snel tot verval van de woonblokken. Na een lange discussie besloot de woningcorporatie, Woonhaven Antwerpen, om ten minste twee van de flatgebouwen te renoveren en organiseerde in 2011 een open competitie.

Integreren in context
Atelier Kempe Thill won de competitie met het voorstel om de twee gebouwen op vrij ingrijpende manier te transformeren. Uitgangspunt van het plan was het streven om de gebouwen beter binnen de stedenbouwkundige context te integreren en meer interactie tussen de huizen en de openbare ruimte te realiseren.

Daartoe heeft het architectenbureau, in samenwerking met RE-ST architecten, het project in drie stappen getransformeerd. Allereerst zijn een in onbruik geraakte 150 meter lange parkeergarage en verschillende garageboxen verwijderd. Hiermee is een vloeiende relatie tussen de gebouwen en het omliggende parklandschap gecreëerd; bovendien is een haard van sociale problemen – zoals drugshandel – weggenomen.

Als tweede stap zijn de bestaande trappenhuizen en liftschachten gesloopt om de toegangszones op een geschiktere manier te organiseren. Bovendien blokkeerden de bestaande kernen het uitzicht van een aantal appartementen. De laatste stap was het verwijderen van de betonnen galerijbalustrades en nagenoeg alle gevels.

Evenwichtig ensemble
Hierna resteerden slechts twee dragende casco’s, als basis voor het realiseren van ‘bijna nieuwe’ woongebouwen. Door aan de bovenste verdiepingen meer bouwvolume toe te voegen, is ‘een correctie van de geometrie’ uitgevoerd, legt Atelier Kempe Thill uit; tegelijkertijd is er meer verhuurbaar oppervlak mee gerealiseerd.

Aan de vier gesloten kopgevels van de bestaande constructies heeft het architectenbureau vier nieuwe trappen- en liftkernen toegevoegd. De entreehallen zijn nu alle duidelijk zichtbaar vanuit omliggende straten en de gebouwen hebben meer communicatieve kopse gevels. Bovendien zijn beide gebouwen nu deels hoger en aanzienlijk langer, waardoor ze monumentaler ogen.

De twee gebouwen vormen nu samen een duidelijk ensemble. De realisatie van een verbindend pleintje tussen de twee appartementenblokken onderstreept dit. het nieuwe pleintje vormt bovendien als het ware een toegangspoort naar een toekomstig buurtpark en een nieuw laagbouwproject aan de westzijde.

Zelfdragende betonconstructie
De bestaande gebouwen hadden geen balkons. De transformatie bood de mogelijkheid om de toekomstige appartementen alle een behoorlijke buitenruimte te geven. Daartoe zijn de bestaande skeletten aan de oostzijde uitgebreid met een zelfdragende prefab betonconstructie. De balkons, ongeveer 8 m breed en 1,5 m diep, geven de flats aan de straatzijde een communicatiever karakter.

In plaats van balkons als extra leefruimte ontwierpen de architecten voor de begane grond grotere familieappartementen, die direct vanaf de straat toegankelijk zijn. Dit moet de sociale interactie tussen de huizen en de openbare ruimte stimuleren. De private buitenruimte van de appartementen op de begane grond ligt aan de westkant, onder de aanwezige galerijconstructie.

De bestaande bouwskeletten zijn aangepast met het oog op praktische woningen die voldoen aan de huidige standaarden. De appartementen zijn toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers. In de appartementenblokken zijn meer dan vijftig verbindingsopeningen gezaagd en de bestaande, overbodig geworden, windverbanden zijn verwijderd om grotere en flexibeler woningtypen te realiseren.

Glas en bronstinten
Alle appartementen hebben een volledig glazen gevel, gericht op de balkons met uitzicht op de omliggende bomen en het landschapspark ‘Oude landen’. Aan de galerijzijde hebben de woningen horizontale ramen, vaak in combinatie met open keukens. Het resultaat zijn open appartementen met zoveel mogelijk ruimte en binnenvallend daglicht.

De grote ramen van de nieuwe geïsoleerde gevels zijn gevat in licht brons geanodiseerde profielen en gecombineerd met licht bronskleurige aluminium platen. De balkons en galerijen hebben glazen borstweringen in brons geanodiseerde rails. Met de bronstinten willen de architecten onder andere aansluiting zoeken bij het omringende groen.

Abstractie
De plint van de twee gebouwen bestaat uit de entreehallen met glasplaten tot 5,6 m en de gevels van de appartementen op de begane grond. Deze gevel is gemaakt van een combinatie van vast glas, deels gezandstraald ten behoeve van de privacy, en geprofileerde aluminiumplaten.

Het aluminium vermindert de zichtbaarheid van de voordeuren en ventilatieopeningen, waarmee Atelier Kempe Thill een abstractere en rustigere gevel heeft bereikt. Van de oorspronkelijke brutalistische architectuur zijn bijna alle elementen gesloopt of bedekt. “Alleen vanaf de galerijkant kan men nog het verschil zien tussen de oude en de nieuwe betonnen platen”, merken de architecten op. “Maar ook deze herinnering aan het verleden zal met de tijd verdwijnen.”

Trefwoorden

antwerpen belgië renovatie woongebouw atelier kempe thill atelier kempe thill architects and planners re-st architecten rozemaai transformatie brutalisme flatgebouw

1	Van boven- en benedenhuis naar een architectenwoning dinsdag, 12 oktober
2	Vijf nominaties voor Abe Bonnema Architectuurprijs 2021 woensdag, 13 oktober
3	Markante woontoren van TPDVSP in Sloterdijk opgeleverd dinsdag, 12 oktober
4	Benthem Crouwel transformeert 17e-eeuws wevershuis tot eigentijdse stadswoning donderdag, 14 oktober
5	Atelier Kempe Thill presenteert opgeleverde Infrabel Academy maandag, 11 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Winnend ontwerp van Bogdan & Van Broeck en Shift voor Rozemaai in Antwerpen

Design Museum Gent presenteert definitief ontwerp grote verbouwing

Vlaamse architectuur vertaald naar andere stedelijke contexten

Atriumhaus van Atelier Kempe Thill biedt nieuwe woningtypologie in Duitsland

Atelier Kempe Thill ontwerpt nieuw baken langs de Elbe in Hamburg

Kunstacademie in Antwerpen met expositieruimte langs de straat

VAi presenteert veertiende editie Architectuurboek Vlaanderen

Gebouw Zuiderplein van Atelier Kempe Thill in Antwerpen klaar

Ruime en flexibele studentenwoningen in gebouw Atelier Kempe Thill

Atelier Kempe Thill wint prijsvraag Duitse gezondheidscampus

Christian Rapp nog eens vijf jaar stadsbouwmeester van Antwerpen

Ruimtelijk en representatief woongebouw door Atelier Kempe Thill

Ouderenwoningen in landelijke omgeving van Heist-op-den-Berg

Atelier Kempe Thill presenteert opgeleverde Infrabel Academy

T2-campus in Genk is flexibele onderwijsfabriek

Woningensemble Atelier Kempe Thill in Arnhem klaar

Atelier Kempe Thill en Atelier 56S ontwerpen omvangrijk complex in Rennes

Opleidingscentrum bovenop een tunnel voor spoorbeheerder

Winnend ontwerp Maritiem Museum Antwerpen van team Atelier Kempe Thill

Centraal blok voor nieuwe Antwerpse stadswijk in aanbouw

Atelier Kempe Thill wint prijsvraag voor kantoorgebouw in Parijs

Wintertuinen bepalen aanzicht woonblok

Kempe Thill ontwerpt faculteitsgebouw Hasselt

Energyville Genk is ruimtelijk onderzoekgebouw

Wiel Arets toont vorderende Antwerp Tower

Nieuw Provinciehuis Antwerpen in gebruik genomen

Andere nieuwsberichten

Nieuwe naam en associate partners voor jvantspijker & partners

15 oktober, 2:36

Architectenbureau jvantspijker & partners heeft een nieuwe naam: JVST. Aan de vooravond van diens tienjarig jubileum heeft het Rotterdamse bureau bovendien drie associate partners benoemd.

Wiegerinck ontwerpt nieuwbouw SInt Jans Gasthuis Weert

15 oktober, 1:29

Het bestaande ziekenhuiscomplex wordt in twee fases vervangen door nieuwbouw. De eerste fase behelst een 11.550 vierkante meter groot gebouw rond een patio.

Bouw cpo-project Jenga House op Oostenburgereiland van start

15 oktober, 11:47

Het door arons en gelauff architecten ontworpen complex biedt plaats aan vijftien woningen, die zijn gestapeld als blokken in het spel Jenga. Bijna elke woning is uniek in opzet en uitwerking.

Dirk Roosenburgprijs 2021 voor multifunctioneel centrum 't Karregat

15 oktober, 10:34

De verbouwing van multifunctioneel centrum ’t Karregat in Eindhoven is bekroond met de Dirk Roosenburgprijs 2021.

Einde dreigt voor Warmtebedrijf Rotterdam

15 oktober, 9:52

De gemeente ziet af van deelname aan een project dat het Warmtebedrijf van een faillissement zou moeten redden.

Coalitie van steden aan nieuw kabinet: los wooncrisis nu op

15 oktober, 9:21

Een coalitie van zestien grote steden vraagt om meer geld en minder regels.

TNO: ondergrondse energieopslag onmisbaar voor duurzame toekomst

14 oktober, 10:10

Om de overstap op duurzame energie te laten slagen, moet Nederland niet alleen inzetten op de opwekking daarvan, maar ook op het ondergronds opslaan van energie.

RLi: benut Nationaal Groeifonds voor verduurzaming economie

14 oktober, 9:43

Door een fixatie op economische groei dreigt het investeringsfonds een vehikel te worden voor projecten die de 'oude economie' laten groeien.

Nieuw managementteam voor Ruimtevolk

13 oktober, 2:54

Sinds 1 oktober wordt het ruimtelijk adviesbureau geleid door Anne Seghers, Caroline Bégin, Janneke Rutgers en oprichter Sjors de Vries.

Samsom: echte oplossing hoge energieprijs is snel verduurzamen

12 oktober, 3:17

De kabinetschef van eurocommissaris Frans Timmermans benadrukt het belang van isolatie, energiebesparing en het ontwikkelen van alternatieven voor aardgas.

Ga naar het nieuws-archief