Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Tijdens verbouwing: gebouwskeletten

Tijdens verbouwing: bouw nieuwe ontsluiting

Tijdens verbouwing: nieuwe balkons

Oostgevel nieuw

Noordgevel nieuw

Westgevel nieuw

Begane grond

Verdieping 1-7

Verdieping 8

Woningtypes

Doorsnede niuew

Detail doorsnede

Situatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Tijdens verbouwing: gebouwskeletten

Tijdens verbouwing: bouw nieuwe ontsluiting

Tijdens verbouwing: nieuwe balkons

Oostgevel nieuw

Noordgevel nieuw

Westgevel nieuw

Begane grond

Verdieping 1-7

Verdieping 8

Woningtypes

Doorsnede niuew

Detail doorsnede

Situatie

Rigoureuze renovatie van brutalistische flats in Antwerpen

22 oktober 2019, 9:53

Twee nagenoeg vervallen modernistische woongebouwen in de Antwerpse wijk Rozemaai zijn door Atelier Kempe Thill gerenoveerd door de waarden van het modernisme – licht, lucht en ruimte – hernieuwd toe te passen. Het architectenbureau heeft, in samenwerking met RE-ST architecten, vanaf het skelet opnieuw een heldere formele organisatie van de gebouwen en de interactie met de openbare ruimte uitgedacht.

Het oorspronkelijke stedenbouwkundig plan voor de woonwijk Rozemaai, in het uiterste noorden van de stad Antwerpen, was gebaseerd op CIAM-principes. Ze stelde de bouw van een reeks galerijflats voor met name sociale woningbouw voor, legt Atelier Kempe Thill uit. De blokken zijn tot acht verdiepingen hoog en liggen in een open, parkachtige omgeving.

De afzonderlijke projecten zijn in de late jaren 70 en vroege jaren 80 gerealiseerd, in een brutalistische stijl met prefab betonnen gevels. Vanaf het begin ondervond de buurt verschillende sociale problemen, onder andere door het problematische architectonische ontwerp, met beperkte interactie tussen de huizen, de straat en de openbare ruimte, aldus Atelier Kempe Thill.

Daarnaast hadden de flats diverse technische problemen als gevolg van een slechte bouwkundige uitvoering. In combinatie met achterstallig onderhoud leidde dit opvallend snel tot verval van de woonblokken. Na een lange discussie besloot de woningcorporatie, Woonhaven Antwerpen, om ten minste twee van de flatgebouwen te renoveren en organiseerde in 2011 een open competitie.

Integreren in context
Atelier Kempe Thill won de competitie met het voorstel om de twee gebouwen op vrij ingrijpende manier te transformeren. Uitgangspunt van het plan was het streven om de gebouwen beter binnen de stedenbouwkundige context te integreren en meer interactie tussen de huizen en de openbare ruimte te realiseren.

Daartoe heeft het architectenbureau, in samenwerking met RE-ST architecten, het project in drie stappen getransformeerd. Allereerst zijn een in onbruik geraakte 150 meter lange parkeergarage en verschillende garageboxen verwijderd. Hiermee is een vloeiende relatie tussen de gebouwen en het omliggende parklandschap gecreëerd; bovendien is een haard van sociale problemen – zoals drugshandel – weggenomen.

Als tweede stap zijn de bestaande trappenhuizen en liftschachten gesloopt om de toegangszones op een geschiktere manier te organiseren. Bovendien blokkeerden de bestaande kernen het uitzicht van een aantal appartementen. De laatste stap was het verwijderen van de betonnen galerijbalustrades en nagenoeg alle gevels.

Evenwichtig ensemble
Hierna resteerden slechts twee dragende casco’s, als basis voor het realiseren van ‘bijna nieuwe’ woongebouwen. Door aan de bovenste verdiepingen meer bouwvolume toe te voegen, is ‘een correctie van de geometrie’ uitgevoerd, legt Atelier Kempe Thill uit; tegelijkertijd is er meer verhuurbaar oppervlak mee gerealiseerd.

Aan de vier gesloten kopgevels van de bestaande constructies heeft het architectenbureau vier nieuwe trappen- en liftkernen toegevoegd. De entreehallen zijn nu alle duidelijk zichtbaar vanuit omliggende straten en de gebouwen hebben meer communicatieve kopse gevels. Bovendien zijn beide gebouwen nu deels hoger en aanzienlijk langer, waardoor ze monumentaler ogen.

De twee gebouwen vormen nu samen een duidelijk ensemble. De realisatie van een verbindend pleintje tussen de twee appartementenblokken onderstreept dit. het nieuwe pleintje vormt bovendien als het ware een toegangspoort naar een toekomstig buurtpark en een nieuw laagbouwproject aan de westzijde.

Zelfdragende betonconstructie
De bestaande gebouwen hadden geen balkons. De transformatie bood de mogelijkheid om de toekomstige appartementen alle een behoorlijke buitenruimte te geven. Daartoe zijn de bestaande skeletten aan de oostzijde uitgebreid met een zelfdragende prefab betonconstructie. De balkons, ongeveer 8 m breed en 1,5 m diep, geven de flats aan de straatzijde een communicatiever karakter.

In plaats van balkons als extra leefruimte ontwierpen de architecten voor de begane grond grotere familieappartementen, die direct vanaf de straat toegankelijk zijn. Dit moet de sociale interactie tussen de huizen en de openbare ruimte stimuleren. De private buitenruimte van de appartementen op de begane grond ligt aan de westkant, onder de aanwezige galerijconstructie.

De bestaande bouwskeletten zijn aangepast met het oog op praktische woningen die voldoen aan de huidige standaarden. De appartementen zijn toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers. In de appartementenblokken zijn meer dan vijftig verbindingsopeningen gezaagd en de bestaande, overbodig geworden, windverbanden zijn verwijderd om grotere en flexibeler woningtypen te realiseren.

Glas en bronstinten
Alle appartementen hebben een volledig glazen gevel, gericht op de balkons met uitzicht op de omliggende bomen en het landschapspark ‘Oude landen’. Aan de galerijzijde hebben de woningen horizontale ramen, vaak in combinatie met open keukens. Het resultaat zijn open appartementen met zoveel mogelijk ruimte en binnenvallend daglicht.

De grote ramen van de nieuwe geïsoleerde gevels zijn gevat in licht brons geanodiseerde profielen en gecombineerd met licht bronskleurige aluminium platen. De balkons en galerijen hebben glazen borstweringen in brons geanodiseerde rails. Met de bronstinten willen de architecten onder andere aansluiting zoeken bij het omringende groen.

Abstractie
De plint van de twee gebouwen bestaat uit de entreehallen met glasplaten tot 5,6 m en de gevels van de appartementen op de begane grond. Deze gevel is gemaakt van een combinatie van vast glas, deels gezandstraald ten behoeve van de privacy, en geprofileerde aluminiumplaten.

Het aluminium vermindert de zichtbaarheid van de voordeuren en ventilatieopeningen, waarmee Atelier Kempe Thill een abstractere en rustigere gevel heeft bereikt. Van de oorspronkelijke brutalistische architectuur zijn bijna alle elementen gesloopt of bedekt. “Alleen vanaf de galerijkant kan men nog het verschil zien tussen de oude en de nieuwe betonnen platen”, merken de architecten op. “Maar ook deze herinnering aan het verleden zal met de tijd verdwijnen.”

Trefwoorden

antwerpen belgië renovatie woongebouw atelier kempe thill atelier kempe thill architects and planners re-st architecten rozemaai transformatie brutalisme flatgebouw

1	Modulair studentencomplex van Jan Snel in Eindhoven maandag, 20 januari
2	Powerhouse Company ontwerpt drijvend GCA-kantoor in Rijnhaven maandag, 20 januari
3	Holland Park West wordt groen en autovrij woongebied donderdag, 16 januari
4	Realisatie woonwijk Elzenhagen Zuid in Amsterdam stap dichterbij woensdag, 15 januari
5	Luxewarenhuis dinsdag, 21 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Vlaamse architectuur vertaald naar andere stedelijke contexten

T2-campus in Genk is flexibele onderwijsfabriek

Woningensemble Atelier Kempe Thill in Arnhem klaar

Atelier Kempe Thill en Atelier 56S ontwerpen omvangrijk complex in Rennes

Opleidingscentrum bovenop een tunnel voor spoorbeheerder

Winnend ontwerp Maritiem Museum Antwerpen van team Atelier Kempe Thill

Centraal blok voor nieuwe Antwerpse stadswijk in aanbouw

Atelier Kempe Thill wint prijsvraag voor kantoorgebouw in Parijs

Wintertuinen bepalen aanzicht woonblok

Kempe Thill ontwerpt faculteitsgebouw Hasselt

Energyville Genk is ruimtelijk onderzoekgebouw

Wiel Arets toont vorderende Antwerp Tower

Nieuw Provinciehuis Antwerpen in gebruik genomen

Andere nieuwsberichten

Nieuwe uitstraling voor gerenoveerd en uitgebreid winkelcentrum

Gisteren, 14:27

In Enschede is de renovatie en uitbreiding van winkelcentrum Het Stroink gestart.

Woongebouw sluitstuk centrumvernieuwing Krimpen aan de Lek

Gisteren, 12:26

Dit jaar wordt gestart met de bouw van woongebouw Het Slot in Krimpen aan de Lek.

Stichting Brainport Smart District acht slimme wijk van UNSense haalbaar

Gisteren, 11:16

Het arch-tech-bedrijf van UNStudio gaat het plan voor een ‘intelligente’ woonwijk van honderd huizen in Helmond verder uitwerken en consortia samenstellen.

Powerhouse Company ontwerpt drijvend GCA-kantoor in Rijnhaven

20 januari, 3:10

Dit voorjaar start de bouw van het energieneutrale en zelfvoorzienende bouwwerk, dat deels van hout is opgetrokken.

Vlaamse architectuur vertaald naar andere stedelijke contexten

Gisteren, 13:21

Architecten de vylder vinck tailleu gebruikte een tentoonstelling in Tokio om verschillen in benadering van architectuur te vergelijken.

'Hergebruik producten en grondstoffen loopt wereldwijd terug'

Gisteren, 10:08

Met het recyclen van producten en grondstoffen gaat het wereldwijd de verkeerde kant op.

Huizenprijzen nog steeds stevig in de lift

Gisteren, 09:33

De huizenprijzen in Nederland zijn vorig jaar opnieuw flink gestegen, maar niet zo hard als een jaar eerder.

Topontwerpers eren beroemde slaapbank Martin Visser

20 januari, 4:37

In 2020 is het zestig jaar geleden dat vormgever Martin Visser (1922-2009) zijn beroemde BR 02-slaapbank ontwierp voor meubelproducent Spectrum.

'Spaarstand' moet datacenters flink energiezuiniger maken

20 januari, 1:14

Een groep gebruikers van datacenters gaat aan de slag met een project om het energieverbruik van de servers in deze computerkolossen de komende drie jaar tot 40 procent terug te brengen.