Grootschalig stedelijk ensemble bij station Rennes naar ontwerp van Atelier Kempe Thill voltooid

In de directe nabijheid van het station van Rennes, Frankrijk, is een ensemble van twee kantoorgebouwen en een appartementengebouw gerealiseerd. Atelier Kempe Thill ontwierp, in samenwerking met Atelier 56S en in reactie op de stedenbouwkundige randvoorwaarden, een zo uniform mogelijke en monolithische architectuur, die op subtiele wijze van variatie en elegantie is voorzien.

Sinds de Franse stad Rennes is aangesloten op het TGV-traject en daarmee een snelle, regelmatige verbinding met Parijs heeft, is het stationsgebied van de stad aanzienlijk in waarde gestegen. Het gebied ondergaat een spectaculaire reorganisatie, inclusief de nieuwbouw van het hoofdstation. In het kader van deze ontwikkelingen heeft spoorwegmaatschappij SNCF een groot stuk grond langs het spoor vrijgemaakt voor verkoop aan projectontwikkelaars.

Om daarbij de stedelijke en architecturale kwaliteit te bewaken heeft Rennes een semipublieke stadsontwikkelingsmaatschappij opgericht die de toewijzing van kavels koppelt aan wedstrijden waarin het architectonisch ontwerp een beslissende rol speelt, vertelt Atelier Kempe Thill. Samen met het in Rennes gevestigde architectenbureau Atelier 56S verwierf Atelier Kempe Thill de ontwerpopdracht voor de bouwlocatie Beaumont, direct tegenover de treinperrons gelegen.

Voor het hele gebied is een masterplan gemaakt door stedenbouwkundig bureau FGP, in samenwerking met Agence Ter. Dit plan gaat uit van bebouwing in losse, kleinere volumes aan ‘klassieke’ straten en pleinen, waardoor ondanks een hoge stedelijke dichtheid een open beeld ontstaat. Daarnaast vereist het masterplan dat de gevels van alle gebouwen zowel in plattegrond als doorsnede schuin lopen, inclusief gevels die op ‘rotsachtige’ wijze oversteken.

Gemengd programma in drie volumes

Het programma voor het Beaumont-project omvat in totaal ongeveer 31.000 m² bruto vloeroppervlakte. Ruwweg de helft daarvan betreft appartementen en de andere helft kantoren, ondergebracht in een woontoren en twee middelhoge kantoorgebouwen. De drie volumes zijn op de begane grond met elkaar verbonden.

Het woonprogramma is gemengd. Op de eerste vijf verdiepingen bevinden zich 121 studio’s voor verhuur gedurende meerdere weken, bijvoorbeeld aan zakenreizigers, als een soort longstay-hotel. Daarboven liggen vier verdiepingen met 41 sociale huurappartementen van 44 tot 112 m² en de bovenste acht verdiepingen bevatten 46 appartementen tussen 36 en 155 m². De kantoorgebouwen zijn ontworpen om oppervlaktes van tussen de 450 en 900 m² per verdieping te creëren, om zo te voldoen aan de wensen op de huurmarkt voor kantoren.

Om te voldoen aan de uiteenlopende programmatische eisen, ontwierpen Atelier Kempe Thill en Atelier 56S de drie gebouwen alle met functioneel neutrale en flexibel ingedeelde plattegronden. De constructie bestaat uit dragende gevels in combinatie met dragende ontsluitingskernen. Alle scheidingswanden, inclusief die tussen de appartementen, bestaan uit lichtgewicht constructies. Onder het gehele complex ligt een éénlaagse ondergrondse parkeergarage.

De begane grond biedt ruimte aan verschillende restaurants, een fitnessclub en een grote fietsenstalling met een reparatiewerkplaats. Tussen de volumes wordt openbare buitenruimte gerealiseerd in de vorm van terrassen met beplanting, die verbonden worden met de openbare voetpaden.

Schuine lijnen en hellende vlakken

De architecten stonden voor de vraag hoe ze zich moesten verhouden in dit project, vooral met het oog op de stedenbouwkundige eisen. “Beide bureaus staan voor op logica en rationaliteit gebaseerde architectuur, die een puur formeel korset dat van buitenaf wordt opgelegd als problematisch ervaart”, legt Atelier Kempe Thill uit. Bij tussentijdse presentaties werd al snel duidelijk dat alternatieve ontwerpen – bijvoorbeeld horizontaal gelaagder, met een meerlaagse basis, om meer afstand tussen de bovenliggende volumes te creëren – niet werden geaccepteerd.

De architectenbureaus besloten de vereiste afschuiningen en hellingen van de volumes zo te gebruiken dat ze niet alleen een formeel gebaar maken, maar ook leef- en verblijfskwaliteit binnen het project verhogen, vertelt Atelier Kempe Thill. Door de wijze waarop de plattegronden zijn afgeschuind, openen de relatief smalle ruimten tussen de gebouwen naar buiten, wat meer daglicht tussen en in gebouwen brengt en de zichtlijnen verbetert, vooral bij de appartementen. Ook de helling van de gevels is op die manier gebruikt. Daarbij zijn de gevels bovendien voorzien van ongeveer 15 cm diepe neggen.

Exoskelet in prefab betonelementen

De opdrachtgever voor Beaumont-project is Legendre Immobilier, de ontwikkeltak van een in betonconstructies gespecialiseerd bouwbedrijf. De bouwer heeft een eigen prefabricagefabriek. Inspelend op dit gegeven ontwierpen de architecten een verfijnde versie van een exoskelet met een gevel die volledig uit prefab betonelementen bestaat.

Kolommen en liggers hebben naar binnen gebogen vellingen, aansluitend bij de grote, afgeschuinde vorm van de gebouwen, opnieuw met het doel meer daglicht in het interieur te brengen. Daarnaast geeft de afschuining in het buitenaanzicht de zware onderdelen lichtheid en elegantie. De hoekkolommen zijn in verstek geplaatst zodat de gevel gelijkmatig rondom loopt.

Het exoskelet toont een neutraal raster met overal dezelfde raamafmetingen. De architecten hebben gekozen voor een groot aantal te openen ramen van vloer tot plafond per appartement, in plaats van balkons of wintertuinen. In de hoogbouw is elk raam gecombineerd met een Frans balkon.

Kantoor- en woonverdiepingen hebben standaardhoogtes. De begane grond heeft een gemiddelde bruto hoogte van vijf meter, waardoor de hier gelegen ruimten mogelijkheden voor uiteenlopende programmering bieden. De entreehallen voor zowel de kantoren als appartementen zijn hiermee eveneens ruim en aantrekkelijk.

Ontwerpdoel

Atelier Kempe Thill en Atelier 56S hebben gestreefd naar een zo uniform mogelijke en monolithische architectuur voor het geheel. De verschillende programmaonderdelen en woningtypen komen tot uitdrukking in de subtiel verschillende afmetingen van de kolommen en liggers tussen de kantoor- en woongebouwen; de verschillen bieden de respectievelijke onderdelen van het programma de nodige vrijheid, maar bewaren de eenheid wat betreft uitstraling. De architecten hebben hiermee willen voorkomen dat het project door de verschillende programmaonderdelen en woningtypen uit elkaar zou vallen. “De ontwerpbenadering is in die zin anti-functionalistisch”, verklaart Atelier Kempe Thill.

De volumetrische afschuiningen, stedenbouwkundig geëist en functioneel ingezet, worden juist door de uniformiteit van het complex leesbaar als ontwerpmiddel, geeft het architectenbureau verder aan, “Dit is precies waarom het een sterke expressie ontwikkelt.”