Historie en verval Wintercircus Gent zichtbaar gelaten bij renovatie

In Gent is de renovatie van het Wintercircus afgerond. In hun ontwerp wilden Atelier Kempe Thill en aNNo architecten de uitstraling en sfeer van het indrukwekkende gebouw behouden, nieuwe ingrepen zijn zoveel mogelijk in harmonie met de bestaande architectuur gedaan. De historie én het verval van het complex zijn prominent zichtbaar gelaten.

Het Wintercircus, dat in het zuidelijke deel van het Gentse centrum staat is in meerdere opzichten een opmerkelijk gebouw. Het complex is ondanks zijn monumentale afmetingen bijna onzichtbaar geïntegreerd in een blok, met aan drie zijden ingangen die vanzelfsprekend deel uitmaken van de straatwand. Des te meer indruk maakt de binnenruimte als je het gebouw betreedt.

Daarnaast heeft het oorspronkelijke circusgebouw na de Tweede Wereldoorlog een functiewijziging ondergaan, waarvan de sporen al even zichtbaar zijn als de originele structuur van het complex. De Gentse autohandelaar Ghislain Mahy toverde het uit 1923 stammende Wintercircus (dat weer was gebouwd op de resten van een afgebrande voorganger uit 1894) eigenhandig om tot een garage en showroom. De piste, tribunes en stallen maakten plaats voor hellingbanen en verkoopruimtes.

Onder de indruk

Atelier Kempe Thill zegt onder de indruk te zijn van de ingrepen die Mahy, die geen architect was, heeft gedaan. De ondernemer maakte van de voormalige circusruimte een imponerend atrium met langs de wanden hellingbanen waarover auto’s vanaf het maaiveld naar boven konden rijden. Ook breidde hij het complex, dat feitelijk een wirwar van het circus en omringende gebouwen was, op geïmproviseerde doch snuggere wijze uit en loste hij allerlei technische en ruimtelijke problemen op.

Volgens het Rotterdamse architectenbureau toonde Mahy in zijn aanpak een typisch Vlaamse mentaliteit, waarbij een modernistische consistentie hand in hand gaat met een voorliefde voor kleinschaligheid en detail. Hij schiep zo een gebouw waarin alles op vreemde wijze toch met elkaar harmonieerde.

Het complex heeft tot 1978 gefungeerd als garage, daarna was het 22 jaar een depot voor oldtimers, waarvan een groot deel afkomstig uit de omvangrijke collectie van Mahy. In 2012 wonnen Atelier Kempe Thill en aNNo architecten de prijsvraag voor de restauratie en herbestemming van het toen al lang leegstaande gebouw, die was uitgeschreven door het stedelijke ontwikkelingsbedrijf sogent.

Bewust leeggelaten

Het vernieuwde Wintercircus biedt (vanaf volgend jaar) plaats aan horeca, IT-bedrijven en een zaal voor rockmuziek. De vroegere circusruimte is bewust leeggelaten en gaat functioneren als flexibel te gebruiken publieke ruimte – een overdekt plein met de omvang van het Pantheon in Rome – waar onder meer markten, exposities en beurzen worden georganiseerd. Dit najaar was er als voorproefje al een tentoonstelling over de geschiedenis van het Wintercircus te zien.

Een belangrijk uitgangspunt in het restauratieontwerp was om de geschiedenis en het verval van het complex zichtbaar te laten. Behalve dat de oorspronkelijke structuur van het circusgebouw en latere aanpassingen zoals de hellingbanen intact zijn gelaten, is de afwerking van de wanden en betonnen vloeren zo gelaten als die werd aangetroffen na jaren van leegstand. Hierdoor behoudt het gebouw zijn authentieke karakter en harmonie – en kon de renovatie bovendien binnen het beperkte budget worden uitgevoerd, verklaart Atelier Kempe Thill.

Wel is al het glaswerk in het interieur en exterieur vervangen door nieuwe glazen ramen en wanden (sommige zijn nieuw toegevoegd), vrijwel allemaal eigentijdse versies van de vroegere exemplaren of raamtypes die destijds algemeen in gebruik waren. Daarnaast zijn de gevels die boven het blok uit torenen opgeknapt en voorzien van een terughoudende grijze kleur.

Ingangen vernieuwd

Verder zijn de drie ingangen van het complex vernieuwd. De hoofdentree, die is voorzien van een grote glazen gevel, bevindt zich nu aan de Lammerstraat, die is gelegen tussen het Wintercircus en aangrenzende historische zalencomplex De Vooruit. De entree aan de Sint-Pietersnieuwstraat is afgesloten met een stalen hekwerk dat qua uitstraling correspondeert met de toegangspoort aan de Lammerstraat. Aan de achterkant van het complex, waar zich de nieuwe bibliotheek De Krook en het eveneens recent gerealiseerde Miriam Makebaplein bevinden, is een nieuw bouwvolume met daarin een royale entree gerealiseerd.

De rockzaal is ondergronds gehuisvest in een nieuwe betonnen constructie die ervoor zorgt dat er geen geluid en trillingen over worden gebracht naar aangrenzende ruimtes en gebouwen. De meeste andere functies zijn, verdeeld over meerdere verdiepingen, georganiseerd rond de oude circuszaal of ‘middenpiste’ (zoals de Vlamingen zeggen). Naast ruimtes voor IT- en techbedrijven zijn er onder meer verhuurbare werkplekken en vergaderzalen aanwezig. Ook komen er horecavoorzieningen als een restaurant, café en terrasbar.

BARO en SUMproject fungeerden als uitvoerend architect van de renovatiewerken.

De foto's van het project zijn gemaakt door fotograaf Ulrich Schwarz.