Harvey Otten

Verbouw die woningfabriek

25 maart, 9:00

Als je enigszins mee wilt tellen in de Nederlandse woningbouw dan heb je, zo lijkt het, een woningfabriek nodig, of een plan voor een woningfabriek, of dan toch op zijn minst een woningconcept dat zo kant-en-klaar is dat het zomaar uit een fabriek zou kunnen komen. Om snel veel woningen te kunnen bouwen hoor ik vaak dat de Nederlandse bouw meer zou moeten standaardiseren. Maar tegelijkertijd vindt Bouwend Nederland dat er teveel regels zijn. Het is allemaal wel erg ja en nee tegelijk, waarbij ik vermoed dat de gemiddelde woningfabrikant hoopt dat hun systeem de standaard wordt en alle regels daarop worden aangepast. Hoe reëel is dat?

De meest innovatieve woningfabriek die Nederland gekend heeft was Polynorm, in 1950 bedacht door Alexandre Horowitz, uitvinder van de Philishave en nog 135 baanbrekende patenten meer. De Nederlandse overheid was bereid 28 miljoen gulden in zijn fabriek te investeren. Duizenden bouwpakketten hadden van de fabrieksband in Bunschoten moeten rollen, maar niet veel meer dan een paar honderd staalskeletwoningen werden opgeleverd en die zijn inmiddels allemaal gesloopt. Gaat het met de huidige woningfabrieken hetzelfde aflopen? Met de meeste wel, vrees ik. Er zijn simpelweg teveel aanbieders van gestandaardiseerde woningen.

De eerste uitdaging voor woningfabrikanten is meer op de markt te brengen dan een standaard rijtjeshuis. Jaarlijks worden er niet veel meer dan 15.000 rijtjeswoningen gebouwd en dat aantal daalt snel. Zelfs als van die rijtjeswoningen – in plaats van de huidige 10% – over een paar jaar de helft uit een fabriek zou komen, dan nog zou de markt met een paar rijtjeswoningfabrieken al verzadigd zijn.

Voor appartementen is er wel een groeimarkt. Het aandeel appartementen in de Nederlandse nieuwbouwproductie nadert de 60%. Modulaire bouwers springen daarop in. Wat we vroeger een ‘keet’ noemden heet nu een “oplossing voor de woningmarkt”.

Met prefab modules is het lastig om een stad te bouwen. Helemaal omdat die stad niet rechttoe rechtaan is. Zoveel woningen, zoveel oplossingen. Grote en kleine appartementen, portiekwoningen, galerijflats, corridors in gesloten blokken of open verkavelingen, met bedrijfsruimtes in de plint of boven op een supermarkt of een parkeerkelder.

Het is zeker zo dat de behoefte aan betaalbare woningen groot is. En het is ook zo dat bouwprijzen dermate snel stijgen dat we een list moeten verzinnen hoe we die betaalbare woningen kunnen bouwen. Prefabriceren kan daar zeker bij helpen, maar een compleet huis uit een fabriek is lang niet altijd de meest praktische oplossing. Als je al een huis uit de fabriek laat komen, dan toch in ieder geval als bouwpakket. Een Ikea-kast koop je ook intelligent verpakt en zo’n kast is nog makkelijker te verplaatsen dan een complete woning.

Een huis bestaat uit nogal veel onderdelen. Die komen niet uit die ene fabriek dus het is de keus of je ze naar de bouwplaats of naar de productiehal brengt. Waar heb je mensen om het in elkaar te schroeven? Hoe transporteer je alle onderdelen? Waar ligt je focus als woningfabriek?

De fabriek van Polynorm richtte zich na het fiasco met de prefab-woningen op een nieuw innovatief product; stalen binnenkozijnen. Iedereen in de bouw kent ze: die blikken kozijnen met een opdekdeur en een bovenlichtje, razendsnel te plaatsen en veel makkelijker te standaardiseren dan een complete woning. Toch herinner ik Alexandre Horowitz liever als de uitvinder van de Philishave dan als de bedenker van de Polynorm-fabrieken. Want laten we wel wezen, die Philishave van vijftig jaar geleden zag er beter uit dan heel wat standaard bouwproducten waar wij nu een woning mee samenstellen. Daarom zie ik in productontwikkeling wel een toekomst. Het zou mooi zijn als de wildgroei aan woningfabrieken op den duur tot enkele baanbrekende nieuwe bouwproducten leidt. Intelligent geproduceerd met duurzame materialen, eenvoudig te monteren en nu eens wél met liefde en aandacht ontworpen.

Harvey Otten is zelfstandig architect en ontwikkelaar. Zijn architectenbureau, Harvey Otten Architectuur, maakt deel uit van coöperatie XOOMlab. Als ontwikkelend architect is hij partner bij Ruimtemaken. In 2022 is van zijn hand de roman Virmundt verschenen.

Trefwoorden

harvey otten woningfabriek column

1	Vakwerk Architecten uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
2	Fenix, kunstmuseum over migratie, is Publiek gebouw van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
3	MO*town Track 8 bekroond als Woongebouw van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
4	IKC De Brug gelauwerd als Schoolgebouw van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
5	Winnaars NRP Gulden Feniks 2025 bekend woensdag, 5 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Column

Er is geen wooncrisis

25 februari

Column

Ontwerpen voor echte mensen

28 januari

Column

Toch nog een goed idee voor Mona Keijzer

22 april

Column

Corruptie bij de NEN?

27 mei

Column

Los het woningtekort op met compacte woningen!

24 juni

Column

Leren van Almere

23 september

Bouwers, stem links!

28 oktober

Toon alles

Andere nieuwsberichten

NEXT en Rademacher de Vries ontwerpen school voor media en vormgeving in Merwede

10 minuten geleden

NEXT architects heeft met Rademacher de Vries Architecten de ontwerpprijsvraag voor een nieuw schoolgebouw in de Utrechtse wijk Merwede gewonnen. In het pand wordt een VO-school voor media en vormgeving gehuisvest.

Keuls gymnasium van IAA is onderdeel van nieuw onderwijslandschap

1 uur geleden

In het noorden van de historische binnenstad van Keulen is het gerenoveerde en uitgebreide schoolgebouw voor het Hansa Gymnasium opgeleverd. Het ontwerp werd gemaakt door IAA.

Yesomi Umolu benoemd tot algemeen en artistiek directeur Nieuwe Instituut

Gisteren, 16:29

Zij volgt per 1 maart 2026 Aric Chen op, die eerder dit jaar stopte in die rol. Umolu heeft ervaring bij onder meer Serpentine Galleries in Londen en de Chicago Architecture Biennial.

MVRDV ontwerpt bolvormig sportcomplex in Albanese hoofdstad Tirana

Gisteren, 15:52

MVRDV heeft een ontwerpwedstrijd gewonnen voor een groot sportcomplex met woningen en een hotel in Tirana.

Kabinet verdeelt miljarden voor infrastructuur bij nieuwe woonwijken

1 uur geleden

Het demissionaire kabinet heeft 2,5 miljard euro klaargezet voor wegen, fietspaden en tramlijnen van en naar nieuwe woonwijken.

Aartsen versoepelt regels geluidsoverlast voor bouwen langs spoor

Gisteren, 13:32

Dit kan volgens de staatssecretaris omdat treinen en rails een stuk stiller zijn geworden.

Paul de Ruiter voert ABN AMRO Duurzame 50 aan

Gisteren, 11:55

Het is voor het eerst dat de architect op één staat in de lijst van ‘duurzame koplopers’ in de Nederlandse bouw en vastgoed.

Limburgse politiek ondanks zorgen akkoord met energiemaatschappij

7 november, 1:39

De provincie Limburg krijgt een eigen energiemaatschappij.

Provincie Zuid-Holland steekt ‘geen cent extra’ in warmtenetwerk

7 november, 10:28

Het ministerie vroeg om een extra bijdrage voor een ondergronds leidingnetwerk waarmee tienduizenden woningen worden verwarmd met restwarmte uit de Rotterdamse haven.