Harvey Otten

Verbouw die woningfabriek

25 maart, 9:00

Als je enigszins mee wilt tellen in de Nederlandse woningbouw dan heb je, zo lijkt het, een woningfabriek nodig, of een plan voor een woningfabriek, of dan toch op zijn minst een woningconcept dat zo kant-en-klaar is dat het zomaar uit een fabriek zou kunnen komen. Om snel veel woningen te kunnen bouwen hoor ik vaak dat de Nederlandse bouw meer zou moeten standaardiseren. Maar tegelijkertijd vindt Bouwend Nederland dat er teveel regels zijn. Het is allemaal wel erg ja en nee tegelijk, waarbij ik vermoed dat de gemiddelde woningfabrikant hoopt dat hun systeem de standaard wordt en alle regels daarop worden aangepast. Hoe reëel is dat?

De meest innovatieve woningfabriek die Nederland gekend heeft was Polynorm, in 1950 bedacht door Alexandre Horowitz, uitvinder van de Philishave en nog 135 baanbrekende patenten meer. De Nederlandse overheid was bereid 28 miljoen gulden in zijn fabriek te investeren. Duizenden bouwpakketten hadden van de fabrieksband in Bunschoten moeten rollen, maar niet veel meer dan een paar honderd staalskeletwoningen werden opgeleverd en die zijn inmiddels allemaal gesloopt. Gaat het met de huidige woningfabrieken hetzelfde aflopen? Met de meeste wel, vrees ik. Er zijn simpelweg teveel aanbieders van gestandaardiseerde woningen.

De eerste uitdaging voor woningfabrikanten is meer op de markt te brengen dan een standaard rijtjeshuis. Jaarlijks worden er niet veel meer dan 15.000 rijtjeswoningen gebouwd en dat aantal daalt snel. Zelfs als van die rijtjeswoningen – in plaats van de huidige 10% – over een paar jaar de helft uit een fabriek zou komen, dan nog zou de markt met een paar rijtjeswoningfabrieken al verzadigd zijn.

Voor appartementen is er wel een groeimarkt. Het aandeel appartementen in de Nederlandse nieuwbouwproductie nadert de 60%. Modulaire bouwers springen daarop in. Wat we vroeger een ‘keet’ noemden heet nu een “oplossing voor de woningmarkt”.

Met prefab modules is het lastig om een stad te bouwen. Helemaal omdat die stad niet rechttoe rechtaan is. Zoveel woningen, zoveel oplossingen. Grote en kleine appartementen, portiekwoningen, galerijflats, corridors in gesloten blokken of open verkavelingen, met bedrijfsruimtes in de plint of boven op een supermarkt of een parkeerkelder.

Het is zeker zo dat de behoefte aan betaalbare woningen groot is. En het is ook zo dat bouwprijzen dermate snel stijgen dat we een list moeten verzinnen hoe we die betaalbare woningen kunnen bouwen. Prefabriceren kan daar zeker bij helpen, maar een compleet huis uit een fabriek is lang niet altijd de meest praktische oplossing. Als je al een huis uit de fabriek laat komen, dan toch in ieder geval als bouwpakket. Een Ikea-kast koop je ook intelligent verpakt en zo’n kast is nog makkelijker te verplaatsen dan een complete woning.

Een huis bestaat uit nogal veel onderdelen. Die komen niet uit die ene fabriek dus het is de keus of je ze naar de bouwplaats of naar de productiehal brengt. Waar heb je mensen om het in elkaar te schroeven? Hoe transporteer je alle onderdelen? Waar ligt je focus als woningfabriek?

De fabriek van Polynorm richtte zich na het fiasco met de prefab-woningen op een nieuw innovatief product; stalen binnenkozijnen. Iedereen in de bouw kent ze: die blikken kozijnen met een opdekdeur en een bovenlichtje, razendsnel te plaatsen en veel makkelijker te standaardiseren dan een complete woning. Toch herinner ik Alexandre Horowitz liever als de uitvinder van de Philishave dan als de bedenker van de Polynorm-fabrieken. Want laten we wel wezen, die Philishave van vijftig jaar geleden zag er beter uit dan heel wat standaard bouwproducten waar wij nu een woning mee samenstellen. Daarom zie ik in productontwikkeling wel een toekomst. Het zou mooi zijn als de wildgroei aan woningfabrieken op den duur tot enkele baanbrekende nieuwe bouwproducten leidt. Intelligent geproduceerd met duurzame materialen, eenvoudig te monteren en nu eens wél met liefde en aandacht ontworpen.

Harvey Otten is zelfstandig architect en ontwikkelaar. Zijn architectenbureau, Harvey Otten Architectuur, maakt deel uit van coöperatie XOOMlab. Als ontwikkelend architect is hij partner bij Ruimtemaken. In 2022 is van zijn hand de roman Virmundt verschenen.

Trefwoorden

harvey otten woningfabriek column

1	EGM architecten over uitwerking ontwerp Fenix: “Het was echt teamwork” woensdag, 16 juli
2	ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven woensdag, 16 juli
3	CO2-gestuurd ontwerpen is efficiënt ontwerpen. Levert dat ruimtelijk nog wat op? Jazeker! dinsdag, 15 juli
4	Aquon – transparant laboratorium met in houten hart plek voor ontmoeting dinsdag, 15 juli
5	Amsterdam bouwt nieuwe Jaap Eden IJshal dinsdag, 15 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Column

Er is geen wooncrisis

25 februari

Column

Ontwerpen voor echte mensen

28 januari

Column

Toch nog een goed idee voor Mona Keijzer

22 april

Column

Corruptie bij de NEN?

27 mei

Column

Los het woningtekort op met compacte woningen!

24 juni

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Stedenbouwkundig structuurontwerp voor Blok III in Sloterdijk I Zuid goedgekeurd

18 juli, 1:30

In opdracht van een breed scala aan eigenaren zoals SBI Development, Bun Projectontwikkeling en AM Gebiedsontwikkeling) heeft Scope Spatial Strategy het stedenbouwkundig structuurontwerp van Blok III binnen Sloterdijk I Zuid ontwikkeld.

VORM ontwikkelt laatste twee kavels Eenhoorngebied Amsterdam

17 juli, 2:24

Op de kavels worden onder de projectnaam Portico twee bouwblokken met in totaal 88 woningen gerealiseerd. Marcel Lok_Architect en Studio Blad (landschap) zijn verantwoordelijk voor het ontwerp.

Multifunctioneel gebouw Floating Gardens in Sloterdijk biedt plek aan woningen en een IKC

17 juli, 12:18

In het gebouw zijn 192 appartementen en een IKC ondergebracht. Het gebouw en de woningen zijn ontworpen door Orange Architects, Bureau Rowin Petersma ontwierp de ‘alles-in-één-school’.

Architectenweb Sportzomer: Vincent van Heesch is een fanatiek tennisser

17 juli, 9:15

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tweede aflevering spreken we met Vincent van Heesch, die vaak op de tennisbaan is te vinden.

Aanpak Zuid-Hollandse verkeersader kost tientallen miljoenen meer

2 uur geleden

De reconstructie van de N211, een van de drukste provinciale wegen in Nederland, kost tientallen miljoenen euro's meer dan begroot.

Hermans kiest Schiermonnikoogroute voor stroomkabel naar Noordzee

18 juli, 11:09

Er moeten zware kabels door de Waddenzee komen om windenergie van de Noordzee aan land te brengen.

Hester Bijl wordt rector magnificus TU Delft

18 juli, 9:27

Bijl wordt de eerste vrouw die de technische universiteit in Delft gaat leiden.

Provincie komt bij BAM en SPIE uit voor onderhoud aan Zeelandbrug

17 juli, 1:39

Zeeland opende de aanbesteding in januari, maar geen partij meldde zich voor de klus.

Meerderheid Limburgers houdt rekening met nieuwe overstromingen

17 juli, 10:35

Bijna driekwart van de Limburgers denkt dat hun provincie de komende vijf jaar weer te maken krijgt met wateroverlast zoals overstromingen en stortbuien.