Harvey Otten

Verbouw die woningfabriek

25 maart, 9:00

Als je enigszins mee wilt tellen in de Nederlandse woningbouw dan heb je, zo lijkt het, een woningfabriek nodig, of een plan voor een woningfabriek, of dan toch op zijn minst een woningconcept dat zo kant-en-klaar is dat het zomaar uit een fabriek zou kunnen komen. Om snel veel woningen te kunnen bouwen hoor ik vaak dat de Nederlandse bouw meer zou moeten standaardiseren. Maar tegelijkertijd vindt Bouwend Nederland dat er teveel regels zijn. Het is allemaal wel erg ja en nee tegelijk, waarbij ik vermoed dat de gemiddelde woningfabrikant hoopt dat hun systeem de standaard wordt en alle regels daarop worden aangepast. Hoe reëel is dat?

De meest innovatieve woningfabriek die Nederland gekend heeft was Polynorm, in 1950 bedacht door Alexandre Horowitz, uitvinder van de Philishave en nog 135 baanbrekende patenten meer. De Nederlandse overheid was bereid 28 miljoen gulden in zijn fabriek te investeren. Duizenden bouwpakketten hadden van de fabrieksband in Bunschoten moeten rollen, maar niet veel meer dan een paar honderd staalskeletwoningen werden opgeleverd en die zijn inmiddels allemaal gesloopt. Gaat het met de huidige woningfabrieken hetzelfde aflopen? Met de meeste wel, vrees ik. Er zijn simpelweg teveel aanbieders van gestandaardiseerde woningen.

De eerste uitdaging voor woningfabrikanten is meer op de markt te brengen dan een standaard rijtjeshuis. Jaarlijks worden er niet veel meer dan 15.000 rijtjeswoningen gebouwd en dat aantal daalt snel. Zelfs als van die rijtjeswoningen – in plaats van de huidige 10% – over een paar jaar de helft uit een fabriek zou komen, dan nog zou de markt met een paar rijtjeswoningfabrieken al verzadigd zijn.

Voor appartementen is er wel een groeimarkt. Het aandeel appartementen in de Nederlandse nieuwbouwproductie nadert de 60%. Modulaire bouwers springen daarop in. Wat we vroeger een ‘keet’ noemden heet nu een “oplossing voor de woningmarkt”.

Met prefab modules is het lastig om een stad te bouwen. Helemaal omdat die stad niet rechttoe rechtaan is. Zoveel woningen, zoveel oplossingen. Grote en kleine appartementen, portiekwoningen, galerijflats, corridors in gesloten blokken of open verkavelingen, met bedrijfsruimtes in de plint of boven op een supermarkt of een parkeerkelder.

Het is zeker zo dat de behoefte aan betaalbare woningen groot is. En het is ook zo dat bouwprijzen dermate snel stijgen dat we een list moeten verzinnen hoe we die betaalbare woningen kunnen bouwen. Prefabriceren kan daar zeker bij helpen, maar een compleet huis uit een fabriek is lang niet altijd de meest praktische oplossing. Als je al een huis uit de fabriek laat komen, dan toch in ieder geval als bouwpakket. Een Ikea-kast koop je ook intelligent verpakt en zo’n kast is nog makkelijker te verplaatsen dan een complete woning.

Een huis bestaat uit nogal veel onderdelen. Die komen niet uit die ene fabriek dus het is de keus of je ze naar de bouwplaats of naar de productiehal brengt. Waar heb je mensen om het in elkaar te schroeven? Hoe transporteer je alle onderdelen? Waar ligt je focus als woningfabriek?

De fabriek van Polynorm richtte zich na het fiasco met de prefab-woningen op een nieuw innovatief product; stalen binnenkozijnen. Iedereen in de bouw kent ze: die blikken kozijnen met een opdekdeur en een bovenlichtje, razendsnel te plaatsen en veel makkelijker te standaardiseren dan een complete woning. Toch herinner ik Alexandre Horowitz liever als de uitvinder van de Philishave dan als de bedenker van de Polynorm-fabrieken. Want laten we wel wezen, die Philishave van vijftig jaar geleden zag er beter uit dan heel wat standaard bouwproducten waar wij nu een woning mee samenstellen. Daarom zie ik in productontwikkeling wel een toekomst. Het zou mooi zijn als de wildgroei aan woningfabrieken op den duur tot enkele baanbrekende nieuwe bouwproducten leidt. Intelligent geproduceerd met duurzame materialen, eenvoudig te monteren en nu eens wél met liefde en aandacht ontworpen.

Harvey Otten is zelfstandig architect en ontwikkelaar. Zijn architectenbureau, Harvey Otten Architectuur, maakt deel uit van coöperatie XOOMlab. Als ontwikkelend architect is hij partner bij Ruimtemaken. In 2022 is van zijn hand de roman Virmundt verschenen.

Trefwoorden

harvey otten woningfabriek column

1	Het Binnenhof – Gebouw C krijgt onder houten dakspanten extra werkplekken woensdag, 18 juni
2	Het Binnenhof – voormalig Ministerie van Koloniën krijgt extra werkplekken op zolder maandag, 16 juni
3	Rijksmonumentale Schiedamse branderij krijgt herbestemming als boetiekhotel woensdag, 18 juni
4	Archiprix 2025 kent vier winnaars en twee eervolle vermeldingen dinsdag, 17 juni
5	Arons en Gelauff en Civic Architects presenteren ontwerp The Emerald in Bajeskwartier dinsdag, 17 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Column

Er is geen wooncrisis

25 februari

Column

Ontwerpen voor echte mensen

28 januari

Column

Toch nog een goed idee voor Mona Keijzer

22 april

Column

Corruptie bij de NEN?

27 mei

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Team aan de Schie geselecteerd voor volgende fase binnenstadscampus Erasmus MC

Vandaag, 09:34

De aanbesteding voor de volgende fase van de binnenstadscampus van Erasmus MC in Rotterdam is gewonnen door Team aan de Schie, een combinatie van Vakwerk Architecten en Cepezed.

Transformatie kantoor naar woongebouw Het Veem in Hengelo voltooid

Gisteren, 15:54

Het voormalige UWV-kantoor, gelegen in de spoorzone van Hengelo, onderging een transformatie naar ontwerp van Bloot Architecture. Het nieuwe woongebouw Het Veem biedt plaats aan 93 appartementen en commerciële ruimte op de begane grond.

Definitief ontwerp voor raadzaal gemeente Amsterdam door De Twee Snoeken

Gisteren, 10:45

De Twee Snoeken heeft vorige week zijn definitief ontwerp voor de raadzaal in het stadhuis van de gemeente Amsterdam gepresenteerd. Toegankelijkheid, het duale stelsel, duurzaamheid en de Amsterdamse identiteit staan centraal in het ontwerp.

Voormalige telefooncentrale herbestemd tot woon-werkgebouw met optopping

18 juni, 4:15

Een oude telefooncentrale aan de Kamerlingh Onneslaan in Amsterdam is naar ontwerp van Ronald Janssen Architecten herbestemd tot woon-werkcomplex. Het project betreft transformatie, optopping en functiemenging, met behoud van het bestaande casco.

Prominente ontwikkelaars committeren zich aan bouw biobased woningen

Gisteren, 09:42

Acht ontwikkelaars hebben afgesproken dat in 2028 minstens dertig procent van hun nieuwbouwwoningen tot vijf bouwlagen biobased zal zijn.

BoogieWood winnaar van de eerste Gouden Hijskraan

18 juni, 5:31

Op de vastgoedbeurs Provada heeft de gemeente Den Haag de Gouden Hijskraan 2025 uitgereikt aan het woningbouwproject BoogieWood.

Den Haag wil eigen warmtebedrijf oprichten

18 juni, 10:09

Het warmtebedrijf moet inwoners van de Hofstad helpen om te stoppen met het gebruik van aardgas.

OVV: ontwerpfout en gebrek aan controle bij ingestorte parkeergarage

17 juni, 11:43

Dat concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die heeft onderzocht hoe het kon gebeuren dat alle hellingen op 26 mei 2024 inzakten.

Nieuwegein wist niet van veranderingen in bouw ingestorte parkeergarage

17 juni, 10:59

De gemeente wist niet dat de bouw van de vorig jaar ingestorte parkeergarage op sommige punten anders was uitgevoerd en deed daarom geen extra controles.