Architect Josine van Gulik van INBO

Architect Patrick Koschuch van Koschuch Architects

Moderator JaapJan Berg

Architect Lennaert van Capelleveen van ArchiTech Company

Architect Gijs Joosen van RoyalHaskoningDHV

Meta-designer Lars van Vianen, voorheen INBO, nu Starling Associates

Bijn Worms, head of operations bij OMRT

Conceptontwikkelaar Tobias Tonch van Synchroon

Debat met alle sprekers en de zaal

Vragen uit de zaal

Debat met alle sprekers en de zaal

Vragen uit de zaal

Debat met alle sprekers en de zaal

Verslag van symposium rond parametrisch ontwerpen

6 februari 2023, 15:18

Op woensdag 1 februari 2023 organiseerden Architectenweb en INBO een symposium rond parametrisch ontwerpen. Het is een gamechanger die processen kan versnellen en die grote materiaal- en energiebesparingen kan opleveren. Stel je open voor de mogelijkheden die parametrisch ontwerpen biedt, adviseerde architect Patrick Koschuch het publiek, dan kan het je positief verrassen. Het is het ontwerpproces ingrijpend aan het veranderen.

Ontwerpprocessen objectiever en transparanter; daardoor sneller
Door ontwerpen parametrisch op te zetten kunnen veel sneller varianten gegenereerd en getoetst worden. Op het symposium werden meerdere voorbeelden gegeven van gebiedsontwikkelingen die waren vastgelopen op conflicterende belangen en door middel van parametrisch ontwerpen vlotgetrokken werden. Door verschillende varianten door te rekenen en met elkaar te bespreken, wordt snel inzichtelijk wat de consequenties zijn van de eisen van de gemeente, de ambitie van ontwikkelaars, de belangen van de bouwers, de wensen van omwonenden en toekomstige bewoners, enzovoorts… Als alle feiten dan op tafel liggen, kunnen de noodzakelijke keuzes gemaakt worden.

Op een complexe locatie in Zwijndrecht, tussen de A16 en het spoor, kon OMRT inzichtelijk maken waarom de gemeente de locatie niet verkocht kreeg aan ontwikkelaars en kon via het doorspreken van varianten een voor alle partijen werkbare oplossing gevonden worden. Op een locatie in Amsterdam was een team van ontwerpers ervan overtuigd dat een woontoren aan de noordzijde het beste voor de bezonning zou zijn, terwijl de gemeente Amsterdam een woontoren aan de zuidzijde wilde. Na doorrekening in een parametrisch model, bleek de bezonning in beide varianten vergelijkbaar uit te pakken. Daar konden de ontwerpers dus mee met de gemeente. En zo werden nog meer voorbeelden gegeven.

Door middel van parametrisch ontwerpen, door het snel kunnen genereren van varianten en die te kunnen toetsen, wordt snel inzichtelijk wat de consequenties zijn van bepaalde keuzes. Het helpt zo enorm in de communicatie, legt conceptontwikkelaar Tobias Tonch van Synchroon uit. Het maakt het ontwerpproces objectiever en transparanter. Zo kun je uiteindelijk het vertrouwen winnen van alle partijen, vult architect Lennaert van Capelleveen van ArchiTech Company aan.

https://vimeo.com/858152700

Minder materiaal en installaties, meer daglicht
Significant minder materiaalgebruik, een tot een derde kleinere klimaatinstallatie, meer dan een derde meer daglicht dat binnenvalt, daardoor veel minder gebruik van verlichting… de door de computer berekende optimalisaties zijn bij parametrisch ontwerpen enorm, geeft architect Lennaert van Capelleveen aan. In de parametrische ontwerpen die hij met zijn bureau ArchiTech Company maakt is iedere gevel anders. De bezonning van iedere gevel is immers anders. Daarop ontwerpen maakt een wereld van verschil.

De maatwerk gevels die hij met zijn bureau maakt lijken lastig om te maken, gaat Van Capelleveen verder, maar doordat productieprocessen steeds vaker computergestuurd zijn, is het steeds eenvoudiger om tot maatwerk te komen.

Bij een tender voor een woontoren in het Amstelkwartier heeft het ontwerpteam, met daarin Koschuch Architects, in de tweede fase parametrisch ontwerpen ingezet om het ontwerp te optimaliseren. In het ontwerpproces is een balans gevonden tussen de bezonning van de woningen, de windhinder op straat, de organisatie van de plattegronden, de lichtinval in de binnenplaats, de hoeveelheid daglicht dat op de PV-panelen in de gevel valt en op het groene dak van het plintgebouw… omdat het over al die elementen gaat is het project later Elements genoemd, geeft architect Patrick Koschuch aan.

De architect had verwacht dat uit het model een getrapte gebouwvorm zou komen, maar de vorm van ‘een soort vaas op een plat plintgebouw’ bleek optimaler. In de uitwerking was de gefacetteerde en afgeronde gebouwvorm uitdagend, geeft Koschuch aan, maar afgelopen week is de bouw gestart. Als de woontoren er straks staat, zal deze er van iedere kant echt anders uitzien. Met een aantal slimme keuzes in de materialisering, waarbij bijvoorbeeld de niet-woningscheidende verdiepingsvloeren in hout zijn uitgevoerd, kon uiteindelijk zo’n 50% CO₂ worden bespaard.

Ook bij het ontwerp voor De Nieuwe Kuip, die dan weer niet gebouwd wordt, ging het om een complexe afweging van factoren. Kijkend naar de oude Kuip wenste OMA een stadion als een grote bowl, dus als één rondlopende ruimte. In het parametrisch opgezette ontwerp door RoyalHaskoningDHV is deze wens gecombineerd met een optimalisatie van het zicht op het veld vanaf ieder stoeltje in het stadion. Het ontwerp van de draagconstructie is hieraan gekoppeld. Van iedere nieuwe opzet van het stadion is in vijf minuten te berekenen hoe de draagconstructie er dan uitziet, laat architect Gijs Joosen van RoyalHaskoningDHV zien.

Een ander voorbeeld dat Joosen laat zien is het ontwerp voor de houten kantoortoren Monarch IV in Den Haag. Bij dat ontwerp ging het om de combinatie van de houten draagconstructie in de gevel met de opbouw van de houten vloer en de inrichting van de installaties. Om het businessmodel rond de toren haalbaar te houden, wenste het Rijksvastgoedbedrijf bij deze kantoortoren een verdiepingshoogte van niet meer dan vier meter. Met een parametrisch geoptimaliseerd ontwerp lukte het RoyalHaskoningDHV om dit te bereiken.

Het ingenieursbureau ging echter nog verder. In het houten diagrid in de gevel van de woontoren kan iedere houten staaf geoptimaliseerd worden op zijn dimensies – dikker bij grotere druk, dunner bij minder druk. Dat leverde een zeer gevarieerde draagconstructie op en de hoeveelheid hout die voor het gebouw nodig was kon daardoor van 2.800 m³ terug naar 2.000 m³. Een enorme besparing dus.

In een verdere optimalisering van de gevel kan meer zon binnengehaald worden, om zo meer bruikbare kantoorruimte te krijgen, of meer zon buiten gehouden worden, om zo de installaties te ontlasten. De opdrachtgever moet met haar of zijn architect uiteindelijk een richting kiezen waarop geoptimaliseerd wordt, concludeert Joosen.

Niet tekenen maar programmeren
Met parametrisch ontwerpen verdwijnt repeterend tekenwerk. Dat werd een paar keer deze middag herhaald. Ook het helemaal opnieuw tekenen van een project, dat bij grotere wijzigingen weleens voorkomt, hoeft bij een goed opgezet parametrisch model niet meer.

Mis je dan niet ergens de aandacht voor alle details in een ontwerp? De sprekers deze middag denken van niet. Ook een parametrisch ontwerp moet heel systematisch, met veel aandacht, opgezet worden. Die aandacht blijft, het ontwerp zelf is alleen veel flexibeler.

Bij ArchiTech Company, dat vijf jaar na oprichting uit tien medewerkers bestaat, wordt alleen maar parametrisch ontworpen. Er wordt alleen gescript, niet meer getekend. Als een aannemer ermee verder moet, wordt een parametrische ontwerp geëxporteerd naar Revit.

OMRT
De Amsterdamse start-up OMRT bestaat uit twee takken; een team dat software ontwikkeld en een studio dat nu al projecten met die software doet. Na jaren van ontwikkelen komt die software, die Design Scout genoemd is, binnenkort ook beschikbaar voor andere architecten en ontwikkelaars. Vooral aan het begin van het ontwerpproces is het van meerwaarde, geeft conceptontwikkelaar Tobias Tonch van Synchroon aan. Met de software is dan relatief snel voor een locatie een invulling te schetsen en de opbrengst daaruit.

In Nederland is heel veel data publiek beschikbaar. Dat is in weinig andere landen het geval. Maar bij parametrische ontwerpen is dit een enorm voordeel. Zo is OMRT in staat om, naast kaartgegevens, bijvoorbeeld ook data rond geluid in te laden, en zelfs data rond vraagprijzen in Funda. Voor een locatie is zo snel te toetsen of er een haalbare businesscase voor te ontwikkelen is. Dit is dan natuurlijk nog geen ontwerp voor een aantrekkelijke stad, zoals architect en stedenbouwkundige Violette Schönberger onlangs nog in een column op Architectenweb aangaf.

OMRT verwacht over een half jaar zover te zijn dat er in de geschetste bouwblokken ook plattegronden ingetekend kunnen worden. Verder in de toekomst wil OMRT stappen zetten in de materialisering van de bouwvolumes. Het denkt daarbij aan koppelingen met databases van circulaire materialen en uitwisseling met leveranciers en aannemers om razendsnel prijskaartjes bij projecten te krijgen.

Rol architecten verandert maar verdwijnt niet
Parametrisch ontwerpen biedt zoveel snelheid… daar moet je als architect wat mee, stelt architect Patrick Koschuch. Het is de ontwerppraktijk aan het transformeren en dat vraagt dat ieder architectenbureau hier op z’n minst kennis over in huis moet hebben.

Het parametrisch ontwerpen kun je als architectenbureau op verschillende niveaus aanpakken:

Samenwerking met specialisten op gebied van parametrisch ontwerpen;
Zelf gebruiken van de software die er nu al is en die in de toekomst beschikbaar komt;
Gebruiken van de bestaande scripts in Dynamo of Rhino / Grasshopper;
Ook zelf ontwikkelen van scripts voor Dynamo of Rhino / Grasshopper;
Echt zelf gaan programmeren;

Voor de meeste architectenbureaus zal dat laatste niet zinvol zijn, denken de sprekers deze middag. Voor heel wat bureaus zijn het simpelweg gebruiken van de software die er is en de scripts die beschikbaar zijn voldoende zijn.

Verandert parametrisch ontwerpen de rol van de architect? Ja en nee. Net als ieder ander ontwerp vraagt een parametrisch ontwerp vooralsnog heel veel input van de architect. Je komt al snel op honderden zo niet duizenden varianten, legt Bijn Worms van OMRT uit, daarin moet een richting bepaald worden. Het blijft wat dat betreft een middel, benadrukt hij.

Conceptontwikkelaar Tobias Tonch van Synchroon spreekt dan ook liever over ‘parametrisch ondersteund ontwerpen’, omdat dat is wat het is. Als er in een tender nu vijf ontwerpteams parametrisch ontwerpen, dan komen daar vijf heel verschillende ontwerpen uit. Dat is in de praktijk namelijk al gebleken.

Bij het parametrische ontwerp voor Elements in het Amstelkwartier in Amsterdam merkte architect Patrick Koschuch dat zijn jarenlange ervaring in de woningbouw van doorslaggevend belang was. Maar die ervaring heeft hij bewust gecombineerd met een nieuwsgierigheid voor waar de computer mee kwam.

“Be intentionally naïve”, stelt Koschuch; laat je verrassen door oplossingen waar je zelf niet op gekomen was. Het is soms ook best confronterend, vult architect Lennaert van Capelleveen aan, want dan komt de computer met een veel betere oplossing en blijk je er als architect, met al jouw ervaring, gewoon naast te hebben gezeten.

Ook met parametrisch ontwerpen blijft de rol van de architect, als regisseur van het proces, heel erg belangrijk, benadrukken alle sprekers. In het ontwerpteam zit er als het ware een nieuwe expert aan tafel, de computer. Die nieuwe expert maakt het mogelijk om bijzonder geïnformeerd te ontwerpen. Zo kan de architect en bouwheer 2.0 worden, werd meermaals geopperd deze middag.

Waar de bijdrage van de nieuwe expert zal eindigen durft geen van de sprekers te voorspellen. Wel is de verwachting dat de digitale middelen in de tijd nog veel krachtiger zullen worden. Wat als deze digitale middelen door artificial intelligence zelf voorkeursvarianten kunnen kiezen? Wat als deze digitale middelen zelf ook voorspellingen kunnen doen…?

Voor nu is de boodschap van de sprekers eensgezind: ga ermee aan de slag en ontdek de kracht van parametrisch ontwerpen. Of zoals een opdrachtgever in de sociale woningbouw vanuit de zaal reageerde: zo’n inzichtelijker ontwerpproces en de besparingen op materiaal en installaties die ermee te behalen zijn… dat wil ik ook!

Trefwoorden

royalhaskoningdhv omrt lars van vianen inbo architectenweb symposium koschuch architects lennaert van capelleveen synchroon bijn worms architech company parametrisch ontwerpen tobias tonch patrick koschuch gijs joosen

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
4	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei
5	Robuust en energiezuinig depotgebouw voor Utrechtse collecties dinsdag, 13 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Koschuch Architects ontwerpt woontoren aan de Waal in Nijmegen

4 januari 2024

Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur

12 mei

Kavel 10b in het Amstelkwartier: de runner-up

12 januari 2024

Koschuch Architects ontwerpt woontoren in Haarlem Schalkwijk

6 december 2023

Gemeentehuis Noardeast-Fryslân gerenoveerd door INBO

31 juli 2023

Bouw woontoren Elements in Amstelkwartier van start

3 februari 2023

Architectenweb symposium: parametrisch ontwerpen aan een duurzamere gebouwde omgeving

11 januari 2023

Nieuwe Gezichten: Studio RAP

23 juni 2022

Nieuwe Gezichten: Woonpioniers

18 november 2021

Serie van podcasts rond technologische innovatie afgerond – wat hebben we geleerd?

4 november 2021

Sculpturaal object met 'vergaderpods' voor softwarebedrijf

28 november 2018

3D-ontwerper Gehry op Material Xperience

12 februari 2009

KOW en Rrog ontwerpen blok met woningen in stationsgebied Zwijndrecht

14 februari 2023

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Lennaert van Capelleveen over data, parametrisch ontwerpen en AI

17 november 2023

Gesprek met Tobias Verhoeven over duurzame stedelijke verdichting

15 maart 2024

TechArchitect

Gesprek met Ben van Berkel over parametrisch ontwerpen, virtual reality en urban data

17 juni 2021

TechArchitect

Gesprek met Jack Bakker en Kay Oosterman over de volgende stappen in parametrisch ontwerpen

25 maart 2021

TechArchitect

Gesprek met Lennaert van Capelleveen over parametrisch ontwerpen

17 september 2020

Toon alles

Gerelateerde video's

Parametrisch ontwerpen

Sfeerimpressie van een boeiende middag

Andere nieuwsberichten

Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML

Gisteren, 14:00

ASML, gemeente Eindhoven, Nudus en Sweco Architects hebben het Voorlopig Ontwerp Stedenbouwkundig Plan gepresenteerd voor een mogelijke uitbreiding van ASML aan de noordzijde van de Brainport Industries Campus.

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

15 mei, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam

15 mei, 11:31

Op zaterdag 7 juni wordt de architectuurgids Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam gepresenteerd. In het boek zijn vijftig Rotterdamse gebouwen te zien die door vrouwen zijn ontworpen, of waar ze een flinke bijdrage aan hebben geleverd.

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand

15 mei, 10:15

In de film staat de Canadese stad Winnepeg centraal, maar dan in een setting dat Perzisch naast Frans de dominante taal van Canada is.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

15 mei, 1:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

15 mei, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.