19de-eeuwse stervormige uitleg

Artefact in stand houden

Twee musea in een gebouw

Positie van het 21e-eeuwse museum in het 19e-eeuwse museum

Verdeling programma

Routing museum

KMSKA heropent na verbouwing van elf jaar

26 september 2022, 15:12

Na een verbouwing van elf jaar heeft het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) afgelopen zaterdag, 24 september, de deuren weer geopend. KAAN Architecten maakte het ontwerp voor de renovatie en uitbreiding van het museum, met als opvallend besluit om de uitbreiding van het museum binnen het bestaande gebouw te ‘verbergen’.

De internationale prijsvraag voor een masterplan met het oog op renovatie en uitbreiding van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen werd in 2003 door KAAN Architecten gewonnen. Het bestaande gebouw is, zo legt KAAN Architecten uit, een van de laatste voorbeelden van de robuuste neoclassisistische architectuur van de stad. Echter, zo’n twintig jaar geleden was het gebouw verrommeld en in slechte technische staat.

Naast het feit dat die omstandigheden vroegen om een renovatie van het 19^de-eeuwse gebouw, wenste het museum ook een uitbreiding. Nu het museumgebouw de deuren heeft heropend, biedt het als het ware twee musea ineen: een 19^de-eeuws en een 21^ste-eeuws museum.

Museum binnen het museum
De uitbreiding met het 21^e eeuwse museum heeft KAAN Architecten volledig binnen het bestaande gebouw opgelost; het is “als autonome entiteit” gesitueerd in de vier bestaande patio’s, legt het architectenbureau uit. Als ‘white cubes’ vormen ze een sterk contrast met de gerenoveerde historische zalen en het gebouw als geheel.

“Het 19^de- en 21^ste-eeuwse museum konden niet meer en intenser van elkaar verschillen”, zegt Dikkie Scipio, architect en medeoprichter van KAAN Architecten. “Samen belichamen ze een emblematisch contrast in afmetingen, licht en sfeer, ontworpen als flexibele ruimtes voor toekomstige tentoonstellingen.”

Gelijk met het renovatietraject van het museum zijn er sinds circa 2000 grote publieke investeringen gedaan die tot een ware transformatie van de buurt hebben geleid. Juist om de kracht van het oorspronkelijke gebouw en zijn rol als erfgoed binnen de snel veranderende buurt te onderstrepen, heeft het architectenbureau ervoor gekozen vanaf de straat de verbouwing onzichtbaar te houden.

Twee routes
KMSKA is nu verdeeld in drie werelden, legt KAAN Architecten uit: het publieke entreegebied, de expositieruimten en de kantoren aan de achterzijde van het gebouw. Vanaf de Leopold de Waelplaats leidt een monumentale trap omhoog naar de entree van het museum. Achter de zorgvuldig gerestaureerde eikenhouten deuren bevindt zich de ontvangsthal met museale voorzieningen zoals een interactieve informatiezone, café, auditorium en museumwinkel.

Een grote ronde trap leidt terug naar het straatniveau waar zich de bibliotheek, garderobe en een tweede entree voor groepen bevinden. Vanuit de ontvangsthal kan de bezoeker ook de majestueuze de Keyserzaal (vernoemd naar de kunstschilder Nicaise de Keyser) betreden. Deze zaal is ankerpunt in de twee routes die de bezoeker in het museum kan afleggen.

De ene route voert, via de staatsietrap omhoog, naar de hoofdverdieping van het gerenoveerde 19d^e-eeuwse museum. De andere route, recht vooruit, leidt bezoekers naar het nieuwe 21^ste-eeuwse museum.

Historische zalen
Het historische museum biedt een enfilade van expositiezalen in donkerroze, olijfgroen en rood; eiken deuren, hoge pilasters en gipsen plafondornamenten dragen bij aan het gevoel van klassieke grandeur en het kleurenpalet refereert aan de originele kleuren van het museum.

De grote vensters van de eerste verdieping bieden vanuit de lichte, bescheiden interieurs een blik op de stedelijke omgeving. Daklichten en elegante sofa’s zorgen op de tweede verdieping zorgen voor een aangenaam verblijf tussen de grote meesters. Hoogtepunten van de collectie toont het KMSKA in de imposante Rubens- en Van Dyckzalen in het hart van het gebouw.

Oogverblindend
Midden in het gebouw ligt ook het nieuwe 21^ste-eeuwse museum, gesitueerd in de vier oorspronkelijke patio’s, met een eigen routing. De expositiezalen zijn volledig wit en ontvangen daglicht via 198 driehoekige, driedimensionale daklichten, aangevuld met vier grote lichtvallen. De daklichten met geïntegreerde kunstverlichting zijn zodanig ontworpen dat zij het daglicht verzachten en in donkerder seizoenen het gebrek aan lichtinval compenseren.

Ook de hoogglansvloeren dragen bij aan de bewust oogverblindende beleving van het nieuwe museum, meldt KAAN Architecten. De opeenvolging van sterk verticaal georiënteerde ruimtes zonder eigen uitgesproken materiële identiteit vormt een duidelijke tegenstelling met het historische karakter van het oorspronkelijke gebouw.

Daar waar de uitbreiding de solide massa van het originele gebouw doorsnijdt, heeft het architectenbureau subtiele marmeren vlakken toegevoegd. Dit is gedaan als spiegeling van de elegante materialisatie van het 19^de-eeuwse museum, aldus het bureau.

Kwetsbaar en buitenformaat
Een rechte, verrassend lange trap verbindt de nieuwe expositiezalen op de eerste verdieping met die op de bovenste verdieping. Een tussenverdieping huisvest de kwetsbaarste kunst, zoals etsen, tekeningen en schetsen. Deze ‘donkere kamers’ zijn uitgevoerd in een intens blauwe kleur. Het palet van het nieuwe museum is een helderder variant op de kleuren van het originele museum.

Het depot, gesitueerd in de oude atoomschuilkelder op straatniveau. Buitenformaat schilderijen – groter zelfs dan de reeds imposante toegangsdeuren, aldus KAAN Architecten – kunnen vanuit het depot via een ingenieus systeem van vloer- en plafondluiken naar de bovengelegen verdiepingen worden getransporteerd.

Proces
KAAN Architecten werkte, na het winnen van de competitie, van 2003 tot 2010 aan de ontwikkeling van het masterplan. Het ontwerp startte in januari 2010, de bouwperiode liep van december 2011 tot augustus 2022. In totaal betreft het project 30.000 m². De projectkosten bedragen circa 66 miljoen euro; de totale investering van het Departement voor Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid in de herontwikkeling van het gebouw is circa 100 miljoen euro.

In maart 2021 publiceerde Architectenweb een artikel over het KMSKA na rondleiding door architect Dikkie Scipio in het gebouw.

Trefwoorden

museum uitbreiding gebouw kaan architecten renovatie antwerpen koninklijk museum voor schone kunsten antwerpen belgië kmska

1	David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid woensdag, 15 oktober
2	Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk vrijdag, 17 oktober
3	Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid woensdag, 15 oktober
4	Gezicht van de tijd woensdag, 15 oktober
5	Gedetailleerde 3D-geprinte maquette toont ruimtelijke ontwikkeling Amsterdam vrijdag, 17 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

KAAN Architecten geselecteerd voor ontwerp gerechtsgebouw in Nancy

28 september 2022

VAi organiseert tentoonstelling over negentiende-eeuws gebouw KMSKA

18 september 2024

Team met KAAN en DELVA wint tender ‘Poort van de Prijkels’ in Vlaanderen

19 juni 2023

Francon opent tijdelijke winkelinstallatie 'Scene' in samenwerking met KAAN Architecten

30 november 2023

Zes teams geselecteerd met ontwerpvoorstel voor nieuw MuHKA

7 mei 2024

Daniel Libeskind ontwerpt vernieuwde Boerentoren in Antwerpen

23 november 2022

Team met Office Winhov en HUB ontwerpt Collectie Centrum Antwerpen

24 september 2024

Team met KAAN Architecten ontwerpt nieuw havencoördinatiecentrum Antwerpen

17 november 2023

Architect gezocht voor laatste fase renovatie Rubenssite Antwerpen

12 juli 2024

Bezoekerscentrum Amerikaanse begraafplaats Margraten opent deuren

11 december 2023

Wetenschappers: musea moeten geuren en meuren

17 november 2023

Bouwstart voor gebouw Matchbox van KAAN Architecten

19 maart 2024

Kees Kaan opgenomen als lid in de Franse Academie van Bouwkunst

17 juni 2024

Woonproject van archipelago en NU architectuuratelier zorgt voor verdichting en ruimte

13 augustus 2024

Met nieuw onthaalgebouw heropent Rubenshuis voor publiek

3 september 2024

Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne

18 november 2024

Eco-museum en Orla Piratininga Park in Rio de Janeiro door team met KAAN Architecten voltooid

27 februari

Loodswezengebouw Antwerpen wordt culinair centrum Smaakhaven

25 maart

Bovenbouw Architectuur en Christ & Gantenbein zijn ontwerpteam voor nieuwe M HKA

27 februari

KAAN Architecten geeft KMSKA in Antwerpen nieuwe dimensie

3 maart 2021

Eerste monografie van KAAN Architecten verschenen

24 juni 2022

Voorlopig ontwerp hoogbouwproject Lumière Rotterdam gepresenteerd

16 juni 2022

Renovatie voor hoekgebouw Overtoom en Stadshouderskade Amsterdam

13 juni 2022

Zalmhaventorens KAAN Architecten slaan brug tussen hele hoge buur en omgeving

13 mei 2022

KAAN Architecten geselecteerd voor verbouwing Museum Catharijneconvent

20 april 2022

Duits faculteitgebouw naar ontwerp van KAAN Architecten opgeleverd

15 februari 2022

KAAN Architecten presenteert ontwerp Onderwijscentrum RuG

3 september 2021

De ongewenste Walvis werd een luchtige buurtgenoot

8 juni 2021

KAAN Architecten presenteert eerste film op platform Minutes

21 mei 2021

Nieuwe rechtbank van Amsterdam heeft rijke binnenwereld

29 april 2021

Ruimtelijke en ingetogen herdenkingsplek te midden van de natuur

26 november 2020

KAAN Architecten realiseert compact multifunctioneel gebouw in Nantes

20 februari 2020

Crematorium van KAAN Architecten ligt waardig in het landschap

13 november 2018

Ingetogen en krachtig gebouw voor Tilburg University van KAAN Architecten

25 september 2018

Vijftiende Architectuurboek Vlaanderen houdt vakgebied spiegel voor

13 oktober 2022

Vlaamse overheid verwerft originele plannen KMSKA

4 november 2022

Universiteit Antwerpen bouwt nieuw hart voor Campus Drie Eiken

8 december 2022

KAAN Architecten presenteert opgeleverd House of Communication München

20 januari 2023

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Toren van Babel

Gesprek met Aldo Trim over complexe binnenstedelijke hoogbouw

10 april

Gerelateerde bedrijven

OWA Benelux - Akoestiek & Design

Plafondoplossingen voor akoestiek & design

Andere nieuwsberichten

Enschede als 'vernieuwende stad' centraal tijdens negende Dag van de Stad

Gisteren, 15:47

Op maandag 10 november vindt de negende editie van de Dag van de Stad plaats. Het jaarlijkse stadscongres strijkt dit jaar onder het thema De vernieuwende stad neer in Enschede.

Nieuw woongebouw op plek befaamde elektronicazaak Rotterdam-Noord

Gisteren, 14:35

Op de plek van het voormalige onderkomen van elektronicazaak Radio Correct in Rotterdam-Noord is naar ontwerp van EGM architecten een nieuw woongebouw gerealiseerd.

De Louise van De Zwarte Hond combineert sociale woningbouw met kwaliteit en duurzaamheid

Gisteren, 13:42

Het sociale woningbouwproject De Louise in de wijk Overhoeks in Amsterdam Noord is ontworpen door De Zwarte Hond in opdracht van woningcorporatie Ymere.

Paviljoen met zonne-energieopwekkend textiel op Ketelhuisplein in Eindhoven

Gisteren, 11:02

Op het Ketelplein in Eindhoven is afgelopen zaterdag het Umbra Pavilion geopend. Het paviljoen, dat is ontworpen en ontwikkeld door Studio Pauline van Dongen en Tentech, is voorzien van een zonne-energieopwekkend textiel.

Advocaten waarschuwen voor beperken bezwaar bij bouw

Gisteren, 11:54

Het inperken van de mogelijkheden om in bezwaar te gaan tegen bouwplannen is een risico voor de rechtsstaat, stelt de Nederlandse orde van advocaten.

Controle na asbestsanering schiet in derde van gevallen tekort

Gisteren, 09:31

Daardoor worden gebouwen schoon verklaard terwijl er nog asbestresten aanwezig zijn, waarschuwt de Arbeidsinspectie.

Sweco neemt groot Belgisch architectenbureau over

17 oktober, 4:23

Het 150 medewerkers tellende assar architects ontwierp onder meer het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel.

IMF: geen forse huizenprijsdaling bij einde hypotheekrenteaftrek

17 oktober, 12:14

Een mogelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek in Nederland heeft waarschijnlijk een prijsremmende werking, stelt de Nederlandse bestuurder van het IMF Marnix van Rij

EIB: 75.000 nieuwe voltijdse arbeidskrachten nodig in de bouw

17 oktober, 10:11

Volgens het instituut wordt het tekort aan vakmensen in de bouw steeds groter, vooral omdat de energietransitie een enorme extra vraag naar arbeid creëert.