Abonneer je nu op onze nieuwsbrieven!

Abonneren

Nee, bedankt

Ja, denk met me mee rond de
materialisering van mijn project

Introductie van het congres door SFA-directeur Marianne Berenschot en architect Frederik Vermeersch

Paneldiscussie tijdens het congres 'Architect van je eigen werk'

Het congres 'Architect van je eigen werk' was drukbezocht

Introductie van het congres door SFA-directeur Marianne Berenschot en architect Frederik Vermeersch

Paneldiscussie tijdens het congres 'Architect van je eigen werk'

Het congres 'Architect van je eigen werk' was drukbezocht

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni, 13:51

De Stichting Fonds Architectenbureaus (SFA) organiseerde vorige week in Utrecht het congres Architect van je eigen werk. Het centrale thema van deze bijeenkomst was werkdruk en hoe je daar als architect of bureau mee kunt omgaan. Architectenweb woonde de paneldiscussie met onder meer Rijksbouwmeester Francesco Veenstra en de architecten Rob Wesselink (rudy uytenhaak + partners), Annette van Baren (Neutelings Riedijk Architects) en Frederik Vermeesch (Rijnboutt) bij. “We zijn zo gedreven dat we soms bijna voor niets werken.”

Als er in één sector sprake is van werkdruk, dan toch wel in de architectuur. Als je het positief bekijkt, zie je dat de branche vol gedreven mensen zit die bereid zijn om tot het uiterste te gaan voor een zo goed mogelijk gebouw. Aan de andere kant werken veel bureaus ook tegen zeer lage vergoedingen en schrikken sommige er niet voor terug om hun medewerkers onder te betalen, terwijl van hen wel wordt verwacht dat ze overwerken wanneer daar bij bepaalde opdrachten om wordt gevraagd.

Zeker sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2007 is het steeds ‘normaler’ geworden dat er in de architectenbranche heel hard voor veelal karige beloningen wordt gewerkt. Dit is onder meer het gevolg van de verzwakte positie van de architect in het bouwproces en de lage of zelfs ontbrekende vergoedingen bij tenders. De werkdruk neemt hierdoor alleen maar toe, wat weer leidt tot minder werkplezier en serieuze gezondheidsklachten bij werknemers in de sector.

Paneldiscussie
Tijdens het SFA-congres in Utrecht werd op verschillende manier ingezoomd op dit thema. Er waren workshops over onderwerpen als stressvrij werken, sociale veiligheid als voorwaarde om te kunnen presteren en het versterken van de positie van de architect. Verder vertelde de Vlaamse psycholoog Elke Geraerts op onderhoudende wijze hoe je de werkdruk bij je zelf en je team kunt wegnemen en vond er een paneldiscussie plaats met negen mensen die alle een andere positie in de architectuur vertegenwoordigden, van studenten tot bureaupartners en van zzp’ers tot de Rijksbouwmeester.

Vermeesch en Wesselink gaven aan dat ze als leidinggevende bij hun bureau veel proberen te doen om de werkdruk bij hun medewerkers te verlichten. Volgens Vermeesch is dit niet voldoende. “Het komt neer op plannen, duidelijke afspraken met elkaar maken en onze HR-manager let heel scherp op burnout-symptomen, maar ik denk niet dat dit de enige oplossing is. We hebben te maken met een buitenwereld die extreem veel vraagt en veel afleiding creëert. Wij worstelen daar erg mee.”

“Ik denk wel dat een deel van de oplossing bij de partners ligt”, vulde Wesselink aan. “Een van mijn belangrijkste werkzaamheden als partner is om tijd en ruimte te creëren voor onze medewerkers, zodat zij de opdrachten op een goede manier kunnen uitvoeren. Het is aan de bureaupartners om bij opdrachtgevers op tijd op de rem te trappen en te zeggen dat iets wel of niet kan. Eigenlijk ben je zo bezig om de opdrachtgever op te voeden.”

Van Baren denkt dat er nog wel meer valt te winnen aan de opdrachtgeverskant. “Er bestaat ook een werkdruk die voortkomt uit een buitenwereld die niet vraagt wat wij willen doen. Er heerst in onze beroepsgroep, zeker bij de jonge generatie, een groot bewustzijn dat er veel moet veranderen in de wereld en dat de gebouwde omgeving hier een enorme invloed op heeft. We zouden daar ook graag aan willen werken, maar als de opdrachtgever dat niet vraagt of er geen ruimte voor biedt, zorgt dat voor een inhoudelijke druk. Dat is een andere druk dan die van bijvoorbeeld honoraria en zakelijke afspraken.”

Verkeerde kant van het proces
Over (lage) honoraria gesproken, die vormen zeker een belangrijke oorzaak van de werkdruk. Daar is ook Lilian Brinks (architect en partner bij A&R10 Architectuur en Restauratie) het mee eens. “Ik denk dat architecten aan de verkeerde kant van het proces zitten. Wij maken deel uit van het voortraject, met dromen, onzekerheden en mensen die vooral een bouwvergunning willen. Als de vergunning is verstrekt, gaat het geld pas rollen. Wij moeten ervoor zorgen dat we onze waarde koppelen aan het geld dat dan vrijkomt, nu wordt onze waarde niet vertaald naar wat we echt waard zijn. Die waarde willen onze medewerkers graag vertalen in het ontwerp, wat ook hun lol in het werk vergroot.”

Zelfstandig architect Hein Warnaars opperde dat het begrip en de waardering voor architecten bij opdrachtgevers wellicht groter wordt als beide partijen meer naar elkaar toegroeien. “Misschien gaan architecten wel iets te vroeg aan de slag met een ontwerp. Zelf denk ik weleens dat het veel meer tijd kost om je te vereenzelvigen met degene die tegenover je zit. Ga bij wijze van spreken een keer met elkaar de kroeg in en drink een biertje, dat levert heel andere gesprekken op dan wanneer je alleen maar aan een bureau zit. De vraagstelling van een opdrachtgever is niet zo eenduidig dat je er meteen een ontwerp voor kunt maken, je moet veel meer in gesprek gaan, vind ik.”

Financiële triggers
Mede door de lage honoraria en vergoedingen bij tenders, maar ook door de almaar voortdurende onzekerheid op de markt, tonen niet alle architectenbureaus zich een goede werkgever. Ze betalen medewerkers te weinig, laten afgestudeerde architecten onder een stagecontract werken of ontwijken de cao door zich niet als architectenbureau te registreren. Een kwalijke zaak, die de sector noopt om ook de hand in eigen boezem te steken. “Ik denk dat de oplossing voor deze problematiek heel breed is”, vertelde Wesselink. “We moeten bijvoorbeeld nadenken hoe we ons als branche beter kunnen opstellen en bureaus aanspreken op hun ethiek, maar er ook voor zorgen dat we beter betaald worden. Je moet financiële triggers inbouwen om de situatie te verbeteren. We zijn nu zo gedreven dat we soms bijna voor niets werken. Daarmee zijn we in Nederland het slechtste jongetje van de klas.” Hij wijst onder meer op de betere situaties in Frankrijk, waar hogere vergoedingen voor tenders worden uitgekeerd, en in Denemarken, waar het Rijk jaarlijks een extra pot beschikbaar stelt waaruit bureaus die hebben meegedaan aan een aanbesteding extra geld kunnen krijgen.

Rijksbouwmeester Veenstra ziet ook dat architectenbureaus zich niet altijd netjes gedragen richting hun werknemers. “Ik denk dat er geen eenduidige oplossing bestaat”, zei hij, “maar besef dat er aan de ene kant een grote verantwoordelijkheid bij opdrachtgevers ligt om het goede te doen en dat het aan architectenbureaus is om daarnaar te handelen. Bij tenders is de prijscomponent bijvoorbeeld een substantieel onderdeel en vaak wordt de prijs onbedoeld nog veel zwaarder meegewogen dan men van plan was. Daar zit een mechanisme in die de huidige situatie in de hand werkt. Tegelijk heb ik in mijn periode als BNA-voorzitter meegemaakt dat een aantal bureaus meteen zijn lidmaatschap opzegde toen we in onze uitgangspunten een minimumloom voor zzp’ers opnamen. We hebben een grote klus te klaren om dit soort zaken uit onze sector weg te masseren.”

Trefwoorden

hein warnaars aanbestedingen stichting fonds architectenbureaus annette van baren rob wesselink werkgever aanbesteding werkgeverschap cao tender francesco veenstra sfa frederik vermeesch werkdruk lilian brinks

1	Hoe de deuren van het Rijksarchief voor Architectuur en Stedenbouw gesloten blijven woensdag, 26 juni
2	Nieuw ontwerp gepresenteerd voor verbouwing Museum Boijmans Van Beuningen vrijdag, 28 juni
3	Geborgen wonen achter een filtermuur woensdag, 26 juni
4	Kavel 11 Amstelkwartier gegund aan team met Space Encounters en DS Landschapsarchitecten vrijdag, 28 juni
5	Hotel in monumentaal Amsterdams pand geheel vernieuwd en uitgebreid donderdag, 27 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

13 juni

6 juni

30 mei

23 mei

Gehospitaliseerd vakgebied

16 mei

Wingender: ‘Als de cao zijn algemene geldigheid verliest, dan zakt de hele Nederlandse architectenmarkt in elkaar’

1 februari

SFA organiseert evenement ‘Architect van je eigen werk!’

28 mei

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland

1 februari

Andere nieuwsberichten

België presenteert expositie Building Biospheres op Architectuurbiënnale Venetie 2025

28 juni, 4:12

In de expositie staat de invloed van natuurlijke intelligente van planten op architectuur centraal, meldt het Vlaams Architectuurinstituut. Bas Smets, Valerie Trouet en Stefano Mancuso fungeren als curator van de tentoonstelling.

Nieuw ontwerp gepresenteerd voor verbouwing Museum Boijmans Van Beuningen

28 juni, 2:21

Vrijdag is het nieuwe ontwerp voor de verbouwing van Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam gepresenteerd. In het aangepaste ontwerp van Mecanoo markeert een verzonken plein in het hart van het museum de nieuwe entree.

Kavel 11 Amstelkwartier gegund aan team met Space Encounters en DS Landschapsarchitecten

28 juni, 12:21

De gemeente Amsterdam heeft de ontwikkeling van kavel 11 in de derde fase van het Amstelkwartier gegund aan Dura Vermeer Bouw Midden West. Er verrijst een gebouw met zestig woningen, culturele voorzieningen, een gezondheidscentrum en winkels.

Bouw nieuwe Nederlandse ambassade in Ankara gaat van start

28 juni, 10:35

Naar verwachting wordt in augustus gestart met de bouw van de nieuwe Nederlandse ambassade in de Turkse hoofdstad Ankara. EGM Architecten ontwierp een compact gebouw waarin binnen en buiten op verschillende manieren met elkaar zijn verbonden.

Provincie Utrecht steekt miljoenen in versnellen energietransitie

28 juni, 3:04

Er is geld beschikbaar voor onder meer verduurzamen van huizen en de ontwikkeling van energiehubs.

Dutch Design Week 2024 in teken van thema Real Unreal

28 juni, 11:47

Het thema gaat over hoe we navigeren tussen de verschillende realiteiten waar onze wereld vandaag de dag uit bestaat.

Waterschap naar Raad van State om nieuw dorp in Zuid-Hollandse polder

28 juni, 9:32

Het Zuid-Hollandse waterschap vindt dat de gemeente onvoldoende heeft vastgelegd hoe het wil omgaan met het water in de Zuidplaspolder.

ERA Contour introduceert flexibel concept voor herontwikkeling ERAflats

27 juni, 5:03

Het concept ERAflat van NU werkt met een ‘gereedschapskist’ aan keuzemogelijkheden, ontworpen door de architectenbureaus KAW en KOW.

Koning opent tentoonstelling met kunst van dak Paleis op de Dam

27 juni, 12:19

Bezoekers kunnen bijvoorbeeld kijken naar de gouden windvaan en het metershoge bronzen beeld Prudentia, dat voor het eerst sinds 1667 van het dak is gehaald.