Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen na renovatie

Woongebouwen in Rozemaai, Antwerpen voor renovatie

Tijdens verbouwing: gebouwskeletten

Tijdens verbouwing: bouw nieuwe ontsluiting

Tijdens verbouwing: nieuwe balkons

Oostgevel nieuw

Noordgevel nieuw

Westgevel nieuw

Begane grond

Verdieping 1-7

Verdieping 8

Woningtypes

Doorsnede niuew

Detail doorsnede

Situatie

Rigoureuze renovatie van brutalistische flats in Antwerpen

22 oktober 2019, 9:53

Twee nagenoeg vervallen modernistische woongebouwen in de Antwerpse wijk Rozemaai zijn door Atelier Kempe Thill gerenoveerd door de waarden van het modernisme – licht, lucht en ruimte – hernieuwd toe te passen. Het architectenbureau heeft, in samenwerking met RE-ST architecten, vanaf het skelet opnieuw een heldere formele organisatie van de gebouwen en de interactie met de openbare ruimte uitgedacht.

Het oorspronkelijke stedenbouwkundig plan voor de woonwijk Rozemaai, in het uiterste noorden van de stad Antwerpen, was gebaseerd op CIAM-principes. Ze stelde de bouw van een reeks galerijflats voor met name sociale woningbouw voor, legt Atelier Kempe Thill uit. De blokken zijn tot acht verdiepingen hoog en liggen in een open, parkachtige omgeving.

De afzonderlijke projecten zijn in de late jaren 70 en vroege jaren 80 gerealiseerd, in een brutalistische stijl met prefab betonnen gevels. Vanaf het begin ondervond de buurt verschillende sociale problemen, onder andere door het problematische architectonische ontwerp, met beperkte interactie tussen de huizen, de straat en de openbare ruimte, aldus Atelier Kempe Thill.

Daarnaast hadden de flats diverse technische problemen als gevolg van een slechte bouwkundige uitvoering. In combinatie met achterstallig onderhoud leidde dit opvallend snel tot verval van de woonblokken. Na een lange discussie besloot de woningcorporatie, Woonhaven Antwerpen, om ten minste twee van de flatgebouwen te renoveren en organiseerde in 2011 een open competitie.

Integreren in context
Atelier Kempe Thill won de competitie met het voorstel om de twee gebouwen op vrij ingrijpende manier te transformeren. Uitgangspunt van het plan was het streven om de gebouwen beter binnen de stedenbouwkundige context te integreren en meer interactie tussen de huizen en de openbare ruimte te realiseren.

Daartoe heeft het architectenbureau, in samenwerking met RE-ST architecten, het project in drie stappen getransformeerd. Allereerst zijn een in onbruik geraakte 150 meter lange parkeergarage en verschillende garageboxen verwijderd. Hiermee is een vloeiende relatie tussen de gebouwen en het omliggende parklandschap gecreëerd; bovendien is een haard van sociale problemen – zoals drugshandel – weggenomen.

Als tweede stap zijn de bestaande trappenhuizen en liftschachten gesloopt om de toegangszones op een geschiktere manier te organiseren. Bovendien blokkeerden de bestaande kernen het uitzicht van een aantal appartementen. De laatste stap was het verwijderen van de betonnen galerijbalustrades en nagenoeg alle gevels.

Evenwichtig ensemble
Hierna resteerden slechts twee dragende casco’s, als basis voor het realiseren van ‘bijna nieuwe’ woongebouwen. Door aan de bovenste verdiepingen meer bouwvolume toe te voegen, is ‘een correctie van de geometrie’ uitgevoerd, legt Atelier Kempe Thill uit; tegelijkertijd is er meer verhuurbaar oppervlak mee gerealiseerd.

Aan de vier gesloten kopgevels van de bestaande constructies heeft het architectenbureau vier nieuwe trappen- en liftkernen toegevoegd. De entreehallen zijn nu alle duidelijk zichtbaar vanuit omliggende straten en de gebouwen hebben meer communicatieve kopse gevels. Bovendien zijn beide gebouwen nu deels hoger en aanzienlijk langer, waardoor ze monumentaler ogen.

De twee gebouwen vormen nu samen een duidelijk ensemble. De realisatie van een verbindend pleintje tussen de twee appartementenblokken onderstreept dit. het nieuwe pleintje vormt bovendien als het ware een toegangspoort naar een toekomstig buurtpark en een nieuw laagbouwproject aan de westzijde.

Zelfdragende betonconstructie
De bestaande gebouwen hadden geen balkons. De transformatie bood de mogelijkheid om de toekomstige appartementen alle een behoorlijke buitenruimte te geven. Daartoe zijn de bestaande skeletten aan de oostzijde uitgebreid met een zelfdragende prefab betonconstructie. De balkons, ongeveer 8 m breed en 1,5 m diep, geven de flats aan de straatzijde een communicatiever karakter.

In plaats van balkons als extra leefruimte ontwierpen de architecten voor de begane grond grotere familieappartementen, die direct vanaf de straat toegankelijk zijn. Dit moet de sociale interactie tussen de huizen en de openbare ruimte stimuleren. De private buitenruimte van de appartementen op de begane grond ligt aan de westkant, onder de aanwezige galerijconstructie.

De bestaande bouwskeletten zijn aangepast met het oog op praktische woningen die voldoen aan de huidige standaarden. De appartementen zijn toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers. In de appartementenblokken zijn meer dan vijftig verbindingsopeningen gezaagd en de bestaande, overbodig geworden, windverbanden zijn verwijderd om grotere en flexibeler woningtypen te realiseren.

Glas en bronstinten
Alle appartementen hebben een volledig glazen gevel, gericht op de balkons met uitzicht op de omliggende bomen en het landschapspark ‘Oude landen’. Aan de galerijzijde hebben de woningen horizontale ramen, vaak in combinatie met open keukens. Het resultaat zijn open appartementen met zoveel mogelijk ruimte en binnenvallend daglicht.

De grote ramen van de nieuwe geïsoleerde gevels zijn gevat in licht brons geanodiseerde profielen en gecombineerd met licht bronskleurige aluminium platen. De balkons en galerijen hebben glazen borstweringen in brons geanodiseerde rails. Met de bronstinten willen de architecten onder andere aansluiting zoeken bij het omringende groen.

Abstractie
De plint van de twee gebouwen bestaat uit de entreehallen met glasplaten tot 5,6 m en de gevels van de appartementen op de begane grond. Deze gevel is gemaakt van een combinatie van vast glas, deels gezandstraald ten behoeve van de privacy, en geprofileerde aluminiumplaten.

Het aluminium vermindert de zichtbaarheid van de voordeuren en ventilatieopeningen, waarmee Atelier Kempe Thill een abstractere en rustigere gevel heeft bereikt. Van de oorspronkelijke brutalistische architectuur zijn bijna alle elementen gesloopt of bedekt. “Alleen vanaf de galerijkant kan men nog het verschil zien tussen de oude en de nieuwe betonnen platen”, merken de architecten op. “Maar ook deze herinnering aan het verleden zal met de tijd verdwijnen.”

De foto's bij dit artikel zijn gemaakt door Ulrich Schwarz

Trefwoorden

antwerpen belgië renovatie woongebouw atelier kempe thill atelier kempe thill architects and planners re-st architecten rozemaai transformatie brutalisme flatgebouw

1	Het Binnenhof – Gebouw C krijgt onder houten dakspanten extra werkplekken woensdag, 18 juni
2	Rijksmonumentale Schiedamse branderij krijgt herbestemming als boetiekhotel woensdag, 18 juni
3	Het Binnenhof – voormalig Ministerie van Koloniën krijgt extra werkplekken op zolder maandag, 16 juni
4	Archiprix 2025 kent vier winnaars en twee eervolle vermeldingen dinsdag, 17 juni
5	Arons en Gelauff en Civic Architects presenteren ontwerp The Emerald in Bajeskwartier dinsdag, 17 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Winnend ontwerp van Bogdan & Van Broeck en Shift voor Rozemaai in Antwerpen

21 december 2020

Design Museum Gent presenteert definitief ontwerp grote verbouwing

9 juni 2021

Architectenweb symposium: Post-Growth City

30 januari

Vlaamse architectuur vertaald naar andere stedelijke contexten

21 januari 2020

Architectenweb symposium: renovatie van sociale woningbouw

12 maart 2024

Acht lessen rond de renovatie van sociale woningbouw

12 april 2024

Grootschalig stedelijk ensemble bij station Rennes naar ontwerp van Atelier Kempe Thill voltooid

11 juli 2024

T2-campus in Genk is flexibele onderwijsfabriek

7 augustus 2019

Woningensemble Atelier Kempe Thill in Arnhem klaar

14 december 2018

Atelier Kempe Thill en Atelier 56S ontwerpen omvangrijk complex in Rennes

8 november 2018

Opleidingscentrum bovenop een tunnel voor spoorbeheerder

19 september 2018

Winnend ontwerp Maritiem Museum Antwerpen van team Atelier Kempe Thill

25 juni 2018

Centraal blok voor nieuwe Antwerpse stadswijk in aanbouw

21 december 2017

Atelier Kempe Thill wint prijsvraag voor kantoorgebouw in Parijs

10 november 2017

Wintertuinen bepalen aanzicht woonblok

9 januari 2017

Kempe Thill ontwerpt faculteitsgebouw Hasselt

16 december 2016

Energyville Genk is ruimtelijk onderzoekgebouw

16 november 2016

Wiel Arets toont vorderende Antwerp Tower

25 oktober 2019

Nieuw Provinciehuis Antwerpen in gebruik genomen

2 december 2019

Atriumhaus van Atelier Kempe Thill biedt nieuwe woningtypologie in Duitsland

4 februari 2020

Atelier Kempe Thill ontwerpt nieuw baken langs de Elbe in Hamburg

7 april 2020

Kunstacademie in Antwerpen met expositieruimte langs de straat

13 mei 2020

VAi presenteert veertiende editie Architectuurboek Vlaanderen

17 juni 2020

Gebouw Zuiderplein van Atelier Kempe Thill in Antwerpen klaar

18 september 2020

Ruime en flexibele studentenwoningen in gebouw Atelier Kempe Thill

16 oktober 2020

Atelier Kempe Thill wint prijsvraag Duitse gezondheidscampus

28 oktober 2020

Christian Rapp nog eens vijf jaar stadsbouwmeester van Antwerpen

29 oktober 2020

Ruimtelijk en representatief woongebouw door Atelier Kempe Thill

18 november 2020

Ouderenwoningen in landelijke omgeving van Heist-op-den-Berg

3 december 2020

Atelier Kempe Thill en Canevas presenteren opgeleverde Infrabel Academy

11 oktober 2021

Atelier Kempe Thill en Kaderstudio winnen competitie voor woningen in Elsene

9 november 2021

Atelier Kempe Thill wint competitie opleidingscentrum STEPS van KU Leuven

8 december 2021

De Harmonie in Antwerpen heeft zijn luister terug

13 december 2021

Team Atelier Kempe Thill mag Droogdokkensite Antwerpen herontwikkelen

25 januari 2022

Uitbreiding hogeschoolcampus Mönchengladbach door team met Atelier Kempe Thill

6 oktober 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Team aan de Schie geselecteerd voor volgende fase binnenstadscampus Erasmus MC

Gisteren, 09:34

De aanbesteding voor de volgende fase van de binnenstadscampus van Erasmus MC in Rotterdam is gewonnen door Team aan de Schie, een combinatie van Vakwerk Architecten en Cepezed.

Transformatie kantoor naar woongebouw Het Veem in Hengelo voltooid

19 juni, 3:54

Het voormalige UWV-kantoor, gelegen in de spoorzone van Hengelo, onderging een transformatie naar ontwerp van Bloot Architecture. Het nieuwe woongebouw Het Veem biedt plaats aan 93 appartementen en commerciële ruimte op de begane grond.

Definitief ontwerp voor raadzaal gemeente Amsterdam door De Twee Snoeken

19 juni, 10:45

De Twee Snoeken heeft vorige week zijn definitief ontwerp voor de raadzaal in het stadhuis van de gemeente Amsterdam gepresenteerd. Toegankelijkheid, het duale stelsel, duurzaamheid en de Amsterdamse identiteit staan centraal in het ontwerp.

Voormalige telefooncentrale herbestemd tot woon-werkgebouw met optopping

18 juni, 4:15

Een oude telefooncentrale aan de Kamerlingh Onneslaan in Amsterdam is naar ontwerp van Ronald Janssen Architecten herbestemd tot woon-werkcomplex. Het project betreft transformatie, optopping en functiemenging, met behoud van het bestaande casco.

Prominente ontwikkelaars committeren zich aan bouw biobased woningen

19 juni, 9:42

Acht ontwikkelaars hebben afgesproken dat in 2028 minstens dertig procent van hun nieuwbouwwoningen tot vijf bouwlagen biobased zal zijn.

BoogieWood winnaar van de eerste Gouden Hijskraan

18 juni, 5:31

Op de vastgoedbeurs Provada heeft de gemeente Den Haag de Gouden Hijskraan 2025 uitgereikt aan het woningbouwproject BoogieWood.

Den Haag wil eigen warmtebedrijf oprichten

18 juni, 10:09

Het warmtebedrijf moet inwoners van de Hofstad helpen om te stoppen met het gebruik van aardgas.

OVV: ontwerpfout en gebrek aan controle bij ingestorte parkeergarage

17 juni, 11:43

Dat concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die heeft onderzocht hoe het kon gebeuren dat alle hellingen op 26 mei 2024 inzakten.

Nieuwegein wist niet van veranderingen in bouw ingestorte parkeergarage

17 juni, 10:59

De gemeente wist niet dat de bouw van de vorig jaar ingestorte parkeergarage op sommige punten anders was uitgevoerd en deed daarom geen extra controles.