Maquette van De Nieuwe Stad

De Nieuwe Stad met centraal het nieuwe plein, rechts de oude Prodentfabriek en boven Het Platform in aanbouw

Oude Prodentfabriek

Het nieuwe plein centraal in De Nieuwe Stad

Het nieuwe plein

De Paviljoens

Het nieuwe plein

Café Hoog Vuur

De Nieuwe Stad

Maquette van De Nieuwe Stad

De Nieuwe Stad met centraal het nieuwe plein, rechts de oude Prodentfabriek en boven Het Platform in aanbouw

Oude Prodentfabriek

Het nieuwe plein centraal in De Nieuwe Stad

Het nieuwe plein

De Paviljoens

Het nieuwe plein

Café Hoog Vuur

De Nieuwe Stad

Schipper Bosch: “Wij nemen de tijd om een levendig stuk Amersfoort te realiseren”

6 maart, 9:16

Op en rond het terrein van de voormalige Prodentfabriek in Amersfoort werkt ontwikkelaar en belegger Schipper Bosch aan een nieuw en nadrukkelijk gemengd stedelijk gebied. Om zijn hoge ambitie te realiseren werkt het bedrijf samen met bureaus als Space Encounters, ZUS, Barend Koolhaas, HOH architecten en De Kort van Schaik. Een interview met de drijvende krachten achter het gebied.

“Industriële gebouwen uit de jaren ‘50, ‘60 en ‘70 worden overal – zonder erbij na te denken – gesloopt”, vertelt Bart Schoonderbeek, algemeen directeur van Schipper Bosch. “Terwijl die gebouwen veel kwaliteit hebben. De oude Prodentfabriek is ontworpen door Philip Warners, wat eigenlijk een Amsterdamse School-architect is. De gebouwen zitten daarom vol prachtige details.”

“De kunst in de oude Prodentfabriek, zoals de Pelikaan, zou er eigenlijk uitgehaald worden. Maar wij hebben bij de aankoop van de fabriek geëist dat het erin zou blijven. Dat is heel belangrijk binnen de architectuur van de fabriek”, vervolgt Schoonderbeek. “En daar zit voor ons ook de lol van dit vak.”

Dat betekent allemaal niet dat oude fabriek met zijdezachte handschoentjes aangepakt moet worden. Om de logistiek op het terrein te verbeteren is op een strategische plek een doorbraak gemaakt waar nu een studentenkapperszaak en een fietsenwinkel aan liggen. Op de maquette van het gebied in het kantoor van SchipperBosch zijn zwevend boven de oude gebouwen – heel schetsmatig nog – ook nieuwe bouwdelen te zien.

In dit gebied, dat de pretentieuze naam De Nieuwe Stad heeft gekregen, wil Schipper Bosch een gemengd stedelijk gebied realiseren, met een mix van oude en nieuwe gebouwen, en een mix van wonen, werken, onderwijs en horeca. Omdat Schipper Bosch niet alleen ontwikkelaar is, maar ook belegger, richt het zich op kwaliteit, en dus rendement, op de lange termijn. Hoewel Schoonderbeek en zijn team snel vooruit willen in het gebied, laten ze zich daarom niet haasten. “Wij nemen de tijd om hier een levendig stuk Amersfoort te realiseren.”

Fabriekspoort geopend
“Je zou het misschien niet zeggen, maar we zijn hier al vijf jaar bezig”, vertelt Mendel Robbers, creatief directeur van Schipper Bosch. “Het is niet zo moeilijk om zo’n oude industriële hal in kleine hokjes onder te verdelen en in kleine stukjes te verhuren. Het is een stuk lastiger om voor die grote ruimte ook een grote gebruiker te vinden. Mede door er iets langer de tijd voor te nemen is het ons gelukt om een MBO te interesseren zich met verschillende afdelingen hier te vestigen. Daar zijn we erg trots op.”

“Het was natuurlijk een behoorlijke puzzel om het gebouw aan de huidige eisen wat betreft het onderwijs te laten voldoen”, vervolgt Robbers. “Maar het is gelukt. En een van de mooiste onderdelen in het geheel is de kapperszaak met beautysalon waar studenten hun kunsten kunnen oefenen op echte klanten. Dat trekt echt bezoekers van buiten het gebied in.”

“We wilden het gebied meteen levendig maken, en dan bedoel ik echt levendig”, gaat Robbers verder. “Heel belangrijk daarbij is café ‘Hoog Vuur’ dat vanaf zijn opening als ontmoetingsplek voor gebruikers en bezoekers fungeert en de ‘kantine’ is geworden voor de gebruikers in het gebied, die er ook met korting kunnen eten. In de hal ernaast heeft Picnic ook een lokaal distributiecentrum geopend, inclusief zijn elektrische karretjes, en heeft poppodium Fluor een plek gekregen.”

Bovenop die hal wordt momenteel een tweelaags kantoorgebouw – Het Platform – gerealiseerd naar ontwerp van Space Encounters. De constructie daarvan is losgehouden van de betonnen opslagloods van de oude Prodentfabriek zodat die in z’n geheel behouden blijft en, niet onbelangrijk, dat Picnic en Fluor ook tijdens de bouw in bedrijf blijven.

“We hadden nooit gedacht dat het eerste nieuwe gebouw in dit gebied een kantoorgebouw zou zijn”, vertelt Robbers. “Maar Twynstra Gudde wilde in een ander soort kantoorruimte gaan werken, samen met ook andere gebruikers, en benaderde ons met die ambitie. In het gebouw komen Superstudio-achtige vloeren, waar je overal kunt inpluggen. Ook komt ontmoeting er centraal te staan, want hun adviseurs werken vaak extern en zijn vooral op kantoor om met collega’s te sparren.”

Een parkeergebouw, maar toch ook niet
Om de verdichting van het gebied mogelijk te maken, en antwoord te geven op de eisen die de gemeente op dat vlak stelt, wil Schipper Bosch tussen het gebouw van de hogeschool aan de rand van het gebied en het nieuwe kantoorgebouw Het Platform een apart parkeergebouw realiseren. Maar eigenlijk mag het geen parkeergebouw heten, want het moet een gebouw worden waar vanaf het begin ook andere functies een plek in krijgen.

“We hebben met allerlei partijen gesproken over de toekomst van mobiliteit en zijn erachter gekomen dat eigenlijk niemand het weet”, vertelt Robbers. “Daarom willen we een gebouw ontwikkelen dat ‘van kleur kan verschieten’. Door de verdiepingshoogte op 3,5 meter te leggen, ontstaat een structuur die ook geschikt is voor andere functies. Daarbij willen we de voorzieningen die specifiek aan het parkeren zijn verbonden, zoals de hellingbanen, demontabel maken.”

“Barend Koolhaas hebben we gevraagd een gebouw te ontwerpen dat als het ware door auto’s gekraakt wordt”, gaat Robbers enthousiast verder. “Het is echt de bedoeling dat er vanaf het begin andere functies al een plek in hebben, helemaal bovenin, maar ook tussendoor, en dat de ruimte die de auto’s in het begin nog innemen in de tijd dus kan teruglopen.” Aan dit spannende ontwerp wordt momenteel nog druk gewerkt door Koolhaas.

“We zoeken echt naar kwaliteit op de lange termijn”, vult Schoonderbeek aan. “Daarom willen we gebouwen ontwikkelen die meerdere levens kunnen hebben.”

Is het een plein?
Centraal in het gebied ligt een nieuw plein naar ontwerp van ZUS. Of nou ja, is het een plein? Het is een hybride ruimte die aan de gebruikelijke definities ontsnapt. De basis is een bijna vierkante vlakte van asfalt, die iets hoger ligt dan de omliggende openbare ruimte, en waar een grid van stippellijnen op is aangebracht. Hier en daar is een vak binnen dit grid uitgespaard voor een boom. En hier en daar zijn een paar vakken binnen het grid aangewezen als oplaadpunten voor elektrische auto’s.

Het plein is een fascinerende, niet-hiërarchische ruimte zonder vastomlijnde modus van gebruik. “Het grid is verwarrend”, bevestigt Schoonderbeek. “Alles beweegt om elkaar heen en houdt daarbij rekening met elkaar.” Door die bewust gezochte onduidelijkheid geeft de ruimte, zeker bij een eerste bezoek, echt een gevoel van vrijheid. Omdat het gebruik van de ruimte nauwelijks is gedefinieerd, ontstaat de mogelijkheid hier je eigen invulling aan te geven.

Middenin de asfaltvlakte is een cirkelvormige vlakte van grind uitgesneden. Die snede is uitgevoerd als een uitgerekt amfitheater. Ook hier is het precieze protocol onduidelijk en werkt dat bevrijdend. Wat doe je precies op dat grind? En hoe zit je met elkaar op dat uitgerekte amfitheater? Geen idee, het maakt niet uit, doe wat je wilt! In de praktijk spelen kinderen er regelmatig, maar is er ook al eens een bruiloft gehouden.

Schipper Bosch en de gemeente Amersfoort vonden het belangrijk de transformatie van het gebied te starten met een investering in de openbare ruimte en dat niet pas achteraf te doen, zoals in Nederland vaak gebeurt. Daarbij is ook meteen een eigen warmtenet aangelegd, waar nu biowarmte, maar in de toekomst ook zonnewarmte, restwarmte, aardwarmte enzovoorts op aangesloten kan worden.

Omdat voorheen op de plek van het plein kort geparkeerd kon worden, wilde de gemeente dat dat op het nieuwe plein ook kon. Daarop stelde Schipper Bosch voor dat korte parkeren in de vorm van het opladen van elektrische auto’s te gieten. Dat vond de gemeente een goed idee. Zo ontstond een van de eerste grotere laadpleinen van Amersfoort. Schoonderbeek is er blij mee. “Het altijd maar weren van auto’s levert ook geen kwaliteit op.”

Woontorens
Voor de buitenrand van het gebied denkt Schipper Bosch aan de realisatie van drie woontorens, waarvan de hoogste negentig meter zou kunnen worden. In de zone daarachter denkt de ontwikkelaar-belegger aan lagere appartementengebouwen. “Het belangrijkste aan de gebouwen is dat ze niet op zichzelf staan, maar dienstbaar zijn aan onze visie voor het gebied”, licht Robbers toe.

“Een goede stad heeft een mix van functies – dat is de crux”, stelt Schoonderbeek. “Daarbij worden wij niet opgejaagd door de noodzaak om op korte termijn rendement te behalen. Dat heeft zo zijn voordelen. In de tijd zijn onze inzichten rond de invulling van het gebied ook veranderd.”

Op de hoek van de Amsterdamseweg en de Brabantseweg wil Schipper Bosch nu zijn eerste woontoren realiseren. Deze wordt ontworpen door De Kort van Schaik Architecten. “De gemeente Amersfoort ontwikkelt de stad langs verkeersassen, waarvan er eentje langs dit gebied loopt”, vertelt Robbers. “Omdat we het gebied niet willen afsluiten, maar juist willen openen richting die as, hebben we De Kort van Schaik gevraagd een woongebouw te ontwerpen dat als het ware ‘het gordijn’ (van torens, red.) openzet.”

In hun ontwerp heeft De Kort van Schaik hier antwoord op gegeven door het woongebouw op te splitsen in een toren en een lager deel. Ook heeft het bureau het woongebouw uitgelijnd met de Brabantsestraat, zodat het de hoofdas, de Amsterdamseweg, onder een hoek ontmoet. De afgeschuinde ruimte die daarbij ontstaat wil De Kort van Schaik ommuren, als verwijzing naar de fabrieksmuur die hier altijd stond, maar ook om aan de drukke verkeersas zo een interessante en plezierige openbare ruimte te creëren.

“Het is niet per se onze ambitie om met jongere bureaus te werken”, vertelt Robbers desgevraagd. “We hebben bureaus gezocht die een drive hebben om echt met ons mee te denken, zodat we gezamenlijk kunnen zoeken naar de juiste oplossing.” Dat de bureaus hen ook uitdagen vinden Schoonderbeek en Robbers daarbij ook belangrijk. “Wij worden zenuwachtig als we niet verrast worden door een architect.”

Dat Schoonderbeek en Robbers zulke kritische en ambitieuze opdrachtgevers zijn komt misschien wel doordat ze allebei een achtergrond hebben in de architectuur. Schoonderbeek is opgeleid aan de Architecture Association (AA) in Londen. Robbers is opgeleid aan de TU Eindhoven en werkte later bij bureaus als UNStudio, Mecanoo en OMA.

“Een goede stad ontstaat alleen vanuit een nauwe en langdurige betrokkenheid”, sluit Schoonderbeek af. “Daarom hebben wij ons kantoor hier ook gevestigd, in De Paviljoens, zodat we medegebruikers zijn van het gebied. Anders komt het niet van de grond.”

Trefwoorden

de nieuwe stad amersfoort de kort van schaik hoh architecten space encounters schipper bosch barend koolhaas zus

1	Powerhouse Company wint prijsvraag Stationsplein Eindhoven donderdag, 15 juni
2	MVRDV ontwerpt laatste woontorens Wilhelminapier woensdag, 12 juli
3	KAAN Architecten ontwerpt nieuwe terminal Schiphol dinsdag, 12 september
4	V&D-complex Rokin krijgt oude karakter terug vrijdag, 23 juni
5	Powerhouse Company: ‘Wij werken vanuit onze kracht’ dinsdag, 25 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Bouw Het Platform in De Nieuwe Stad Amersfoort van start

Gouden Piramide voor Industriepark Kleefse Waard

Nieuw leven voor De Paviljoens in Amersfoort

Eemhuis: cultureel kruispunt van Amersfoort

Andere nieuwsberichten

Acrobatiek binnen hoge wanden

22 maart, 4:55

Het theatertje is ontworpen door Overtreders W.

Woonhuis als langwerpig element op bosrijke kavel

22 maart, 2:27

Tot de genomineerden voor BNA Beste Gebouw van het Jaar 2019 behoort een woonhuis in het Brabantse dorp Schijf.

Timo de Rijk: 'Ontwerpers, wees niet te gauw tevreden over nu'

22 maart, 11:55

Zaterdag start in Design Museum Den Bosch een tentoonstelling over de periode 1963-1989, toen Nederland ook in zijn vormgeving een gidsland wilde zijn.

Daniel Libeskind spreekt over woede en verdriet in architectuur

21 maart, 3:12

Op woensdag 3 april is er een programma met de Pools-Amerikaanse architect in de vroegere Stadsschouwburg in Amsterdam.

Prijsvraag voor biodiversiteit in gebouwde omgeving

22 maart, 5:18

De provincie Utrecht reikt dit jaar voor de tweede keer de Groene Kroon uit.

Video: Thierry Baudet over architectuur

22 maart, 4:00

De voorman van Forum van Democratie, dat deze week de Provinciale Statenverkiezingen won, heeft een ongezouten mening over (moderne) architectuur.

Amsterdam wil Slotervaartziekenhuis in handen krijgen

21 maart, 10:06

Het Amsterdamse stadsbestuur wil een uitzonderlijke maatregel inzetten om ervoor te zorgen dat de gemeente het failliete Slotervaartziekenhuis in handen krijgt.

Zandvoort steekt vier miljoen in Formule 1

21 maart, 9:51

De gemeente zegt mee te willen werken aan een 'optimale bereikbaarheid' van het evenement en daarbij samen met partners te willen werken aan een structurele oplossing.