Pank van ’t Hoog

Stedenbouwkundige studie Boulevard Carl-Vogt

Stedenbouwkundige studie Puplinge

Woongebouw Moïse-Duboule 25

Renovatie + optopping Moïse-Duboule 23

Zomerserie: Architect in... Zwitserland

26 juli 2024, 9:30

Deze zomer interviewt Architectenweb Nederlandse architecten die wonen en werken in het buitenland. We vragen ze onder meer naar hoe het ervoor staat met de architectenbranche in ‘hun’ land, wat de toekomstperspectieven zijn en in hoeverre de situatie er vergelijkbaar is met die in Nederland. In de derde aflevering spreken we Pank van ’t Hoog, die werkzaam is bij een architectenbureau in Zwitserland. “Ik heb weleens het idee dat we meer een bouwmanagementbureau zijn dan een architectenbureau.”

Jij werkt bij architectenbureau 3BM3 in Genève. Hoe ben je daar terechtgekomen?
“Het was in eerste instantie helemaal niet het plan om naar Zwitserland te verhuizen, maar mijn vrouw kreeg hier een aanbod voor een mooie baan en hebben we samen besloten om dit avontuur aan te gaan. Ik had inmiddels al heel wat ervaring opgedaan bij verschillende bureaus en het leek mij een mooie kans om eens uit de Nederlandse bubbel te stappen en om te wonen en te werken in een andere cultuur. Zwitserland is natuurlijk ook een land waar veel aansprekende architectuur vandaan komt, dus dat maakte de keuze voor mij makkelijker. Sinds februari 2023 wonen we met veel plezier in Genève. Voor mij was het enigszins spannend of ik makkelijk een baan zou vinden hier, want ze hebben hier toch een andere taal, andere wetten en een andere esthetiek. Gelukkig vond ik in 3BM3 een vrij internationaal architectenbureau waar ze wel geïnteresseerd waren in de Nederlandse kijk op architectuur. Tot nu toe is het een leuke wisselwerking. “

Is het prettig werken als architect in Zwitserland?
“Het is zeker prettig werken; de voorwaarden zijn goed en het vak architect behelst hier meer het hele ontwerptraject tot en met oplevering. Dat kan in Nederland helaas nog weleens anders zijn. Besluitvorming is hier traag, maar dat maakt dat ik meer tijd heb om aan projecten te werken, dus dat is prettig. De werkcultuur is een beetje Frans, dat is toch wat hiërarchisch. Daar moet je je als Nederlander wel aanpassen, want ik ben gewend om gewoon te zeggen wat ik denk, of het nou tegen de directeur is of een stagiair. Hier kan dat soms beledigend overkomen, dus ik probeer me nu iets diplomatieker op te stellen. Het goede aan een Franse werkcultuur is dat ik twee uur lang een lunchpauze kan houden als ik dat zou willen, maar over het algemeen vind ik een uurtje wel genoeg. Soms gaan we uit lunchen met collega’s of ik ga een rondje hardlopen of even de stad in en dan is die twee uur toch wel lekker. Het maakt een werkdag een stuk ontspannener, kan ik zeggen. Neemt niet weg dat er hier ook hard gewerkt wordt. Ik heb hier een werkweek van 42,5 uur en 23 vakantiedagen per jaar, maar elke ochtend vroeg beginnen en het korte fietsritje van vijftien minuten maken dat ik toch nog genoeg vrije tijd overhoud aan het einde van een werkdag.”

Aan wat voor projecten werk je?
“Momenteel werk ik aan twee stedenbouwkundige haalbaarheidsstudies, een bouwaanvraag voor een woongebouw met houten structuur en een bouwaanvraag voor een renovatie van een woongebouw, inclusief een optopping. Vooral de woningbouwopgaven zijn interessant, omdat het toch net iets anders benaderd wordt dan in Nederland: het is allemaal net iets ruimer en net iets meer doordacht met meer aandacht voor woonkwaliteit. Daarnaast zijn er heel veel wetten en duurzaamheidseisen waar de gebouwen aan moeten voldoen. Consequentie hiervan is dat er allerlei adviseurs betrokken zijn, wat de projectteams vrij groot maakt en de voortgang van projecten traag. Onze taak is om al die adviseurs aan te sturen en de juiste vragen te stellen, zodat je met de juiste informatie werkt. Daarnaast moeten we communiceren met allerlei afdelingen bij de gemeente, waar niemand echt weet welke wet er gevolgd moet worden en je van het kastje naar de muur wordt gestuurd. Ik heb weleens het idee dat we hier meer een bouwmanagementbureau zijn dan een architectenbureau.”

Wat zijn de ruimtelijke opgaven in Zwitserland?
“Ook in Zwitserland is er een grote vraag naar (betaalbare) woningen en verduurzaming is een belangrijk thema. Het beleid is er vooral op gericht om bestaande stedelijke gebieden te verdichten in plaats van te bouwen in het buitengebied. Dat houdt dus voornamelijk in dat er hoger gebouwd wordt dan gemiddeld. Er zijn in Genève een paar grote inbreidingswijken aangewezen waar veel ontwikkelingen zijn en waar stevig gebouwd wordt. Aansluitend op het inbreiden is het via een referendum in 2008 makkelijker gemaakt om bestaande gebouwen op te toppen. Volgens mij start die discussie net een beetje in Nederland. Hier zijn al mooie en minder mooie voorbeelden te vinden. Daarnaast ligt er een enorme verduurzamingsambitie voor de bestaande gebouwvoorraad. Er is recent een wet aangenomen waar de ambitie is vastgelegd om voor 2050 klimaatneutraal te zijn. Er is veel naoorlogse bebouwing met een slechte bouwkundige kwaliteit, dus die opgave is enorm.”

Hoe gaat het met de architectenbranche?
“Het gaat goed met de branche. Mede door zijn neutraliteit heeft Zwitserland een stabiele economie die zich minder aantrekt van geopolitieke ontwikkelingen. Dat zorgt voor een constante stroom aan werk. In combinatie met de eerdergenoemde verduurzamingsambitie is er zelfs meer werk dan ooit. Daarbij is het werk veelomvattender dan in Nederland; we hebben hier meer een rol als bouwmeester en begeleiden we het hele ontwerp- en bouwproces. Bij het bureau waar ik werk zijn ze dan ook constant op zoek naar nieuwe mensen.”

Van de vier officiële talen in Zwitserland worden Duits, Frans en Italiaans verreweg het meest gesproken. Is er iets van een landelijke architectenscene of wordt dat bemoeilijkt door de verschillende talen?
“Taal is hier zeg maar wel een ding. 65 procent spreekt Zwitserduits, 22% spreekt Frans en 8% spreekt Italiaans. Nu zijn Frans en Italiaans verwant aan elkaar, dus daar is nog wel enige synergie, maar Zwitserduits wordt hier beschouwd als een moeilijke taal en er zijn weinig collega’s die het beheersen. Daarnaast is Zwitserland niet alleen verdeeld over vier taalgebieden, maar ook nog eens verdeeld in 26 kantons met hun eigen wetgeving en belastingstelsel. Een bouwproduct dat in Zürich is goedgekeurd, bijvoorbeeld een kozijn, zou zo maar in Genève moeilijkheden kunnen opleveren. Dat maakt alles heel lokaal. Het kanton Genève heeft bijvoorbeeld ‘slechts’ 525.000 inwoners en het bureau waar ik werk heeft ook bijna alleen maar opdrachten in dit kanton. Er wordt niet echt over de kantongrenzen gekeken en als dat al gebeurt dan alleen naar het Franstalige deel van Zwitserland, ook wel Romandië genoemd. Er is een vierjaarlijkse Romandische architectuurprijs, die hier vrij prestigieus is. Er lijkt verder niet echt interesse in het Duits- of Italiaanssprekende deel en dat komt denk ik voornamelijk door de taal, maar het kan ook door de geografische ligging komen: Genève ligt in de meest westelijke punt van Zwitserland, omringd door de Franse grens en het Meer van Genève. Het kan zijn dat de regio daarom wat in zichzelf gekeerd is.”

Ben je van plan om nog lang in Zwitserland te blijven?
“We zijn hier op basis van een tijdelijk contract van mijn vrouw, dus als dat afloopt, gaan we in principe terug naar Nederland. Wel een beetje met pijn in het hart, want ik begrijp inmiddels wel waarom Zwitserland altijd hoog staat in de leefbaarheidslijstjes. Het is een stabiel land waar winstoptimalisatie, efficiency en multinationals minder belangrijk zijn dan het welzijn van de inwoners. Daar kan Nederland nog wel wat van leren.”

Werk jij ook als architect in het buitenland? Geef je dan op voor deze zomerserie via redactie@architectenweb.nl!

Trefwoorden

zomerserie pank van 't hoog architect in het buitenland 3bm3 zwitserland geneve

1	Heijmans en De Bazaar tekenen overeenkomst voor eerste fase gebiedsontwikkeling vrijdag, 24 januari
2	Fase 4 herontwikkeling Strijp-S start met getrapt woonblok woensdag, 22 januari
3	Een landhuis op de donk donderdag, 23 januari
4	Eigentijds appartementengebouw voegt zich soepel in vroeg-naoorlogse wijk woensdag, 22 januari
5	Shift, Marlies Rohmer en LOLA winnen tender voor campus internationale school in Groningen donderdag, 23 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Zomerserie: Architect in... Hongarije

23 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Australië

30 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Spanje

17 juli 2024

Zomerserie: Architect in... China

2 augustus 2024

Meld je aan voor de zomerserie ‘Architect in het buitenland’!

3 juli 2024

Zomerserie: Architect in... de Golfregio

6 augustus 2024

Zomerserie (10): Architect in… Oman

29 augustus 2014

Zomerserie (9): Architect in... Zwitserland

21 augustus 2014

Zomerserie: Architect in… Noorwegen

9 augustus 2024

Zomerserie: Architect in… Mexico

13 augustus 2024

Zomerserie (8): Architect in... Engeland

19 augustus 2014

Zomerserie (7): Architect in... Portugal

14 augustus 2014

Zomerserie (6): Architect in... Panama

12 augustus 2014

Zomerserie (5): Architect in... Australië

7 augustus 2014

Zomerserie (4): Architect in... Duitsland

5 augustus 2014

Zomerserie (3): Architect in... China

31 juli 2014

Serge Schoemaker Architects ontwerpt villa met zicht op Zwitserse rivierdal

16 oktober 2024

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Transformatie ziekenhuisgebouw markeert start gebiedsontwikkeling Park Nieuw Velp

3 uur geleden

SVP Architectuur en Stedenbouw heeft het architectonisch ontwerp gemaakt voor de transformatie van het ziekenhuis; eerder maakte het bureau in opdracht van de gemeente Velp al het stedenbouwkundig masterplan voor de nieuwe wijk.

KAAN Architecten ontwerpt multifunctioneel gebouw op CERN-campus

3 uur geleden

Gebouw 140 maakt deel uit van de vernieuwing van het terrein van het Europees laboratorium voor deeltjesfysica. Volgens het architectenbureau wordt het gebouw zowel een belangrijk herkenningspunt als ontmoetingspunt voor de campus.

Bengaalse architect en docent Marina Tabassum ontwerpt Serpentine Pavilion 2025

4 uur geleden

Het paviljoen van Marina Tabassum opent voor het publiek op 6 juni 2025 in de Kensington Gardens te Londen. Tabassum is in september benoemd als hoogleraar bij de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.

Fibonacci Amsterdam: woongebouw op 'nonchalant aangesneden taartpunt'

Vandaag, 11:17

In Amsterdam is afgelopen jaar woongebouw Fibonacci opgeleverd. Het driehoekige complex, dat is ontworpen door diederendirrix, biedt plek aan 243 appartementen.

Overname Hurks Groep door Ballast Nedam voltooid

2 uur geleden

Na de benodigde goedkeuring door de Autoriteit Consument & Markt is op maandag 27 januari 2025 de overname van Hurks Groep door Ballast Nedam afgerond.

BNA opent juridisch loket voor haar leden

Vandaag, 12:28

Via dit loket kunnen BNA-leden op laagdrempelige wijze toegang krijgen tot een gespecialiseerde juridisch professional, voor zaken als arbeidsrecht, auteursrecht en aansprakelijkheidsrecht.

Nieuwbouw en thuiswerken trekken Noord-Hollandse kantoren leeg

Vandaag, 09:31

In Amsterdam, met afstand het belangrijkste zakencentrum van Nederland, staat zelfs een derde meer kantoorruimte leeg dan in 2023.

Schipper Bosch koopt historisch Rembrandt Theater Arnhem

Gisteren, 15:13

De ontwikkelaar-belegger wil het pand transformeren tot een plek voor cultuur en debat, en op termijn ook voor wonen.

Essays rond globalisering en architectuur na 1945

Gisteren, 12:52

Tussen de Tweede Wereldoorlog en de val van de Berlijnse Muur in 1989 heeft een proces van globalisering plaatsgevonden. Tom Avermaete en Michelangelo Sabatino onderzoeken de invloed op de architectuur in de essaybundel The Global Turn.