Sophie Dikmans

Nieuw ziekenhuis Nordmøre en Romsdal

Renovatie bestaande ziekenhuis in Kristiansund

Huidige situatie ingangszone ziekenhuis in Kristiansund

Nieuwe ingangszone ziekenhuis in Kristiansund

Dronning Ingrids Hage, inclusieve woonvorm voor mensen met dementie

Middelbare school Sophie Radich in Lillestrøm

Zomerserie: Architect in… Noorwegen

9 augustus 2024, 9:22

Deze zomer interviewt Architectenweb Nederlandse architecten die wonen en werken in het buitenland. We vragen ze onder meer naar hoe het ervoor staat met de architectenbranche in ‘hun’ land, wat de toekomstperspectieven zijn en in hoeverre de situatie er vergelijkbaar is met die in Nederland. In de zevende aflevering spreken we architect Sophie Dikmans, die werkt bij Arkitema in Oslo. “Het vertrouwen in iemands kwaliteiten is hier een stuk groter dan in Nederland.”

Hoe ben jij in Noorwegen beland?
“Precies twee jaar geleden ben ik samen met mijn vriend naar Oslo verhuisd om een nieuw avontuur aan te gaan. De droom om een tijdje in het buitenland te werken hadden we eigenlijk – en gelukkig – allebei. Het voelde een beetje als: als we het nu niet doen, doen we het misschien nooit. Tijdens mijn studie in Delft heb ik ook twee keer een uitwisseling gedaan, naar Duitsland en Finland. Zo'n verandering van omgeving, cultuur en mensen vond ik fantastisch, dus dat ik de stap zou zetten om in het buitenland te gaan wonen, was niet zo verrassend. Na vier jaar werken bij Benthem Crouwel Architects, waar ik ook stage heb gelopen, begon de zoektocht naar het buitenlandavontuur. Bij BCA heb ik in korte tijd ontzettend veel geleerd, waar ik in mijn huidige baan nog steeds van profiteer, maar het leek mij ook goed om door te gaan naar iets nieuws.

Onze zoektocht begon heel breed, van Afrika tot Portugal tot Scandinavië, maar het werd al snel duidelijk dat een paar factoren belangrijk voor ons waren; architectuur (en design voor mijn vriend), zekerheid van een baan en een ander soort omgeving dan in Nederland, zonder een te lange reistijd. Zo kwamen we heel rationeel op Oslo uit, al waren we nog nooit in Noorwegen geweest, haha. Tijd voor een ontdekkingsreisje dus! Misschien hielp het bij onze keuze dat het zonnig was bij ons bezoek in februari. Al heeft het misschien de doorslag gegeven dat we na een paar dagen in de stad wakker werden in een hutje in de Noorse natuur, met buiten een halve meter verse sneeuw.”

Hoe is het om te werken in Oslo? Merk je veel verschil met de Nederlandse werkcultuur?
“De cultuurverschillen tussen Nederland en Noorwegen zijn groter dan ik van tevoren had gedacht. De eerste weken op het werk viel ik dan ook van de ene in de andere verbazing. Van warme lunch om elf uur 's ochtends tot een dagelijks stretch-kwartiertje op de werkvloer, naar de sauna gaan met je collega's en kerstliedjes zingen voor de start van de kerstvakantie. De eerste uitdaging voor mij was de taal. Vrijwel alle Noren spreken goed Engels, maar om echt te integreren denk ik dat het leren van de taal belangrijk is. Toen ik mijn sollicitatiegesprekken bij Arkitema had, kwam het bureau een stuk internationaler op mij over dan in de praktijk het geval bleek. Eenmaal in Oslo bleken al mijn internationale collega's ook Noors te spreken en verliep vanaf mijn eerste werkdag vrijwel alle communicatie in het Noors. De intensieve taalcursus die ik in augustus had gedaan, was nuttig, maar deze baan was wel echt een ontzettende sprong in het diepe en het begin is zeker geen makkelijke tijd geweest. Het is wel bijzonder dat Arkitema deze periode in mij heeft geïnvesteerd, ik denk dat mijn ervaring in Nederland daar een rol in heeft gespeeld. Dat ik na drie maanden al aan gebruikersworkshops zou meewerken, had ik bijvoorbeeld niet verwacht. Naast Noors versta ik nu ook Deens en een beetje Zweeds. De Scandinavische talen worden bij het Deense Arkitema door elkaar gebruikt.”

Helpt het beheersen van de taal je ook om de cultuur beter te leren kennen?
“De manier waarop je ideeën overbrengt is een andere uitdaging waar ik mee te maken heb, zeker nu ik de taal goed beheers. De manier waarop Noren communiceren, is het tegenovergestelde van de Nederlandse directheid. Meningen worden hier meer verpakt als een verhaal. Wat we in de Nederlandse cultuur als duidelijkheid beschouwen, kan hier juist als onbeleefd en heftig worden ervaren. Er is hier ook vrijwel geen sprake van hiërarchie, waardoor een te directe manier van spreken als bazig kan overkomen. Vanuit de Nederlandse architectuurcultuur en mijn studie was ik het omgekeerde gewend; je moet juist zo vaak mogelijk je mening delen om gehoord en gezien te kunnen worden. Aan de andere kant ervaar ik nu ook dat de Nederlandse directheid, mits je het op de juiste wijze toepast, ook veel kansen en mogelijkheden biedt. Het tonen van initiatief wordt hier heel erg gewaardeerd en het vertrouwen in iemands kwaliteiten is hier naar mijn mening een stuk groter dan in Nederland.”

Waarin onderscheiden Noorse architecten zich van Nederlandse?
“Er is eigenlijk geen onderscheid tussen bouwkundigen en architecten hier, waardoor architecten veel meer technische kennis hebben. Wel lijkt het alsof de aannemer hier meer beslissingskracht heeft dan in Nederland, wat met name door de manier van aanbesteden komt. In de huidige tijd, waarin er minder werk is voor architecten en meer voor aannemers, is het gebruikelijk dat de aannemer vanaf de detailfase de gehele projectbegeleiding op zich neemt. De architect gaat als het ware in dienst bij de aannemer en werkt niet meer direct voor de opdrachtgever/gebruiker van het gebouw. Opdrachtgevers kiezen vaak voor deze vorm omdat ze in dan in één keer een totaalpakket krijgen van de aannemer en zelf daardoor minder verantwoordelijkheid en werk op zich hoeven te nemen. Dit vraagt van de architect wel weer andere vaardigheden; de communicatie met aannemers is toch anders dan met de opdrachtgever of gebruiker van het gebouw. Daarnaast is het belangrijk om bijvoorbeeld al vroeg de kwaliteiten in de kleur-materiaalstaat en het bestek vast te leggen, omdat de aannemer in de bouwfase vaak gemakkelijk voor een ‘soortgelijk’ alternatief kiest.”

Kun je als jonge architect veel inbrengen bij een project?
“Ideeën daadwerkelijk uitgevoerd krijgen, is een uitdaging hier, zeker bij de manier van aanbesteden die ik net beschreef. Volgens mijn collega Nora, die partner is bij Arkitema en met wie ik nauw samenwerk, helpt het om meer bouwervaring op te doen. Hierdoor ben je beter in staat om vertrouwen te wekken bij de aannemer en die op de juiste manier uit te dagen. Het is in elk geval leerzaam om de wisselwerking tussen de architect en de aannemer mee te maken en te zien hoe je je verantwoordelijkheid vanuit het vak kunt inzetten om je architectonische ambities te onderbouwen. Een aannemer heeft een architect hier ook echt nodig om te kunnen bouwen, want in de regelgeving is vastgelegd dat een gecertificeerd architect betrokken moet zijn bij het bouwproces.

Begin volgend jaar start de bouw van een laboratorium- en kantoorgebouw waarbij ik als projectarchitect sinds de eerste conceptvorming betrokken ben. De afgelopen maanden zijn dan ook best pittig geweest, je probeert toch zo goed mogelijk je architectonische ambities hoog te houden. De nauwe samenwerking met de gebruikers van dit gebouw maakt het proces echter heel leuk en persoonlijk. In Noorwegen worden bij vrijwel alle publieke projecten de gebruikers betrokken bij de ontwerpfase. Dat is iets wat ik in Nederland al ontzettend leuk en inspirerend vond en hier gelukkig verder kan ontwikkelen. Een ontwerp dat juist aansluit op de wensen en eisen van de gebruiker is voor mij toch het belangrijkste binnen architectuur.”

Wat zijn de ruimtelijke opgaven in Noorwegen?
“In Oslo zijn de opgaven redelijk vergelijkbaar met de grote steden in Nederland. De vraag naar betaalbare woningbouw, voldoende voorzieningen en het behouden van een prettige leefomgeving wordt hier versterkt doordat de stad als het ware is ingesloten tussen het fjord en het bos waar niet gebouwd mag worden. Voor dit verdichtingsvraagstuk wordt wel eens naar Nederland verwezen, zoals de hoogbouw in Rotterdam en nieuwe woonwijken op het water.

Noorwegen is een groot land met weinig inwoners, waardoor de opgaven buiten de steden weer heel anders zijn. Het centraliseren van de zorg staat hier hoog op de agenda en brengt grote ruimtelijke, maar ook sociale vraagstukken met zich mee. Bij Arkitema werken we zowel aan de nieuwbouw als renovatie en herbestemmingsopgaves in de zorg, maar dezelfde uitdaging ligt bijvoorbeeld ook in de infrastructuur met luchthavens en treinstations. Het aantal inwoners en gebruikers per districtsvoorziening is soms zo laag, dat het zowel financieel als qua personeel niet langer houdbaar is.

Daarnaast is klimaat natuurlijk een belangrijke opgave, al had ik eerlijk gezegd verwacht dat de ambities op dit gebied in een welvarend land als Noorwegen een stuk hoger zouden zijn. Ze zijn hier bezig om klimaatdoelen meer te verweven in de regelgeving, maar helaas nog niet op heel succesvolle wijze. Het verschilt nog erg per project wat de duurzaamheidsambities zijn.”

Scandinavische landen gelden als vooruitstrevend als het gaat om gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Kun je dat voor Noorwegen beamen vanuit je rol als architect of valt er nog een hoop te verbeteren?
“Dit kan ik zeker beamen, niet alleen als het gaat om de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar ook in algemene zin is er meer gelijkwaardigheid, respect en een minder merkbare hiërarchie. Dit is iets wat ingebakken zit in de Noorse cultuur en mentaliteit; het is zelfs ooit vastgelegd in een soort gedragscode. Daarnaast is het aandeel vrouwen in hogere posities aanzienlijk hoger dan in Nederland. Dit komt deels door vrouwenquota in bepaalde sectoren, al bestaat die niet in de bouwsector, maar voornamelijk ook door betere voorwaarden en meer flexibiliteit voor werknemers met kinderen. Vaders worden verplicht om een groot deel van het ouderschapsverlof op te nemen. Daarnaast werkt vrijwel iedereen hier fulltime omdat de werkdag zo is ingericht dat je op tijd je kinderen van de opvang kan halen.”

Hoe staat het met je toekomstplannen? Zie je jezelf in Noorwegen blijven wonen, wil je misschien in een ander land wonen of trekt Nederland je ook wel weer?
“Die vraag krijg ik vaak te horen, maar dat maakt het niet makkelijker deze te beantwoorden. De behoefte om terug te verhuizen naar Nederland of een ander land voel ik eerlijk gezegd nog niet, vooral omdat ik merk dat na twee jaar alles op zijn plek begint te vallen qua werk, wonen en vrienden. Naast dat ik de taal beter beheers, begin ik hier ook een netwerk op te bouwen, wat weer nieuwe kansen met zich meebrengt. Zo werk ik bijvoorbeeld als vrijwilliger voor de Noorse Architecten Zonder Grenzen aan een project in Oekraïne. Verder zou ik de vrijheid en de natuur ontzettend gaan missen. Daar tegenover staat natuurlijk het gemis van familie en vrienden, al is het gelukkig niet te lang reizen. De emigratie naar Noorwegen voelt soms alsof ik er een tweede leven bij heb gekregen. Zolang er genoeg uitdagingen op mijn pad blijven komen en ik mij gelukkig voel, hoop ik nog lang te kunnen genieten van die luxe!”

Werk jij ook als architect in het buitenland? Geef je dan op voor deze zomerserie via redactie@architectenweb.nl!

Trefwoorden

oslo noorwegen sophie dikmans zomerserie arkitema architect in het buitenland

1	Nominaties Publiek gebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 8 oktober
2	Realisatieovereenkomst voor hoogbouwcomplex De Sax op Wilhelminapier getekend maandag, 6 oktober
3	We verdienen betere pers dinsdag, 7 oktober
4	Woontoren Cunabula naast Thialfstadion bereikt finish dinsdag, 7 oktober
5	Vier genomineerden voor de Abe Bonnema Architectuurprijs 2025 woensdag, 8 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Zomerserie: Architect in… Mexico

13 augustus 2024

Zomerserie: Architect in... de Golfregio

6 augustus 2024

Zomerserie: Architect in... China

2 augustus 2024

Zomerserie: Architect in... Australië

30 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Zwitserland

26 juli 2024

Ben jij naast architect fanatiek sporter? Deel je verhaal in de nieuwe Architectenweb-zomerserie!

25 juni

Zomerserie: Architect in... Hongarije

23 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Spanje

17 juli 2024

Toon alles

Andere nieuwsberichten

ONE Architecture & Urbanism werkt mee aan masterplan transformatie havengebied New York

Gisteren, 16:34

ONE Architecture & Urbanism werkt mee aan de transformatie van een vijftig hectare omvattend havengebied in New York tot een maritieme haven en een woonwijk.

Plan voor nieuwe buurt op plek hoofdkantoor ABN AMRO op de Zuidas

Gisteren, 13:56

Vastgoedinvesteerder Victory Group heeft plannen gepresenteerd voor de herontwikkeling van het hoofdkantoor van ABN AMRO op de Amsterdamse Zuidas.

Gortemaker Algra Feenstra voegt zorggebouw toe aan buurtschap

Gisteren, 11:52

Met het nieuwe expertisecentrum en servicegebouw ’t Spant komen zorg, ondersteuning en landschap samen.

‘Alexander Straub zet grote groep vakgenoten weg als niet-relevant’

Gisteren, 10:05

Alexander Pols reageert op het opiniestuk van collega-architect Alexander Straub over het congres ‘The Art of City Building: return to the Human Scale’.