Paul van der Voort

Alameda Park in Jojutla

Station Campeche, onderdeel van Tren Maya

Station Palenque, onderdeel van Tren Maya

Paul van der Voort en Gabriela Bojalil

Zomerserie: Architect in… Mexico

13 augustus 2024, 9:13

Deze zomer interviewt Architectenweb Nederlandse architecten die wonen en werken in het buitenland. We vragen ze onder meer naar hoe het ervoor staat met de architectenbranche in ‘hun’ land, wat de toekomstperspectieven zijn en in hoeverre de situatie er vergelijkbaar is met die in Nederland. In de achtste aflevering spreken we architect Paul van der Voort, die samen met zijn vrouw een bureau heeft in Mexico-Stad. “Elke dag is anders en ieder project kan steeds een nieuwe wending krijgen.”

Je woont en werkt nu vijftien jaar in Mexico-Stad. Hoe ben je daar terecht gekomen?
“Na mijn studie bouwkunde heb ik in de jaren voor de eeuwwisseling eerst bij Marlies Rohmer in Amsterdam gewerkt en daarna vijf jaar bij Kees Christiaanse (KCAP). Ik werkte aan verschillende projecten, met name in de woningbouw. Bij die bureaus heb ik veel geleerd, meedraaiend in een team met zeer kundige architecten en stedenbouwers. Met mijn studievrienden Catherine Visser en Daan Bakker won ik onder meer een Europan-prijsvraag, waarna we besloten om voor onszelf te gaan. De opdrachten waren gevarieerd, van kleine woningbouwprojecten, sportfaciliteiten en een medisch centrum tot een wachtruimte voor de Rotterdamse Fast Ferry (zoals de Waterbus tot 2004 heette, red.), drijvend in de Maas.

De reden om naar Mexico te vertrekken was dat mijn vrouw, architect Gabriela Bojalil, na een aantal jaar in Nederland gewerkt te hebben terug wilde naar haar eigen land. Dat viel samen met de crisis van 2008-2009, toen er veel minder werk in Nederland was. Dus vertrokken we en zijn hier een nieuw bureau begonnen: DAFdf Arquitectura y Urbanismo. Via de contacten van mijn vrouw zijn we aan onze eerste opdrachten gekomen, sindsdien draaien we goed met een compact team.”

Hoe is het om als architect te werken in Mexico?
“Architect is hier net als in Nederland een vrij beroep en er wordt veel zonder architecten gebouwd, of een bouwondernemer heeft zijn eigen architecten in dienst. Ook is er minder regelgeving voor de stedelijke omgeving. Kapitaalkrachtige partijen bepalen zelf wat ze bouwen en er is veel irreguliere bouw; coördinatie van de gemeente of een welstandscommissie is zeldzaam. Stedenbouwkunde en planologie hebben hier niet dezelfde betekenis als in Nederland, met als gevolg dat de gebouwde omgeving vol van conflicten is. Er is onder meer chaos op het gebied van mobiliteit, een gebrek aan infrastructurele voorzieningen, wateroverlast of juist een gebrek aan water en uitvallende stroomnetwerken. In combinatie met de terugkerende aardbevingen, tropische regenbuien, een orkaan af en toe, is dat soms ingewikkeld. Ook vereist het andere gebouwcondities en detaillering.

Verder hebben de veel voorkomende corruptie en fraude hun weerslag op hoe projecten tot stand komen en wie wat mag of kan doen. Op zich bestaat er uitgebreide regelgeving in het land en er is een Mexicaans equivalent van het Bouwbesluit, maar op allerlei manieren kan daarvan afgeweken worden door de juiste mensen te kennen of door de juiste bedragen rond te delen. Dat maakt het werken hier onvoorspelbaar en af en toe frustrerend. En betaald worden voor je werk is een opgave op zich. Die onvoorspelbaarheid maakt het ook interessant. Elke dag is anders en ieder project kan steeds een nieuwe wending krijgen. En net als met veel dingen hier moet je ook als architect kunnen improviseren. Ondanks de soms ongekende luxe in de verschillende grote steden van dit land is een groot deel van de Mexicanen erg arm en ontbreekt het aan van alles. Mexico is nog in ontwikkeling, zou je kunnen zeggen, en daarom voel je als architect af en toe dat jouw werk echt een verschil kan maken.”

Is de architectenbranche georganiseerd, of werken jullie allemaal als concurrenten?
“Er is veel concurrentie. De ontwerpkwaliteit van de bureaus hier is over het algemeen zeer hoog. Er worden prachtige projecten opgeleverd en er zijn veel getalenteerde en betrokken architecten die soms ook in het buitenland actief zijn. Soms wordt er onderling samengewerkt, zoals in ons project Alameda Park in Jojutla. Meestal is het ieder voor zich in dit Amerikaanse land waar je hard moet werken voor je inkomen. Veel architecten ontwikkelen en bouwen hier zelf hun projecten. Er zijn wel architectenorganisaties hier. CAM SAM is de BNA van Mexico, met dezelfde functie als belangenbehartiger voor de beroepsgroep.”

Wat zijn de ruimtelijke opgaven in Mexico?
“Er is een dramatisch ‘achterstallig onderhoud’ in de openbare ruimte en veel behoefte aan zaken als algemene voorzieningen en infrastructuur. Belangrijke opgaven zijn het realiseren van goede en gevarieerde woningbouwprojecten voor de laagste inkomens en verbeteren van de bereikbaarheid van woon-werk, door te investeren in de kwaliteit van openbaar vervoer en het autogebruik juist te reduceren. Tot de andere opgaven behoren onder meer het herontwikkelen van in onbruik geraakte binnenstedelijke gebieden en industrieterreinen, stedelijke verdichting, natuurverbetering en landschapsbescherming. Ook ligt er een grote opgave op het gebied van water, van het zorgen voor schoon oppervlaktewater tot het verbeteren van de kustbescherming. Tenslotte is het belangrijk om te werken aan duurzame projecten voor de toeristenbranche, aangezien toerisme een belangrijk onderdeel van het bruto nationaal product is.”

Nu behoort Mexico-Stad met bijna 22 miljoen inwoners tot de grootste steden ter wereld. Moeten we die stad als een afzonderlijke ruimtelijke opgave beschouwen?
“Dat kun je wel stellen denk ik. De stad ligt op 2.3 kilometer hoogte, ingesloten tussen een kring van bergen en vulkanen, waarvan er eentje werkzaam is. De stad heeft dus natuurlijke begrenzingen waarbinnen alles gebeuren moet. De ruimte is beperkt en door de vele ongecoördineerde bouwactiviteiten is de leefbaarheid in gevaar. Natuurlijke reserves, recreatieve ruimte, luchtkwaliteit en bereikbaarheid staan onder druk en kunnen alleen door een integrale planning worden geconsolideerd of verbeterd worden. Tegelijkertijd is Mexico-Stad een opgave van regionale schaal, waarbij decentralisatie van belang is. Steden in de nabijheid van de stad, zoals Queretaro, Toluca en Puebla, hebben de potentie om als sub-centra van het land te fungeren. Interstedelijke netwerken zijn daarbij van cruciaal belang, niet alleen als het aankomt op mobiliteit, maar bijvoorbeeld ook wat betreft de waterhuishouding.”

Aan wat voor projecten werken jullie?
“We doen van alles. Interieur, woningbouw, utiliteitsgebouwen, stedenbouwkundige opgaven, parken; zeg maar alles waar ontwerpwerk voor nodig is. We hebben niet de luxe om ons slechts op één vakgebied te kunnen richten en we vinden bovendien alles interessant. In de jaren dat we hier werken, hebben we een behoorlijk aantal opdrachtgevers aan ons weten te binden die geregeld terugkomen voor nieuwe ideeën en projecten.

Een aantal opgaven is het wellicht waard om te noemen. Na de aardbeving van 2017 zijn we gevraagd om mee te werken aan de reconstructie van een aantal stadjes in de staat Morelos, waar het epicentrum was. Er was een snelle reconstructie van woningen nodig. Ook lagen de algemene voorzieningen in puin, waaronder scholen, straten, pleinen en parken. Juist die pleinen en parken hadden een doorslaggevende rol voor de gemeenschap in de maanden na de beving. Hier vonden de bewoners onderdak voor de eerste dagen na de beving en organiseerden ze de eerste hulpacties. De noodzakelijke renovaties van dit soort plekken resulteerde in onze ontwerpopdracht voor Alameda, het centrale park van Jojutla.

Verder hebben we meegewerkt aan een nationaal project dat draaide om de staat van en kansen voor de agrologistiek in het land; het betrof een territoriale verkenning en het ontwerp voor een agropark en andere voorzieningen in de staat Aguascalientes. Het onderwerp is van het grootste belang. Veel jonge boeren zijn de afgelopen decennia van het Mexicaanse platteland naar de VS geëmigreerd omdat de landbouw te weinig toekomst biedt, met als gevolg ontwrichting van gemeenschappen en verwaarloosd cultuurlandschap. Innovatie van de landbouwproductie en de logistiek draagt bij aan de meerwaarde van het boerenproduct en een herwaardering van de sector. Wij hebben bij het project onder meer samengewerkt met Wageningen University & Research.

Voor de staat Tabasco hebben we samen met Nahuel Beccan en Adrian Puentes een landschapsvisie opgesteld voor de delta van de rivieren Grijalva en Usumacinta. Dat zijn de twee grootste rivieren van het land die regelmatig overstromen; daarvan zijn traditionele gemeenschappen in bijvoorbeeld Nacajuca de dupe. We onderzochten ruimtelijke oplossingen voor dit probleem en inventariseerden de economische kansen voor onder meer toerisme. Vanwege de watertechnische aard van de opgave waren de Nederlandse ambassade en Deltares nauw betrokken bij het project.”

Jullie hebben ook meegewerkt aan een controversieel project, Tren Maya. Kun je daar iets meer over vertellen?
“Tren Maya is een van de grootste infrastructurele projecten ter wereld, bedoeld om het zuidoosten van Mexico beter te ontsluiten door middel van duurzamere infrastructuur. Ook moet het project bijdragen aan een reorganisatie van het toerisme in de regio, waar bekende toeristische locaties liggen als Cancun, Merida en Playa del Carmen. Het gaat deels om een gedeeltelijk te renoveren en deels nieuw spoortraject van in totaal 1.500 kilometer. Onze bijdrage was in eerste instantie het definiëren van de architectonische opgave als onderdeel van het project en uiteindelijk het ontwerp van twee stationsgebouwen.

Het project, waar we inmiddels ruim vijf jaar mee bezig zijn, heeft veel stof doen opwaaien vanwege de politieke dimensie ervan. Het was het troetelproject van de linksgeoriënteerde president Andrés Manuel Lopez Obrador en daardoor mikpunt van de rechtse oppositie, die het beschouwt als een financieel onhaalbare zaak en een ecologische ramp. De discussie is erg gepolariseerd en de wederzijdse desinformatie neemt absurde vormen aan. Dat heeft zijn weerslag voor ons persoonlijk en ook voor ons bureau, omdat wij zogezegd in het kamp van de linkse regering zitten. Een aantal vriendschappen en familierelaties is onder druk komen te staan, evenals enkele relaties op het professionele vlak.

We proberen ons neutraal op te stellen maar zijn toch blij dat de volgende president, Claudia Scheinbaum, die van dezelfde partij is als de vorige, met overtuigende meerderheid recent de verkiezingen won. Dit betekent dat een project als de Tren Maya gecontinueerd wordt of op z’n minst niet zal worden teruggedraaid. Dat laatste kan hier zomaar gebeuren, zoals zes jaar geleden bij de nationale luchthaven, een ontwerp van Foster en FREE (Fernando Romero). Dat project was al half in aanbouw in het voormalige meer Texcoco, maar werd dus stilgelegd. En nu staat er een onafgebouwde ruïne, ongelooflijk.”

Zijn jullie van plan om altijd in Mexico te blijven?
“Een verhuizing naar een ander land is een ingrijpende aangelegenheid en wij zijn inmiddels hier geïntegreerd en geworteld. Ondanks dat ik Nederland af en toe mis, is er voorlopig is geen reden om terug te gaan.”

Trefwoorden

zomerserie mexico paul van der voort architect in het buitenland

1	Mecanoo presenteert gebiedsvisie station Delft Campus maandag, 18 augustus
2	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
3	In beeld: Folly Art Norg 2025 vrijdag, 15 augustus
4	Multifunctioneel gebouwenensemble door JA Joubert Architecture in Tirana klaar dinsdag, 19 augustus
5	Nieuw hoofdkwartier Scouting Nederland in gebruik genomen woensdag, 20 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Zomerserie: Architect in… Noorwegen

9 augustus 2024

Zomerserie: Architect in... de Golfregio

6 augustus 2024

Zomerserie: Architect in... China

2 augustus 2024

Zomerserie: Architect in... Australië

30 juli 2024

Ben jij naast architect fanatiek sporter? Deel je verhaal in de nieuwe Architectenweb-zomerserie!

25 juni

Zomerserie: Architect in... Zwitserland

26 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Hongarije

23 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Spanje

17 juli 2024

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Tijdelijk onderkomen voor Friese 'mienskip' van materialen uit de regio

Gisteren, 11:39

In Leeuwarden vindt deze zomer Arcadia 2025 plaats. Het hart van deze triënnale voor kunst en ‘mienskip’ wordt gevormd door een tijdelijk paviljoen, dat is ontworpen door Overtreders W.

Nieuw hoofdkwartier Scouting Nederland in gebruik genomen

Gisteren, 10:42

Het gebouw, dat is ontworpen door MOST Architecture en TomDavid Architecten, biedt onder meer ruimte aan kantoren, een expositieruimte en logistiek plus opslag.

Architectenweb Sportzomer: triatleet Jerzy Kasemier voltooide Ironman Kopenhagen

Gisteren, 09:29

In de twaalfde aflevering van onze zomerserie spreken we met architect Jerzy Kasemier, een triatleet met een profverleden die afgelopen weekend Ironman Kopenhagen heeft volbracht.

Multifunctioneel gebouwenensemble door JA Joubert Architecture in Tirana klaar

19 augustus, 2:28

In Tirana is het door JA Joubert Architecture ontworpen gebouwenensemble Lakeviews opgeleverd. Het project behelst zes torens, verdeeld over twee kavels, met 1.150 woningen, commercieel programma en een ondergrondse parkeergarage.

Van Oord krijgt opdracht voor landwinning exclusief eiland Dubai

Gisteren, 12:06

Naïa Island Dubai zal ongeveer dertien hectare beslaan en zes kilometer aan stranden omvatten.

Aanbod van studentenkamers wordt krapper, ziet Kamernet

19 augustus, 9:44

Studenten die een kamer zoeken, hebben minder woonruimtes om uit te kiezen, ziet Kamernet.

Geen akkoord over internationaal plasticverdrag

18 augustus, 1:32

Woensdag was al duidelijk dat de standpunten van de landen op de VN-top nog altijd ver uit elkaar lagen.

Noord-Hollands waterschap steekt miljoenen in zoetwaterprogramma

18 augustus, 10:56

Het plan voorziet onder meer in zuiniger watergebruik, een grotere zoetwaterbuffer, duurzaam grondwaterbeheer en het tegengaan van verzilting en bodemdaling.