De Ridderzaal, het bekendste deel van de Grafelijke Zalen

Interieur Ridderzaal

‘Kruidenier Knops durft niets extra’s te vragen voor renovatie Ridderzaal’

20 mei 2020, 10:50

Architect Kees van der Hoeven verbaast zich erover dat er geen inhoudelijke reacties klinken op het besluit van staatssecretaris Knops om de Grafelijke Zalen van het Binnenhof niet te renoveren. De CDA-bewindsman heeft besloten de renovatie van het oudste deel van het regeringscentrum te schrappen, om zo een gat in de begroting op te kunnen vangen dat is ontstaan nadat de renovatie van het Binnenhof een jaar vertraging opliep door de stikstofproblematiek.

In de afgelopen weken kwam het Grafelijke Zalen-complex, het middeleeuwse hart van het Binnenhof in Den Haag, op twee momenten in het nieuws. In de actuele coronacrisis blijken meer ruimtes nodig te zijn om op een veilige afstand van elkaar te kunnen vergaderen. Het kabinet was voor zijn bijeenkomsten al eerder uitgeweken naar de prachtige Rolzaal aldaar en nu is de grote Ridderzaal eveneens tijdelijk ingericht voor de plenaire vergaderingen van de Eerste Kamer. Ook de oudste Kelderzaal wordt inmiddels ingezet als overloopruimte voor de vele commissievergaderingen van beide Kamers.

Tot zover het positieve nieuws. Want op 30 april stuurde staatssecretaris Knops zijn ‘vierde rapportage’ over de renovatie van het Binnenhof naar de Tweede Kamer. In de brief staat een opsomming van de ontwikkelingen binnen dat project, maar een van de laatste pagina’s bevat een korte, doch onheilspellende alinea. Daar komen de extra kosten aan de orde van zijn eerdere besluit om vanwege de stikstofproblematiek de renovatie met een jaar uit te stellen, en ik citeer: “Deze kosten bedragen alles bij elkaar opgeteld circa €25 mln. en deze financiële gevolgen worden voor €20 mln. opgevangen door een versobering van de scope van de renovatie, waardoor de Grafelijke Zalen niet worden gerenoveerd.”

Deze mokerslag voor de toekomst van het belangrijkste gebouwencomplex op het Binnenhof komt via een kort ANP-bericht nog wel in het nieuws terecht, maar tot nu toe zie ik daarop geen enkele inhoudelijke reactie…

De koning zelf
Die Grafelijke Zalen worden in normale tijden ingezet als representatieve ontvangstruimte voor de regering en de Hoge Colleges van Staat. Er is dus geen vaste gebruiker aan te wijzen die direct tegen het schrappen van deze renovatie zou kunnen protesteren. Of het zou de koning zelf moeten zijn, die er immers jaarlijks zijn troonrede uitspreekt.

De geschiedenis leert dat een dergelijk royaal protest weldegelijk zin kan hebben.

Want in de jaren tachtig woonde zijn grootvader prins Bernhard in de Ridderzaal een symposium bij, waarbij hij meermaals klaagde dat hij de spreker niet goed kon verstaan. Naast hem op de voorste rij zat een directeur van Philips, en de prins vroeg aan zijn buurman: ‘Kunnen júllie niet wat doen aan dat miserabele geluid hier?’ Dat liet de man zich geen twee keer zeggen, want binnen een week stond er een ploeg met professionele meetapparatuur in de zaal en er kwam op kosten van Philips een plan om de welhaast vooroorlogse installatie met de toen in de muur ingehakte speakers te vernieuwen.

De optimale oplossing bleek het zichtbaar ophangen van een serie na te richten speakerboxen aan de beide langswanden van de zaal. Toen mocht ik als regionaal architect bij de Rijksgebouwendienst opdraven voor een advies over de bevestiging. Na enig beraad kozen we voor montage aan de halfronde hardstenen kolommen. Vanwege het monumentale karakter mochten we daaraan niets direct bevestigen, dus we bedachten een ophanging aan twee gebogen stalen strips, die naast de kolommen in de bakstenen muur werden vastgeschroefd. Onze monumentencollega’s protesteerden; kon het niet ook met één metalen strip? Een ouderwetse smid verzon de uiteindelijke oplossing: hij laste een stuurkogel uit een gesloopte Citroën DS aan die ene stalen strip, zodat de speaker via het kogelgewricht toch goed vast zat en tevens in elke richting kon worden nagesteld.

Eenvoudige centrale verwarming
Behalve die geluidsinstallatie hebben deze beroemde zalen nu slechts een eenvoudige centrale verwarming en in de kelder bevindt zich een enkel toilet voor bezoekers. Ik kan me nog goed de lange wachtrij bij belangrijke recepties voor de geest halen; de gasten staan dan op de smalle treden van de wenteltrap die leidt naar de ingang van de receptiezaal. Als je niet kunt lopen heb je hier helemaal niets te zoeken, je kan er dan gewoon niet in.

Ventilatie ontbreekt zelfs geheel. Voor Prinsjesdag worden jaarlijks enkele glas-in-loodramen uit de gevel verwijderd en via buitengeneratoren met enorme ventilatieslangen wordt de zaal gedurende een volle week gekoeld tot 18 graden. Waarna in het uur van de troonrede de temperatuur oploopt tot boven de 24 graden; meestal worden enkele gasten dan ook onwel. Tijdelijke trapjes naar andere ramen fungeren als nooduitgang.

In 2006 werd het interieur van de Ridderzaal opnieuw opgeknapt. Ook toen was er geen budget voor het aanbrengen van een afdoende mechanische ventilatie. De genoemde geluidsinstallatie werd nogmaals verbeterd (met de speakers nu tóch aan twee strips).

Actuele renovatieplan
Eind vorig jaar publiceerde het Rijksvastgoedbedrijf het actuele renovatieplan voor de Grafelijke Zalen. Met een optimale toegankelijkheid voor de belangrijkste zalen, ook via een lift. Met extra sanitaire voorzieningen en met een ventilatie-installatie, waardoor de Ridderzaal op Prinsjesdag eindelijk kan worden afgekoppeld van de externe beademing.

Stikstof blijkt de nieuwe spelbreker in de soap rondom de Binnenhofrenovatie. Premier Rutte stuurt als grootgrutter vanuit zijn distributiecentrum wel 5,1 miljard euro het land in om de stikstofproblemen op te lossen, maar hij vergeet zijn winkel op het Binnenhof.

Kruidenier Knops staat daar achter de toonbank, kijkt naar zijn weegschaal en moet de Kamer vragen: ‘Het is iets meer, mag dat?’ Hij durft het echter niet aan en dus schrapt hij eigenhandig de renovatie van de Grafelijke Zalen. Wél sober, maar helaas níet doelmatig.

Trefwoorden

binnenhof raymond knops renovatie grafelijke zalen kees van der hoeven ridderzaal den haag

1	Het Binnenhof – Gebouw C krijgt onder houten dakspanten extra werkplekken woensdag, 18 juni
2	Rijksmonumentale Schiedamse branderij krijgt herbestemming als boetiekhotel woensdag, 18 juni
3	Het Binnenhof – voormalig Ministerie van Koloniën krijgt extra werkplekken op zolder maandag, 16 juni
4	Archiprix 2025 kent vier winnaars en twee eervolle vermeldingen dinsdag, 17 juni
5	Arons en Gelauff en Civic Architects presenteren ontwerp The Emerald in Bajeskwartier dinsdag, 17 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Opinie – de BNA staat voor belangrijke keuzes

23 mei 2023

Hoe de deuren van het Rijksarchief voor Architectuur en Stedenbouw gesloten blijven

26 juni 2024

Geen renovatie Ridderzaal vanwege vertraging renovatie Binnenhof

1 mei 2020

‘Pi de Bruijn had vanaf het begin betrokken moeten worden bij de vernieuwing van het Binnenhof’

24 februari 2020

Kaartenhuis

18 februari 2020

Renovatie Binnenhof definitief jaar uitgesteld

17 oktober 2019

Opnieuw hoofdrolspeler weg bij verbouwing Binnenhof

14 oktober 2019

Pechtold over renovatie Binnenhof: je mag ook trots zijn

1 oktober 2019

Contract met OMA bij Binnenhof afgekocht voor 2,7 miljoen euro

3 september 2019

Minder geheimhouding over renovatie Binnenhof

22 mei 2019

‘Veiligheidsdoctrine brengt renovatie Binnenhof schade toe’

10 mei 2019

Staatssecretaris maakt alle architecten Binnenhof bekend

24 april 2019

Binnenhof: Rijksbouwmeester verwijt zichzelf gebrek aan communicatie

23 april 2019

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

AD: Architect Binnenhof aan de kant gezet

5 maart 2019

'Raymond Knops bevoordeeld bij gronddeal huis'

25 mei 2020

Rapport: stikstofplan kan rigoureuze maatregelen voorkomen

8 juni 2020

Nieuw onderzoek naar eeuwenoude graven onder Binnenhof

9 juli 2020

'Arib houdt verhuizing naar tijdelijke Tweede Kamer af'

6 oktober 2020

Kabinet: te veel nadelen aan verder uitstel verhuizing Tweede Kamer

21 oktober 2020

Rapport: Binnenhof stap voor stap verbouwen 90 miljoen goedkoper

10 december 2020

Pechtold en Arib staan tegenover elkaar over renovatie Binnenhof

16 december 2020

Kabinet houdt vast aan integrale verbouwing Binnenhof

7 januari 2021

Ensemble Wim Quist verminkt, kunstwerk André Volten verwijderd?

12 mei 2021

Kamervoorzitter doet voor jaren het licht uit in Tweede Kamergebouw

9 juli 2021

Renovatie Binnenhof valt weer fors duurder uit

12 juli 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Team aan de Schie geselecteerd voor volgende fase binnenstadscampus Erasmus MC

Gisteren, 09:34

De aanbesteding voor de volgende fase van de binnenstadscampus van Erasmus MC in Rotterdam is gewonnen door Team aan de Schie, een combinatie van Vakwerk Architecten en Cepezed.

Transformatie kantoor naar woongebouw Het Veem in Hengelo voltooid

19 juni, 3:54

Het voormalige UWV-kantoor, gelegen in de spoorzone van Hengelo, onderging een transformatie naar ontwerp van Bloot Architecture. Het nieuwe woongebouw Het Veem biedt plaats aan 93 appartementen en commerciële ruimte op de begane grond.

Definitief ontwerp voor raadzaal gemeente Amsterdam door De Twee Snoeken

19 juni, 10:45

De Twee Snoeken heeft vorige week zijn definitief ontwerp voor de raadzaal in het stadhuis van de gemeente Amsterdam gepresenteerd. Toegankelijkheid, het duale stelsel, duurzaamheid en de Amsterdamse identiteit staan centraal in het ontwerp.

Voormalige telefooncentrale herbestemd tot woon-werkgebouw met optopping

18 juni, 4:15

Een oude telefooncentrale aan de Kamerlingh Onneslaan in Amsterdam is naar ontwerp van Ronald Janssen Architecten herbestemd tot woon-werkcomplex. Het project betreft transformatie, optopping en functiemenging, met behoud van het bestaande casco.

Prominente ontwikkelaars committeren zich aan bouw biobased woningen

19 juni, 9:42

Acht ontwikkelaars hebben afgesproken dat in 2028 minstens dertig procent van hun nieuwbouwwoningen tot vijf bouwlagen biobased zal zijn.

BoogieWood winnaar van de eerste Gouden Hijskraan

18 juni, 5:31

Op de vastgoedbeurs Provada heeft de gemeente Den Haag de Gouden Hijskraan 2025 uitgereikt aan het woningbouwproject BoogieWood.

Den Haag wil eigen warmtebedrijf oprichten

18 juni, 10:09

Het warmtebedrijf moet inwoners van de Hofstad helpen om te stoppen met het gebruik van aardgas.

OVV: ontwerpfout en gebrek aan controle bij ingestorte parkeergarage

17 juni, 11:43

Dat concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die heeft onderzocht hoe het kon gebeuren dat alle hellingen op 26 mei 2024 inzakten.

Nieuwegein wist niet van veranderingen in bouw ingestorte parkeergarage

17 juni, 10:59

De gemeente wist niet dat de bouw van de vorig jaar ingestorte parkeergarage op sommige punten anders was uitgevoerd en deed daarom geen extra controles.