Gebouw Echo van UNStudio biedt gevarieerd ruimte aan uitwisseling van kennis

De TU Delft heeft met Echo een nieuw, energiepositief interfacultair onderwijsgebouw in gebruik genomen. Met het gebouw geeft UNStudio invulling aan de behoefte van de universiteit aan voldoende flexibele lesruimten, nu en in de toekomst. Bij het ontwerp heeft het architectenbureau steeds ‘drie lagen van gezondheid’ – fysiek, sociaal en mentaal – voor ogen gehouden. Architectenweb kreeg een rondleiding door architect Ben van Berkel.

Het nieuwe gebouw Echo is een interdisciplinair en interfacultair leergebouw voor de TU Delft: niet gericht op één faculteit of voor een bepaalde lesmethode of studiestijl. Ben van Berkel is om die reden erg te spreken over de opgave. “Het betekent dat hier een kruisbestuiving van kennis kan plaatsvinden”, zegt Van Berkel. “Ik vind dat erg belangrijk. Het gebouw weerspiegelt waar ik in geloof.”

Volgens Van Berkel biedt het nieuwe gebouw een nooit eerder ontwikkelde leeromgeving: Echo staat wat hem betreft model voor de toekomst van campusgebouwen en nieuwe manieren van leren. “Anders dan bij traditionele campussen die in silo’s opereren, moet de campus van de toekomst zijn gebaseerd op flexibele ruimten, die studenten en faculteiten uitnodigen van elkaar te leren, samen te werken en te co-creëren”, zegt Van Berkel. Omdat de studentenaantallen bovendien nog steeds toenemen, moeten onderwijsgebouwen volgens hem extreem aanpasbaar zijn en “leunen op een model dat is gebaseerd op interfacultair gebruik en een meer generieke opleiding.”

Diversiteit en flexibiliteit in ruimten

Het Echo-gebouw, door UNStudio ontworpen in samenwerking met Arup en bbn, biedt met een grote diversiteit aan lesruimten, klaslokalen en studieplekken ruimten voor colleges en workshops, groepswerk, projectonderwijs, debatten en zelfstudie. De meeste lesruimten zijn bovendien flexibel in te delen.

Zo is de grootste collegezaal op de begane grond, die ruimte biedt aan maximaal 700 personen, binnen een kwartier op te delen in drie afzonderlijke ruimten. Daarmee kunnen verschillende colleges of evenementen gelijktijdig in de zaal plaatsvinden. Een grote onderwijsruimte op de eerste verdieping – de zogenoemde mixed didactics-zaal – is uitgerust met een vergelijkbaar verplaatsbaar muursysteem. Daarmee is de zaal op te splitsen in twee ruimten met elk 144 plekken.

De focus van Echo ligt op middelgrote en grote zalen, die tussen de 150 en 700 studenten kunnen ontvangen. Naast deze grotere ruimten is er ook een debatzaal, die zich met een met arena-achtige opstelling uitstekend leent voor optimale interactie tussen docenten en studenten. Verder zijn er vier ruimten op de eerste verdieping voor projectgericht onderwijs, elk geschikt voor bijna 70 mensen. Door het hele gebouw bevinden zich meer dan 300, verschillende typen studieplekken, die geschikt zijn voor zelfstudie of groepswerk. In totaal biedt Echo ruimte voor zo’n 1.700 studenten.

De flexibiliteit van de lesruimten is niet alleen gericht op het beantwoorden van de huidige wisselende behoeften van studenten en docenten; de ruimten moeten daarmee ook in de toekomst makkelijk een andere programmering kunnen krijgen. Dat geldt ook voor de kantoorruimten op de tweede verdieping. Dankzij een modulair muursysteem is de indeling van de kantoren in de toekomst makkelijk aan te passen. Mocht ooit behoefte ontstaan om de kantoorruimte (deels) op een andere manier te gebruiken, dan kan ze zonder veel aanpassingen worden omgebouwd tot lesruimten.

Lagen van gezondheid

Naast het faciliteren van de interdisciplinair en interfacultaire functie van Echo, heeft het UNStudio in het ontwerp een sterke focus gelegd op gezondheid. “We hebben steeds drie lagen van gezondheid in gedachten gehouden: fysieke gezondheid, sociale gezondheid en mentale gezondheid”, legt Van Berkel uit. In de royale vide achter de hoofdentree is een enorme wenteltrap de absolute blikvanger; deze trap is welhaast een symbool voor de drie lagen van gezondheid.

Centraal gepositioneerd nodigt de trap uit tot lichamelijke beweging tussen de verdiepingen (de liften zijn uit het zicht gehouden) en draagt bij aan de fysieke gezondheid. De ruime wenteltrap en het zicht naar alle zijden zorgt voor ontmoeting, wat goed is voor de sociale gezondheid. Met de doorzichten en visuele verbinding van alle verdiepingen geeft de open wenteltrap ook een prettig en veilig gevoel, wat bijdraagt aan de mentale gezondheid. In de trap komen ze samen, maar de drie lagen van gezondheid zijn overal in het gebouw herkenbaar.

Licht en lucht

Transparantie was essentieel bij het ontwerp, vertelt Van Berkel. Het gebouw is rondom voorzien van verdiepingshoge glazen gevels. Met het oog op een zo groot mogelijke transparantie is op een aantal plekken gebruik gemaakt van speciaal ontwikkelde profielen; de staande profielen zijn bovenaan en onderaan verdikt met een soort vleugels, waardoor ze verder slank konden worden gehouden.

Het ruim binnenvallende daglicht zorgt voor besparing op kunstlicht en draagt bij aan het welbevinden van de gebouwgebruikers, maar zorgt ook voor een visuele verbinding met de omgeving en het nabije groen. Hiermee heeft UNStudio een ‘geïnstitutionaliseerde’ ervaring voor de gebruikers willen voorkomen. Het maakt Echo tot een gebouw dat welkom heet.

Om oververhitting van het interieur tegen te gaan is glas met een lage zonlichtdoorlating toegepast. Daarnaast zorgen diepe aluminium luifels voor tempering van het zonlicht. De luifels zijn opgehangen aan het ruim overkragende dak met kabels, die ook worden ingezet om klimplanten te geleiden. Het groen draagt op termijn bij aan het filteren van het zonlicht.

Met het oog op een zo schoon mogelijke lucht in het gebouw is een plenumvloer bovenop betonnen platen met een holle kern geïnstalleerd. Hierlangs wordt schone lucht via de vloer naar boven geblazen, wat met minder kracht kan dan het naar beneden blazen vanuit het plafond; bovendien wordt op deze manier circulatie van lucht in de ruimten tegengegaan. De ventilatie-eenheden zijn, net als de overige technische installaties, makkelijk te verplaatsen als behoefte ontstaat aan een andere inrichting van de ruimten.

Energiepositief en herbruikbaar

Bij het ontwerp van Echo is rekening gehouden met de mogelijkheid van circulariteit. Door grote portaalconstructies te gebruiken, lopen de kolommen zoveel mogelijk langs de rand van het gebouw. De stalen spanten hebben standaard maten en kunnen in de toekomst elders opnieuw worden gebruikt. Hetzelfde geldt voor de hollekernplaten.

In het interieur is opvallend veel bamboe toegepast. Overal waar je denkt hout te zien – vloeren, wanden, de wenteltrap, vast meubilair en de ribben langs het plafond – betreft het bamboe. Trouwens is 90% van het meubilair in het gebouw hergebruikt, aldus UNStudio.

Het gebouw is dankzij 1.200 zonnepanelen op het dak, slimme installaties, een optimale isolatie en een WKO energiepositief, vertelt Van Berkel. Daarmee is Echo zelfvoorzienend, inclusief de elektriciteit die nodig is voor bijvoorbeeld verlichting, catering en het opladen van laptops. Wat Echo meer opwekt aan energie dan het zelf gebruikt, levert het pand aan andere gebouwen op de campus. Volgens UNStudio is Echo het duurzaamste gebouw van de TU Delft en daarmee betekent het pand een belangrijke bijdrage aan de ambitie van de universiteit om in 2030 een volledig duurzame campus te hebben.

Aansluitend landschap

De buitenruimte heeft UNStudio meegenomen in het ontwerp. Het plein dat zich uitstrekt voor de hoofdentree is voorzien van buitenmeubels die plekken creëren waar studenten en docenten zowel kunnen ontmoeten en ontspannen als samen werken. Het plein loopt als het ware door in de grote vide van het gebouw, die het plein bovendien verbindt het de weg aan de achterzijde. Zo is op de begane grond een gastvrij en sfeervol overdekt plein ontstaan.

Twee centrale ruimten, de grote collegezaal en de debatruimte, geven richting aan de stroming van mensen richting dit overdekte plein. De diagonale oriëntatie van deze twee volumes zijn bepalend voor de twee grote transparante hoeken van het gebouw, waarvan de ene ruimte biedt aan een restaurant met terras en de andere aan een ruim studielandschap.