Historische ansichtkaart van het raadhuis-ensemble
Copyright: Collectie Gemeentearchief Waalwijk, nr. 4018
Voormalige muziekkiosk, arcade en bodehuisje
Copyright: Stijn Bollaert
De nieuwe tuinzaal met doorzicht naar het museumcafé; rechts de expositieruimten
Copyright: Stijn Bollaert
Grote schuifdeur als toegang en de balie uit kalkhennep
Copyright: Stijn Bollaert
Zicht vanuit de tentoonstellingszalen op het historische raadhuis van Alexander Kropholler
Copyright: Stijn Bollaert
Het museumcafé heeft een bijzondere tegelwand, deels voorzien van glazuur uit gerecyled glazuurafval
Copyright: Stijn Bollaert
De voormalige muziekkiosk maakt deel uit van het museumcafé
Copyright: Stijn Bollaert
Het auditorium
Copyright: Stijn Bollaert
Grote ronde openingen verbinden de nieuwe tuinzaal met de tentoonstellingsruimten
Copyright: Stijn Bollaert
Het historische ensemble naar ontwerp van Kropholler, met in de linkervleugel de aanpassingen en toevoeging van Civic Architects
Copyright: Stijn Bollaert
De voormalige arcade is de toegang annex tochtsluis
Copyright: Stijn Bollaert
Trappen en galerijen bieden alternatieve routes, de openingen in de muren geven zicht op het programma
Copyright: Stijn Bollaert
Getoogde kozijnen van dik eikenhout in de arcade en muziekkiosk sluiten aan bij de robuuste architectuur van Krophollers
Copyright: Stijn Bollaert
Situatie van binnentuin en jaren 80 kantoorgebouw voor de verbouwing
Copyright: Stijn Bollaert
Situatie van binnentuin en jaren 80 kantoorgebouw voor de verbouwing
Copyright: Stijn Bollaert
Situatie van binnentuin en jaren 80 kantoorgebouw voor de verbouwing
Copyright: Stijn Bollaert
Situatie van het interieur van het jaren 80 kantoorgebouw voor de verbouwing
Copyright: Stijn Bollaert
De balie uit kalkhennep is ter plaatse gemaakt
Copyright: Marije Kuiper
De balie uit kalkhennep is ter plaatse gemaakt
Copyright: Marije Kuiper
De keramische tegelwand is ontworpen in samenwerking met Laura van Santen, die een nieuw glazuur ontwikkelde
Copyright: Marije Kuiper
De keramische tegels zijn gemaakt met 3D-geprinte mallen
Copyright: Marije Kuiper
Concept van de ronde openingen
Copyright: Civic Architects
Concept van de ronde openingen
Copyright: Civic Architects
Concept van de ronde openingen
Copyright: Civic Architects
Concept van de ronde openingen
Copyright: Civic Architects
Het Schoenenkwartier, begane grond
Copyright: Civic Architects
Het Schoenenkwartier, eerste verdieping
Copyright: Civic Architects
Het Schoenenkwartier, tweede verdieping
Copyright: Civic Architects
Het Schoenenkwartier, derde verdieping
Copyright: Civic Architects
Situatie
Copyright: Civic Architects
Doorsnedes
Copyright: Civic Architects
Historische ensemble met toevoeging
Copyright: Civic Architects
Historische ensemble met toevoeging, exploded view
Copyright: Civic Architects
Isometrie
Copyright: Civic Architects
Civic maakt geslaagde verbinding van historie met heden in Schoenenkwartier
In het centrum van Waalwijk huisvest een rijksmonumentaal gebouwencomplex uit de jaren 30 van de vorige eeuw, ontworpen door architect Alexander Kropholler, het Schoenenkwartier. Civic Architects ontwierp voor het vernieuwde museum – met kenniscentrum en laboratoria – een uitnodigend gebouw en interieur. Het ontwerp van de architecten gaat een dialoog aan met de architectuur van Kropholler, waarbij het bureau zich ook wat opstandigheid veroorlooft.
Waalwijk is onderdeel van de zogenoemde Langstraat, een klein lint van dorpen dat aan het begin van de 20e eeuw uitgroeide tot een centrum van de leer- en schoenenindustrie met een internationale reputatie. In 1954 resulteerde dat in de oprichting van het Schoenen- en leermuseum. Hoewel in de loop der decennia de productie van leer en schoenen zich verplaatste naar elders, bleven afdelingen van diverse schoenenmerken in de regio en maakt de industrie nog altijd deel uit van de cultuur in Waalwijk en omstreken.
Geschiedenis en toekomst
De gemeente wilde de cultuurhistorie en de geschiedenis van de regio een plek geven en dat verbinden met de schoen als museumobject, vertelt Gert Kwekkeboom, architect-partner van Civic. Tegelijkertijd zocht het Schoenenmuseum naar een manier om in de huidige tijd relevant te zijn. Deze twee ambities hebben geresulteerd in het Schoenenkwartier, dat naast een museum met 12.000 objecten (schoenen, machines en andere aan de leer- en schoenindustrie gekoppelde objecten) ook een plek is waar actief wordt gewerkt aan een duurzame toekomst voor de industrie.
Het Schoenenkwartier omvat dan ook een aantal ruimten voor vaste en wisselende tentoonstellingen, een museumcafé en -winkel, alsook een uitgebreid kenniscentrum met bibliotheek, workshopruimte en auditorium, en drie innovatie- en ontwerplabs. Daarmee richt het instituut zich ook op het onderwijs en de (internationale) ontwerpwereld.

Een deel van de opgave voor Civic was om in één duidelijk geheel het historische ambacht en innovatie samen te brengen; het Schoenenkwartier moest daarbij voor de lokale gemeenschap als een thuis voelen en tegelijkertijd internationaal aantrekkelijk zijn. Een verder onderdeel van de opgave, zo vertelt Kwekkeboom, was de locatie: een gebouwencomplex aan het Raadhuisplein in het historische centrum van Waalwijk. Het complex is in de jaren 30 van de vorige eeuw ontworpen door architect Alexander Kropholler en is een van zijn beter bewaard gebleven ensembles; het geldt nu als rijksmonument.
Gastvrij en toegankelijk
Nadat de gemeente in 2010 een nieuw onderkomen betrok, kwam het complex leeg te staan en het leek de uitgelezen plek om het Schoenenmuseum een nieuwe start te geven. Het beoogde deel van het ensemble, gelegen aan één zijde van het plein, is daartoe gerenoveerd, verbouwd en uitgebreid. Op de begane grond zijn functies als het café (met werkplekken) en de drie labs gesitueerd. Ze zijn zichtbaar vanaf het plein en publiek toegankelijk, ook voor mensen die niet naar de tentoonstellingen komen. Op die manier wil het Schoenenkwartier ook een ontmoetingsplek voor de lokale gemeenschap zijn.

De bogen van de muziekkiosk en arcade zijn voorzien van glas; de voormalige kiosk maakt deel uit van het café en de arcade fungeert, met een royale taatsdeur en twee grote schuifdeuren, als tochtportaal. In het verlengde van het café ligt een binnenplein, dat Civic heeft gecreëerd door een volume te realiseren op de plek van een verwaarloosde binnentuin. De tuin lag tussen een oud bouwdeel van Krophollers ensemble en een nieuwbouwdeel uit de jaren 80: nu bevindt zich hier een ruimtelijk entreegebied, dat zorgt voor daglicht en overzicht. Een ‘tapijt’ van bestrating in visgraatmotief geeft deze tuinzaal de sfeer van een overdekt stadspleintje. Samen met het lichte, heldere museumcafé ontvangt de tuinzaal de bezoeker in een aangename openheid, die – mede door het materiaalgebruik – ook warm en intiem aanvoelt.

De ruimte ontsluit de winkel, het museumcafé en de labs, en aan de andere zijde de tentoonstellingsruimten, die door grote openingen in de muren al een glimp laten zien. Het binnenplein is multifunctioneel bruikbaar en kan ook dienen voor bijvoorbeeld presentaties en modeshows; met het oog daarop is rond de ruimte een galerij gecreëerd.
Shortcuts en doorzichten
De tentoonstellingsruimten en het kenniscentrum, met bibliotheek en auditorium, zijn gesitueerd in de kantoorvleugel uit de jaren 80. Aan het binnenplein zijn van het oude kantoorgebouw het buitenblad en de kozijnen verwijderd; op de assen van de betonconstructie zijn grote ronde openingen gezaagd. Nieuw metselwerk maakt de cirkels af. Naast een spectaculair en ruimtelijk beeld zorgen deze openingen er voor dat de verschillende beoogde doelgroepen – van internationale mode-experts tot gezinnen uit de omgeving – zich makkelijk kunnen oriënteren. De plaatsing van trappen en routes maken het mogelijk om een eigen weg door het gebouw te nemen en bijvoorbeeld snel naar het kenniscentrum of een specifieke expositie te gaan, dan wel de gehele uitgedachte route te volgen.

“Het was ook een uitdaging om van zo’n kantoorgebouw met gangen en lage plafonds museale ruimtes te maken, die gastvrij en prettig aanvoelen”, zegt Kwekkeboom. “We hebben daartoe niet alleen in de oude buitenmuur gaten gezaagd, maar ook doorzichten dwars door het gebouw gecreëerd en bijvoorbeeld openingen in de vloeren gemaakt.”
Zoveel mogelijk natuurlijke materialen
Omdat het Schoenenkwartier inzet op uiteenlopende bezoekersgroepen, heeft Civic bewust gekozen om vertrouwde materialen en geometrische vormen te gebruiken. Het overal zichtbare baksteen, hout, beton en staal voorkomen een steriele museumomgeving en zorgen juist voor een warme, vriendelijke omgeving; ze passen trouwens ook uitstekend bij de sfeer van het gebouw en de collectie. Daarbij wilde Civic zoveel mogelijk duurzame materialen toepassen; dat wil zeggen, materialen die lang meegaan en mooi verouderen, maar ook duurzaam zijn gewonnen of hergebruikt.

Dat heeft in het interieur geresulteerd in een aantal specials, waarmee het architectenbureau een bijzonder materiaalgebruik wist te koppelen aan ambacht en handwerk. De fraaie centrale, multifunctionele balie in de entreeruimte en het café bestaat bijvoorbeeld uit kalkhennep, dat ter plekke is gemaakt. Een tweede blikvanger in de ruimte is de al even bijzondere keramische tegelwand, ontwikkeld in samenwerking met Laura van Santen (ontwerpbureau La-Di-Da). De wand bestaat uit tegels met geometrische patronen, geïnspireerd op de vormentaal in het complex; het product combineert de toepassing van 3D-geprinte mallen met het gebruik van afval uit glazuurprocessen.
De dwingende architectuuropvattingen van Kropholler passen niet bij deze tijd en zeker niet bij de rol die het museum wil vervullen 
Vrije omgang met starre opvattingen
In de aanpassing, renovatie en uitbreiding van het gebouw is Civic een dialoog aangegaan met Kropholler. Zo heeft het bureau ‘het principe van eigenheid en stevigheid’ die de oorspronkelijke architect hanteerde doorgezet. De originele opzet van de open arcades en de kiosk aan het plein is versterkt met nieuwe getoogde kozijnen, gemaakt uit dik eikenhout, in lijn met Krophollers robuustheid. Voor de kopgevel van de nieuwe tuinzaal zijn grootformaat bakstenen en brede voegen gebruikt, vergelijkbaar met de het metselwerk van de historische gebouwen. De nieuwbouw is trouwens hoog genoeg om het nieuwe museum goed zichtbaar te maken vanaf het Raadhuisplein, maar laag genoeg om niet alle aandacht te trekken.

De architectuuropvattingen van Kropholler waren wel wat star en dwingend, legt Kwekkeboom uit. Dat past niet meer bij deze tijd en zeker niet bij de rol die het museum wil vervullen. Daarom heeft Civic ervoor gekozen om wél te werken met de oorspronkelijke materialen en technieken, maar er op een vrijere manier mee te ontwerpen.

De nieuwe gezaagde openingen die de tentoonstellingsruimten en tuinzaal verbinden, sluiten aan op de getoogde arcades van het historische ensemble. Dat ze in een volledige cirkel zijn gemetseld, zou Kropholler niet hebben goedgekeurd. Een andere subtiele opstandigheid is het gewelfde plafond van de tuinzaal, die geen vaste herhaalde maat heeft, maar een aantal keren verspringt. Hiermee heeft het architectenbureau niet alleen een gebouw en interieur ontworpen dat voor het museum historie en toekomst samenbrengt, maar ook oude en huidige architectuuropvattingen op een boeiende manier bijeen brengt.
Toon alles

Andere nieuwsberichten

Het Hogeland College in Uithuizen opent vernieuwd schoolgebouw

Gisteren, 16:47

Maria Vassilakou guest urban critic tijdens Stadmakerscongres 2024

Gisteren, 14:12

MVSA Architects presenteert ontwerp voor vernieuwde Galgenwaard

Gisteren, 13:15

Lijvig boek over Rietveld Schröderhuis biedt nieuwe inzichten in rol Truus Schröder

Gisteren, 11:34

Strategiedirecteur Schiphol vertrekt na ‘verschil van inzicht’

Gisteren, 15:05

Nieuwe woning kan verhuisketen op gang brengen, zegt CBS

Gisteren, 10:32

Metropoolregio wil meevallers rijksbegroting voor infrastructuur

30 oktober, 2:35

EIB: komende jaren 60.000 medewerkers in de bouw nodig

30 oktober, 10:01

Onderzoek: Duitsland heeft 400 miljard voor infrastructuur nodig

29 oktober, 1:15

Meer flexwoningen, maar meeste Nederlanders wonen liever groter

29 oktober, 10:11
Robert MuisRedacteur
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
EeStairs | Design trappen - Balustrade - Ontwerp en constructie
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
AGC Nederland Holding B.V.
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
Foreco Houtproducten
Wienerberger B.V.
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux  B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf Ceiling Solutions B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Plastica Groep
Holonite B.V.
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
© 2002 - 2024 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan