Zomerserie (2): Architect in... Brazilië

29 juli 2014, 16:24

Deze zomer interviewt Architectenweb een aantal Nederlandse architecten die zijn vertrokken naar het buitenland. Waarom hebben ze deze stap gezet, welke verschillen met werken in Nederland komen ze tegen en wat is hun toekomstperspectief? In deze tweede aflevering van ‘Architect in…' een gesprek met Hans Lammers, die werkzaam is bij Crosara Arquitetura in Brazilië. "Hier wordt vooral geproduceerd."

Hoe ziet jouw werkdag eruit?
“Op het bureau waar ik werk, in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia, is er een sterke verdeling van taken en specialisatie. Ik ontwerp gevels en entreepartijen en draag zorg voor een goede inbedding van de gebouwen op de locatie. Dat laatste is hier veel complexer dan in Nederland, omdat het landschap niet vlak is. Verder doe ik eindwerk voor projecten en maak ik presentatiebeelden.

Een typische werkdag duurt van 8:30 tot 18:00 uur, inclusief anderhalf uur lunchpauze. Mijn werk begint met projecten waarvan de plattegrond en het volume al door anderen ontworpen zijn. Deze zet ik om in 3D, waarna ik de gevels ontwerp en materialiseer. Tenslotte maak ik renderings en documenten waarin ik kritische punten in het ontwerp aanstip en oplossingen voorstel.”

Kun je iets vertellen over de organisatie en werkcultuur?
“Het bureau telt zestien medewerkers. Onlangs is de organisatie als gevolg van een afgekoelde vastgoedmarkt ingekrompen, maar evengoed behoren we tot de grootste architectenbureaus van Brasilia. Er zijn vier gespecialiseerde afdelingen, verdeeld over de fases schetsontwerp, bouwaanvraag, detaillering en interieur. Zelf sta ik een beetje los van deze afdelingen.

De bureaucultuur is heel anders dan in Nederland. Bij Nederlandse bureaus wordt veel meer gediscussieerd en binnen projectteams worden beslissingen gezamenlijk genomen. Hier wordt vooral geproduceerd. Er is geen tijd om alternatieven of varianten te verzinnen. Ook van terugkoppeling en een goede integratie en optimalisatie van het constructief en ruimtelijk ontwerp is geen sprake.

Je kunt hier met recht spreken van een estafetteproces: afgelopen jaar bijvoorbeeld heb ik aan zestig projecten gewerkt en dit jaar levert het bureau 42 projecten op. Daaronder zijn veel woontorens en kantoorgebouwen. We werken vooral voor ontwikkelende bouwbedrijven, maar echt serieus nemen ze het werk van architecten daar niet. Onze ontwerpen worden meer gebruikt ter illustratie hoe een gebouw er ongeveer uit gaat zien.

De bouw zelf is extreem low-tech, veel dingen worden in het werk opgelost. Je hebt daarnaast te maken met voornamelijk ongeschoolde en vaak zelf analfabete bouwvakkers. Als gevolg van dit alles ontbreekt de verfijning in projecten en zijn afwijkingen van het standaard bouwsysteem heel lastig uit te voeren. Meestal wordt er overgedimensioneerd en worden gevoelige details vermeden.”

Waarom ben je naar Brazilië gegaan?
“In 2005 heb ik een uitwisselingsproject gedaan in São Paulo en daar ben ik mijn vrouw tegengekomen. Zij werkte al, terwijl ik nog moest afstuderen, dus was het logisch dat ik naar Brazilië zou komen. Indirect speelt ook de recessie mee. Als er meer kansen voor ons beide in Nederland waren, zouden we misschien daar gaan wonen.

Brazilië is een zeer informeel land. Weinig architecten hebben een vast contract met bijbehorende sociale zekerheden. Veel beroepsgenoten zoeken naar een manier om voor zichzelf te beginnen. Je hebt hier dan ook veel kleine bureaus die voor particulieren huizen ontwerpen of verbouwen. Eigenlijk kom je hier vooral via-via aan een baan. Zeker bij de overheid, maar ook in het bedrijfsleven, worden de goede banen vergeven aan (politieke) vrienden of familieleden.

Opmerkelijk genoeg heb ik hier zonder de juiste contacten goed werk gevonden, ik sprak zelfs nog geen Portugees. Ze zijn hier erg nieuwsgierig naar Nederlanders en het is zeer ongebruikelijk dat ze naar een portfolio vragen. Je kunt hierdoor zeer eenvoudig op gesprek komen bij bureaus. Maar je kiest niet voor de eenvoudigste weg door naar Brazilië te gaan. Denk bijvoorbeeld ook aan alle bureaucratie die je op je hals haalt als je hier wilt komen wonen en werken.

Ondanks alles vind ik het leuk om te werken in een land dat nog niet af is. De opgaven zijn anders, er is minder ruimte voor perfectie zoals we in Nederland gewend zijn en het is veel gemakkelijker om wat je op papier tekent werkelijkheid te zien worden. Al mis ik het Nederlandse perfectionisme en de hoge mate van complexiteit soms ook wel. In het dagelijkse leven geniet ik van het klimaat en de spontaniteit in Brazilië. Alleen het gebrek aan organisatie en de gewelddadige criminaliteit doen me er soms over denken om terug te gaan. En natuurlijk mis ik mijn familie.”

Rond het afgelopen WK voetbal was er een hoop discussie over veel te hoge kosten en vermeende corruptie bij de bouw van stadions en andere bouwprojecten. Wat heb jij ervan meegekregen?
“Hier in Brasilia is een kolos van een stadion gebouwd, zonder dat de stad over een profclub beschikt. Het was ook nog het duurste stadion van Brazilië en naar ik heb gehoord zelfs van de hele wereld. Het stadion is gebouwd op een hoog punt aan de monumentale as van het modernistisch stedenbouwkundig plan van Brasilia, dat op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat.

De bewoners en architectengemeenschap hier zijn zeer terughoudend, zoals ze dat eigenlijk bij iedere verandering in het beschermde stadsplan zijn. Bij iedere ingreep wordt gezegd dat de schaal veel te groot is en dat het masterplan van de stad wordt aangetast. Zelf denk ik daar heel anders over. Aan de monumentale groene en lege as, met een breedte van vijfhonderd meter, passen nieuwe monumenten. Deze versterken juist de monumentaliteit.

Voor het WK zijn verschillende infrastructurele plannen gemaakt waarvan de bevolking zou profiteren. Veel hiervan is niet of slechts half uitgevoerd. Het WK was weer eens een aanleiding voor politici en bouwbedrijven om veel publiek bedoeld geld in eigen zak te steken. Er is met opzet getreuzeld bij de bouw, zodat de tijdnood kon worden aangegrepen om nog meer in rekening te brengen. Veel Brazilianen zijn niet tegen uitgaven voor een wereldkampioenschap, maar wel tegen de verkwisting van geld aan corruptie. Dit was verreweg het duurste WK aller tijden en zoiets kan niet worden uitgelegd in een land waar nog veel moet gebeuren.”

Trefwoorden

zomerserie brasilia crosara arquitetura brazilië hans lammers

1	Omgevingsvergunning voor twee woontorens op Katendrecht Rotterdam onherroepelijk woensdag, 2 april
2	Zeven nominaties BNA Beste Gebouw van het Jaar 2025 maandag, 31 maart
3	Team met Studio Nauta en Pieter Bedaux presenteert hun inzending voor M HKA maandag, 31 maart
4	Strategische visie van MVRDV voor ‘kwaliteitssprong’ Roosendaal donderdag, 27 maart
5	Beschut wonen in een coulissenlandschap vrijdag, 28 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Zomerserie: Architect in... Spanje

17 juli 2024

Meld je aan voor de zomerserie ‘Architect in het buitenland’!

3 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Australië

30 juli 2024

Zomerserie: Architect in... Hongarije

23 juli 2024

Zomerserie (9): Architect in... Zwitserland

21 augustus 2014

Nieuwe zomerserie: Ruimte voor iets anders

14 juli 2015

Brazilië steekt 57 miljard in infrastructuur

10 juni 2015

Video: architectuur en geluk in Brasilia

29 januari 2016

Zomerserie (10): Architect in… Oman

29 augustus 2014

Zomerserie (6): Architect in... Panama

12 augustus 2014

Zomerserie (8): Architect in... Engeland

19 augustus 2014

Zomerserie (7): Architect in... Portugal

14 augustus 2014

Zomerserie (3): Architect in... China

31 juli 2014

Zomerserie (5): Architect in... Australië

7 augustus 2014

Oscar Niemeyer (104) overleden

6 december 2012

Nieuwe zomerserie: Architect in het buitenland

1 juli 2014

Braziliaanse architect Lelé (82) overleden

23 mei 2014

Zomerserie (1): Architect in... Turkije

24 juli 2014

Regeringscentrum Oscar Niemeyer geopend

8 maart 2010

Zomerserie (4): Architect in... Duitsland

5 augustus 2014

Meld je aan voor de Architectenweb zomerserie ‘Offline’

29 mei 2019

Meld je aan voor de Architectenweb zomerserie ‘Offline’

5 juli 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Benthem Crouwel Architects en Snøhetta ontwerpen Huis van Cultuur en Bestuur in Delfzijl

2 uur geleden

Benthem Crouwel Architects en het Noorse Snøhetta zijn door de gemeente Eemsdelta geselecteerd voor het ontwerp van het Huis van Cultuur en Bestuur in Delfzijl. Het gebouw gaat onderdak bieden aan gemeentehuis, theater en bibliotheek.

JADE architecten en Jessica Nielsen ontwikkelden biobased en energiezuinig gebouw met onderin ruimte voor eigen kantoor

3 uur geleden

In de levendige Zwart Janstraat in het Oude Noorden van Rotterdam heeft JADE architecten op een jarenlang braakliggende kavel een markant gebouw ontwikkeld en ontworpen met onderin kantoorruimte voor het bureau en twee stadswoningen erboven.

Algemeen en artistiek directeur Aric Chen verlaat Nieuwe Instituut

Gisteren, 17:07

Aric Chen heeft aangekondigd per 27 juni 2025 het Nieuwe Instituut in Rotterdam te verlaten voor een nieuwe uitdaging.

Omgevingsvergunning voor twee woontorens op Katendrecht Rotterdam onherroepelijk

Gisteren, 13:02

Op ‘de pols van Katendrecht’ in Rotterdam komt een gebouw met twee woontorens naar ontwerp van KCAP. Woongebouw De Bund weerspiegelt, in vormgeving en materialisering, de voormalige robuuste industriële gebouwen in het havengebied.

Oproep aan klimaatminister voor steunmaatregelen zonnepanelen

1 april, 2:25

Consumenten- en milieuorganisaties vinden dat minister Hermans maatregelen moet nemen om zonnepanelen ook na afschaffing van de salderingsregeling aantrekkelijk te houden.