Oscar Niemeyer (104) overleden

6 december 2012, 9:25

De Braziliaanse architect Oscar Niemeyer is woensdag plaatselijke tijd op 104-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigde een woordvoerder van het ziekenhuis in Rio de Janeiro. Niemeyer werd daar bijna een maand geleden opgenomen wegens nierklachten en een longontsteking.

Niemeyer geldt als een van de belangrijkste vernieuwers binnen de moderne architectuur. Hij introduceerde een golvende vormentaal met gewapend beton, waar het modernisme voordien veel rechtlijniger was.

Het bekendst zijn de door hem ontworpen gebouwen die de hoofdstad Brasilia zijn futuristische uitstraling gaven, waaronder de rooms-katholieke kathedraal van de stad. Ook ontwierp de Braziliaan het secretariaat van de Verenigde Naties in New York en het hoofdkantoor van de Communistische Partij in Parijs.

Velen beschouwen de 'vliegende schotel', waarin het museum voor moderne kunst in Niteroi, aan de overkant van de baai bij zijn geboortestad Rio de Janeiro, is gevestigd, als zijn belangrijkste werk. In 1988 kreeg Niemeyer de Pritzkerprijs, de 'Nobelprijs' voor architectuur

Le Corbusier
Niemeyer werkte weliswaar zeer lang door, maar begon zijn leven flierefluitend. Pas na zijn huwelijk met Annita Baldo, een dochter van immigranten uit Venetië, ging hij studeren. In 1934 studeerde hij af als ingenieur bouwkunde.

Niemeyer genoot zijn praktische opleiding op de bureaus van Lúcio Costa (1935) en Le Corbusier (1936). Met Costa en Affonso Eduardo Reidy ontwierp hij het Ministerie van Onderwijs en Volksgezondheid in Rio de Janeiro (1936-1943). Het team werd geadviseerd door Le Corbusier.

In de loop der jaren ontwikkelde Niemeyer een vormentaal die vrijer was dan de strenge rechtlijnigheid van zijn Frans-Zwitserse leermeester. Deze stijl is terug te voeren naar de Braziliaanse barok van de achttiende eeuw en is volgens Niemeyer zelf verbonden met de uitbundige mentaliteit van het Zuid-Amerikaanse volk en het golvende en wilde landschap.

Op vijfendertigjarige leeftijd bouwde Niemeyer in 1942 het casino in Pampulha, volgens sommigen het esthetisch hoogtepunt van zijn oeuvre. In het ontwerp combineerde hij een vervormde kubus met een peervormige uitbouw. Zijn meesterlijke omgang met de vrije vorm bewees hij daarna met de vrolijke Casa do Baile (1942) en de São Fransiscokerk (1943) in Pampulha en het appartementencomplex Praça da Liberdade (1954-1955) te Belo Horizonte.

Brasilia
Ondanks de omvang van zijn oeuvre is Niemeyers naam voor menigeen verbonden met slechts één project: Brasilia. Van wezenlijk belang hierbij is geweest dat hij in 1940 Juscelino Kubitschek leerde kennen. Die was toen burgemeester van Belo Horizonte en werd in 1956 tot president gekozen.

Kubitschek wilde een nieuwe hoofdstad bouwen in het onbewoonde midden van Brazilië om zo de afgelegen delen van het land met elkaar te verbinden en het binnenland te bevolken. Lúcio Costa tekende de stadsplattegrond van de stad, die in vier jaar opgetrokken werd.

Niemeyer ontwierp als hoofdarchitect alle openbare gebouwen. Vermaard zijn de bouwwerken van het capitool aan het Praça dos Três Poderes (1958-1960) en de kathedraal (1959-1970).

Brasilia is niet alleen het bekendste project van Niemeyer, maar ook het meest omstreden. De weidse monumentaliteit riep - en roept - extreme reacties van liefde en weerzin op. Liefhebbers prijzen de doeltreffende en indringende vormen.

Volgens critici is de synthetische hoofdstad het schoolvoorbeeld van ontspoorde ideologische stedenbouw. Hoewel sommige afzonderlijke ontwerpen Niemeyers speelse signatuur dragen, ademt het geheel - volgens deze tegenstanders - een sobere monumentaliteit die het menselijke aspect heeft verloren.

Parijs
In 1965 nam Niemeyer ontslag als professor aan de Universiteit van Brasilia uit protest tegen het hogeronderwijsbeleid van de toenmalige militaire dictatuur. Hij vestigde zich een jaar later in Parijs en opende een kantoor op de Champs Elysées.

In de jaren tachtig keerde Niemeyer terug in Brazilië en ontwierp weer talrijke gebouwen, zoals het Pantheon van het Vaderland. In november 2003 werd in Curitiba een complex geopend waarin onder meer het Museu Oscar Niemeyer is gevestigd.

Niemeyer werd de laatste jaren verschillende keren opgenomen in het ziekenhuis, vanwege kleine en grotere kwalen. Vorige maand leidde uitdroging na een verkoudheid tot een nieuwe opname. De architect kreeg vervolgens te maken met nierfalen en inwendige bloedingen.

Oudste nog actieve architect
Niemeyer gold als de oudste nog actieve architect. Tot aan zijn dood bleef hij werkzaam in de bouwwereld. Op zijn 103e verjaardag, 15 december 2010, opende hij in Niteroi bij Rio de Janeiro een museum waar zijn ontwerpen, tekeningen en modellen van gebouwen te zien zijn.

[View the story "Oscar Niemeyer (104) overleden" on Storify]
Bron: ANP / Archipedia

Trefwoorden

oscar niemeyer

1	Kraaijvanger Architects aan de slag met renovatie Station Zuidplein woensdag, 24 december
2	2025 in veertien interviews met architecten over hun sport woensdag, 24 december
3	Fijne feestdagen en een gelukkig, gezond en succesvol 2026! woensdag, 24 december
4	2025 in acht podcasts door Michiel van Raaij maandag, 29 december
5	2025 in tien columns door Joost Ector maandag, 29 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Fotoexpositie: Oscar Niemeyer en de geesten van het modernisme

11 januari 2024

Nederlanders storten zich op toren Niemeyer

7 december 2012

Video: Le Corbusier over zijn ideale stad

26 september 2014

Elf prominente ontwerpvoorstellen Nobel Center

3 oktober 2013

Oscar Niemeyers hotel heropent na twintig jaar

10 januari 2017

NAi exposeert werk van Braziliaan Lélé

23 oktober 2012

Laatste project Oscar Niemeyer gedwarsboomd

10 februari 2009

OMA renoveert lounge hoofdkwartier VN

19 december 2011

Oscar Niemeyer wordt 100 jaar

14 december 2007

Oscar Niemeyer (103) opent eigen museum

16 december 2010

Regeringscentrum Oscar Niemeyer geopend

8 maart 2010

100-jarige Niemeyer voltooit nieuw ontwerp

21 december 2007

Oscar Niemeyer (101) weer aan het werk

23 november 2009

Muziekgebouw Oscar Niemeyer opent deuren

21 januari 2010

Video: Oscar Niemeyer, het leven is een ademtocht

23 november 2012

Zomerserie (2): Architect in... Brazilië

29 juli 2014

Le Corbusier met zeventien werken op erfgoedlijst

18 juli 2016

Video: architectuur en geluk in Brasilia

29 januari 2016

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Kraaijvanger Architects aan de slag met renovatie Station Zuidplein

24 december, 9:00

Kraaijvanger Architects gaat van Rotterdams wederopbouwstation een toekomstbestendig, hoogwaardig stedelijk knooppunt maken.

Concrete ontwerpt woongebouw in Philadelphia met gevelkunst door tattoo-artist Henk Schiffmacher

23 december, 12:00

Concrete heeft in een Philadelphia (VS) met Fishtown Urby een volgende bijdrage aan het Amerikaanse woonconcept Urby opgeleverd.

Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen

22 december, 11:20

De Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt Margit van Schaik aan als curator Architectuur en Jutta Hinterleitner als curator Stedenbouw.

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Fijne feestdagen en een gelukkig, gezond en succesvol 2026!

24 december, 1:00

Op maandag 5 januari is de redactie van Architectenweb terug met het dagelijkse architectuurnieuws.

Provincie Zuid-Holland: stroom van zee via Hoek van Holland naar Rotterdamse haven

23 december, 5:00

"Zo kunnen de Rotterdamse haven en regio uitgroeien tot de stekkerdoos van Nederland", stelt gedeputeerde Arne Weverling.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.