Braziliaanse architect Lelé (82) overleden

23 mei 2014, 9:28

Afgelopen woensdag is de Braziliaanse architect João Filgueiras Lima, beter bekend als Lelé, overleden. Hij was al geruime tijd ziek. Lelé was minder bekend dan zijn landgenoten Oscar Niemeyer en Lucio Costa, maar wordt gezien als een unieke figuur binnen de Braziliaanse architectuur.

In memoriam door Jorn Konijn, een van de curatoren van de tentoonstelling over Lelé in 2012 in het NAi.

Lelé was een cruciale schakel in onder andere het realiseren van de nieuwe hoofdstad Brasília. Verder werd hij bekend met zijn industriële en gestandaardiseerde publieke gebouwen, met name zijn ziekenhuizen, scholen en loopbruggen. Lelé werd 82 jaar.

Lelé begon zijn carrière eind jaren ’50 bij zijn leermeesters Oscar Niemeyer en Lucio Costa. Hij werd ingenieur voor de realisatie van de nieuwe hoofdstad Brasília. De miljoenenstad moest in korte tijd en met schaarse middelen worden gerealiseerd. Vanwege deze haast onmogelijke opgave, besloot Lelé het bouwproces grotendeels te laten prefabriceren in fabrieken die hij zelf ontwierp Op deze wijze kon hij aan de grote vraag naar kwalitatief goede gebouwen voldoen.

Vindingrijkheid
Zijn drang naar functionaliteit en perfectioneren van constructie werd gecombineerd met zijn drang om maatschappelijke problemen aan te pakken. Dit leverde een enorme vindingrijkheid in het gebruik van materialen en constructies op. Deze kennis zette hij na zijn periode in Brasilia in bij het ontwerpen van kleine scholen voor dorpen in het binnenland van Brazilië. Bewoners konden de gebouwtjes eenvoudig zelf in elkaar zetten.

Ook bouwde Lelé in de favela’s van Rio de Janeiro kleine bruggen en trappen waarmee de toegang tot de wijken verbeterd werd en die tegelijkertijd als riolering fungeerden. Dit leidde uiteindelijk tot een grootschalig infrastructureel project in Salvador Bahia, waar Lelé een groot aantal voetgangersbruggen ontwierp die buurten aan weerszijden van brede autowegen met elkaar wisten te verbinden.

Na een persoonlijk drama – Lelé’s vrouw raakte gewond in een auto-ongeluk – besloot Lelé zich toe te gaan leggen op het verbeteren van de kwaliteit van ziekenhuizen. Tijdens het verzorgen van zijn gewonde vrouw zag hij de ‘afschuwelijke toestand’ waarin de Braziliaanse ziekenhuizen zich bevonden.

Hij begon zijn grootste uitdaging: het ontwerpen van een nieuw type ziekenhuis, met veel licht en lucht. Lelé beperkte zich hierbij niet tot de gebouwen, maar ontwikkelde in overleg met doktoren en verpleging geheel nieuwe, integrale zorgconcepten. Het gebouw, maar ook het door Lelé ontworpen meubilair, draagt bij aan het zorgproces.

Tentoonstelling
Buiten Brazilië was Lelé minder bekend. Een monografische tentoonstelling in het Nederlands Architectuur Instituut in 2012 bracht daar een kleine verandering in. In Brazilië zelf werd er uitgebreid stil gestaan bij het overlijden van de architect.

President Dilma Rouseff roemde hem om zijn “zeldzame creativiteit en onovertroffen capaciteit van sociaal bouwen”. Tevens zal de nationale inzending van Brazilië voor de aanstaande Architectuurbiënnale van Venetië worden aangepast en werk van Lelé tentoonstellen.

Trefwoorden

lelé overlijden

1	Vakwerk Architecten uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
2	Fenix, kunstmuseum over migratie, is Publiek gebouw van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
3	MO*town Track 8 bekroond als Woongebouw van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
4	NOAHH ontwerpt nieuw zwembad in Noordersportpark Haarlem dinsdag, 4 november
5	IKC De Brug gelauwerd als Schoolgebouw van het Jaar 2025 woensdag, 5 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Zomerserie (2): Architect in... Brazilië

29 juli 2014

Video: architectuur en geluk in Brasilia

29 januari 2016

NAi exposeert werk van Braziliaan Lélé

23 oktober 2012

Andere nieuwsberichten

Yesomi Umolu benoemd tot algemeen en artistiek directeur Nieuwe Instituut

1 uur geleden

Zij volgt per 1 maart 2026 Aric Chen op, die eerder dit jaar stopte in die rol. Umolu heeft ervaring bij onder meer Serpentine Galleries in Londen en de Chicago Architecture Biennial.

MVRDV ontwerpt bolvormig sportcomplex in Albanese hoofdstad Tirana

2 uur geleden

MVRDV heeft een ontwerpwedstrijd gewonnen voor een groot sportcomplex met woningen en een hotel in Tirana.

VanWonen, Koschuch en OKRA presenteren masterplan Lange Wemen Hengelo

3 uur geleden

Pal tegenover het stadhuis, op de locatie van het oude winkelcentrum en parkeergarage Thiemsbrug, komt een nieuwe woonwijk, winkels met daarboven appartementen, grondgebonden woningen en bovengronds parkeren.

Nijkleaster wint Vredeman de Vriesprijs voor architectuur 2025

Vandaag, 10:32

De jury van de Friese architectuurprijs noemt de transformatie van een boerderij naar een eigentijds klooster ‘kleinschalig maar groots in visie, met een sterke samenhang tussen locatie, functie en vorm’.

Aartsen versoepelt regels geluidsoverlast voor bouwen langs spoor

4 uur geleden

Dit kan volgens de staatssecretaris omdat treinen en rails een stuk stiller zijn geworden.

Paul de Ruiter voert ABN AMRO Duurzame 50 aan

Vandaag, 11:55

Het is voor het eerst dat de architect op één staat in de lijst van ‘duurzame koplopers’ in de Nederlandse bouw en vastgoed.

Limburgse politiek ondanks zorgen akkoord met energiemaatschappij

7 november, 1:39

De provincie Limburg krijgt een eigen energiemaatschappij.

Provincie Zuid-Holland steekt ‘geen cent extra’ in warmtenetwerk

7 november, 10:28

Het ministerie vroeg om een extra bijdrage voor een ondergronds leidingnetwerk waarmee tienduizenden woningen worden verwarmd met restwarmte uit de Rotterdamse haven.

Provincies focussen op agrarisch natuurbeheer tegen stikstof

6 november, 3:11

De betrokken partijen hebben daarover afspraken gemaakt, maar benadrukken dat steun van de rijksoverheid nodig blijft.

Corporatiewoning harder geraakt door klimaatverandering

6 november, 10:46

Bewoners van de onderzochte woningen hebben bijvoorbeeld vaker last van hittestress door warme nachten en krijgen vaker te maken met wateroverlast bij hevige buien.

Ga naar het nieuws-archief