Braziliaanse architect Lelé (82) overleden

23 mei 2014, 9:28

Afgelopen woensdag is de Braziliaanse architect João Filgueiras Lima, beter bekend als Lelé, overleden. Hij was al geruime tijd ziek. Lelé was minder bekend dan zijn landgenoten Oscar Niemeyer en Lucio Costa, maar wordt gezien als een unieke figuur binnen de Braziliaanse architectuur.

In memoriam door Jorn Konijn, een van de curatoren van de tentoonstelling over Lelé in 2012 in het NAi.

Lelé was een cruciale schakel in onder andere het realiseren van de nieuwe hoofdstad Brasília. Verder werd hij bekend met zijn industriële en gestandaardiseerde publieke gebouwen, met name zijn ziekenhuizen, scholen en loopbruggen. Lelé werd 82 jaar.

Lelé begon zijn carrière eind jaren ’50 bij zijn leermeesters Oscar Niemeyer en Lucio Costa. Hij werd ingenieur voor de realisatie van de nieuwe hoofdstad Brasília. De miljoenenstad moest in korte tijd en met schaarse middelen worden gerealiseerd. Vanwege deze haast onmogelijke opgave, besloot Lelé het bouwproces grotendeels te laten prefabriceren in fabrieken die hij zelf ontwierp Op deze wijze kon hij aan de grote vraag naar kwalitatief goede gebouwen voldoen.

Vindingrijkheid
Zijn drang naar functionaliteit en perfectioneren van constructie werd gecombineerd met zijn drang om maatschappelijke problemen aan te pakken. Dit leverde een enorme vindingrijkheid in het gebruik van materialen en constructies op. Deze kennis zette hij na zijn periode in Brasilia in bij het ontwerpen van kleine scholen voor dorpen in het binnenland van Brazilië. Bewoners konden de gebouwtjes eenvoudig zelf in elkaar zetten.

Ook bouwde Lelé in de favela’s van Rio de Janeiro kleine bruggen en trappen waarmee de toegang tot de wijken verbeterd werd en die tegelijkertijd als riolering fungeerden. Dit leidde uiteindelijk tot een grootschalig infrastructureel project in Salvador Bahia, waar Lelé een groot aantal voetgangersbruggen ontwierp die buurten aan weerszijden van brede autowegen met elkaar wisten te verbinden.

Na een persoonlijk drama – Lelé’s vrouw raakte gewond in een auto-ongeluk – besloot Lelé zich toe te gaan leggen op het verbeteren van de kwaliteit van ziekenhuizen. Tijdens het verzorgen van zijn gewonde vrouw zag hij de ‘afschuwelijke toestand’ waarin de Braziliaanse ziekenhuizen zich bevonden.

Hij begon zijn grootste uitdaging: het ontwerpen van een nieuw type ziekenhuis, met veel licht en lucht. Lelé beperkte zich hierbij niet tot de gebouwen, maar ontwikkelde in overleg met doktoren en verpleging geheel nieuwe, integrale zorgconcepten. Het gebouw, maar ook het door Lelé ontworpen meubilair, draagt bij aan het zorgproces.

Tentoonstelling
Buiten Brazilië was Lelé minder bekend. Een monografische tentoonstelling in het Nederlands Architectuur Instituut in 2012 bracht daar een kleine verandering in. In Brazilië zelf werd er uitgebreid stil gestaan bij het overlijden van de architect.

President Dilma Rouseff roemde hem om zijn “zeldzame creativiteit en onovertroffen capaciteit van sociaal bouwen”. Tevens zal de nationale inzending van Brazilië voor de aanstaande Architectuurbiënnale van Venetië worden aangepast en werk van Lelé tentoonstellen.

Trefwoorden

lelé overlijden

1	2025 in acht podcasts door Michiel van Raaij maandag, 29 december
2	2025 in tien columns door Joost Ector maandag, 29 december
3	2025 in tien columns door Marjolein van Eig dinsdag, 30 december
4	2025 in tien columns door Jarrik Ouburg over Japan / Nederland dinsdag, 30 december
5	Architectenweb Awards 2025 – een terugblik woensdag, 31 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Zomerserie (2): Architect in... Brazilië

29 juli 2014

Video: architectuur en geluk in Brasilia

29 januari 2016

NAi exposeert werk van Braziliaan Lélé

23 oktober 2012

Andere nieuwsberichten

Kraaijvanger Architects aan de slag met renovatie Station Zuidplein

24 december, 9:00

Kraaijvanger Architects gaat van Rotterdams wederopbouwstation een toekomstbestendig, hoogwaardig stedelijk knooppunt maken.

Concrete ontwerpt woongebouw in Philadelphia met gevelkunst door tattoo-artist Henk Schiffmacher

23 december, 12:00

Concrete heeft in een Philadelphia (VS) met Fishtown Urby een volgende bijdrage aan het Amerikaanse woonconcept Urby opgeleverd.

Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen

22 december, 11:20

De Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt Margit van Schaik aan als curator Architectuur en Jutta Hinterleitner als curator Stedenbouw.

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Fijne feestdagen en een gelukkig, gezond en succesvol 2026!

24 december, 1:00

Op maandag 5 januari is de redactie van Architectenweb terug met het dagelijkse architectuurnieuws.

Provincie Zuid-Holland: stroom van zee via Hoek van Holland naar Rotterdamse haven

23 december, 5:00

"Zo kunnen de Rotterdamse haven en regio uitgroeien tot de stekkerdoos van Nederland", stelt gedeputeerde Arne Weverling.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.