De Groene Loper, wonen boven de A2
25 oktober 2023
In 2016 is de snelweg die de stad Maastricht doorsneed verplaatst naar een 2-laags tunnel. Als gevolg hiervan reist 80% van het verkeer sindsdien ondergronds en is de stad teruggegeven aan de bewoners en bezoekers. In het stedenbouwkundig plan van West 8 in samenwerking met supervisor Fred Humblé is een groen plantsoen gesitueerd bovenaan de tunnelroute. Herenhuizen en appartementsgebouwen worden aan weerszijden van het park geplaatst om het stedelijk weefsel te herstellen en het oostelijke en westelijke deel van de stad te verbinden.
Om de financiële haalbaarheid van het project te vergroten, stelde West 8 voor om de tunnel in twee lagen te bouwen, waardoor er ruimte is ontstaan voor de ontwikkelkavels langs de Groene Loper. Met deze nieuwe woningen is invulling gegeven aan de huidige behoefte van de woningmarkt in Maastricht.
Het stedenbouwkundige plan en het daarbij behorende beeldkwaliteitsplan zijn, na een update in 2017, samengevoegd tot één geheel. Tijdens het ontwerpproces worden in tussentijdse workshops de lopende plannen van de verschillend erbij betrokken architecten met de supervisors afgestemd. Het voortschrijdend inzicht kan een plaats krijgen. Naast het bewaken van de spelregels worden ook vrijheden voor het niet voorziene geschapen. In gezamenlijke ontwerpsessies werkten de architectenbureaus Atelier BRINK + De Architectenwerkgroep Tilburg + HILBERINKBOSCH architecten + Martens, Willems & Humblé architecten + Mathieu Bruls architect nauw samen aan het creëren van een gevarieerd en solide architectonisch straatbeeld van stadswoningen en appartementsgebouwen aan weerszijden van de Groene Loper. Maquettes zijn gebruikt om straatgevels te vormen waarin ontwerpen reageerden op aangrenzende plannen maar hun eigen architectonische signatuur behielden. Gebouwen zijn beoordeeld in hun context en als onderdeel van het geheel.
De bestaande 'couleur locale' van het gebied vormt het hoofdconcept voor de architectuur, waardoor verschillende ontwerpen deel uitmaken van dezelfde architectonische familie en zich visueel verhouden tot het omliggende stadsgebied. Deze ‘couleur locale’ verwijst naar de architectuur van de grote lanen van eind 19e eeuw van steden als Maastricht, Antwerpen en Aken: een rijke architectuur van metselwerk doorsneden door banden van lokale natuursteen, prominente kroonlijsten en verticale, verspringende geveldelen. Om een afwisselende en levendige schaal in de grote straatgevel te bereiken, zijn woonblokken samengesteld tot kleinere ensembles, geaccentueerd door verschillende baksteenkleuren gekozen uit een subtiel kleurenpalet. In detail wordt de schaal van de blokken doorbroken door een korter ritme van raamopeningen, pilasters, erkers en entrees. De afwisseling prikkelt de passant die steeds meer tastbare details ontdekt, zoals bijzondere hekken, uitstekende stenen bij de scheiding van twee woningen en de armaturen boven voordeuren.
De architectuur van de nieuwe gebouwen, ontworpen door HILBERINKBOSCH, is geïnspireerd op de stadsvilla’s aan de Maastrichtse singels en boulevards. Ook bakstenen fabrieken en pakhuizen die her en der in de stad het beeld bepalen zijn geanalyseerd waarbij specifieke elementen zijn geherinterpreteerd en opgenomen in de nieuwe architectuur. Hierdoor vormen de nieuw ontworpen panden, allen gekenmerkt door een rijke baksteen architectuur, locatie specifieke ontwerpen waarbij het verleden met het heden is vervlochten.
Zo is daar de stadsvilla, waarbij vier woningen één rijk gebouw ensemble vormen. Deze stadsvilla verkrijgt door royale erkers en de verspringende daklijn haar kenmerkende uitstraling die sterk refereert aan de oude panden van de singels en boulevards van de stad.
Schuin tegenover de bijzondere ‘Onze Lieve Vrouw van Lourdeskerk’ is een kloek appartementenblok ontworpen. Deze wordt gekenmerkt door een hoge plint, grote gevel puien en een veelheid aan gevelreliëf. Bijzonder zijn de balkons met niet alledaagse beton balustrades, verwijzend naar balustrades die reeds aanwezig zijn in de omgeving. Het geheel levert een stoer maar eveneens chique gebouw op die de préséance bezit om zich goed te kunnen verhouden tot de kerk.
De torenwoning staat gepositioneerd op de knik van twee straatgevels. Haar architectuur met een pergola kroonlijst op het dak maakt dat deze bijzondere stedenbouwkundig plek van veraf al zichtbaar is. Van dichtbij etaleert zich vervolgens een spel van getrapte volumes met een verticale gevelkarakteristiek.
Andere ontwerpen binnen het plan bezitten een specifieke souterrain met bel-etage typologie, kenmerkend voor de historische panden uit de omgeving. Deze typologie zorgt voor een rijk en divers straatbeeld omdat voordeuren niet alleen op straatniveau liggen maar soms ook op een hoger niveau, die van de bel-etage. Het niveauverschil tussen straat en achtertuin wordt in deze woningen opgelost.
Aan de noordelijke rand van de Groene Loper ligt een appartementenblok dat grotendeels gericht is op een groene binnentuin. Hier zorgt een gevel vullende pergola met begroeiing voor een fraaie incorporatie van groen en architectuur. De woningen grenzend aan dit blok worden bekroond met ornamenten met vijfpuntige ster, een verwijzing naar het gemeentewapen van Maastricht.
De tunnel zorgt voor een grote verlichting van het stedelijk verkeerssysteem en bevrijdt de stad van lawaai, stank en verkeersoverlast. Samen met het ontwerp voor de Groene Loper – een parklandschap van 2,3 kilometer van West 8 – geeft het project een belangrijke impuls aan de ontwikkeling van de stad en het welzijn van haar inwoners.
De Groene Loper verbindt niet alleen het oostelijk en westelijk deel van de stad, maar versterkt ook de verbinding tussen stad en platteland. Een fietsbrug verbindt de noordelijke landgoederen met de historische stad. Deze nieuwe verbindingen, samen met het groene karakter en de aanstaande woningbouwontwikkelingen, hebben van een stedelijke ‘achterkant’ een nieuw front gemaakt. Achterstandswijken worden populaire woonmilieus, versterken de sociale cohesie en nieuwe stedelijke ontwikkelingen. De ontwikkelingen langs ‘De Groene Loper’ hebben de unieke mogelijkheid om het samengaan van landschap, stedenbouw en de architectonische uitwerking in overeenstemming met elkaar te laten plaatsvinden. Dit is het kenmerk van alle geslaagde buurten en stadsdelen uit het verleden, die in de loop der tijd steeds weer opnieuw gewaardeerd worden en hun goede sociale samenhang en waardeontwikkeling hebben behouden. Nu de bouwactiviteiten in het noordelijke deel gereed zijn, spreidt het levenslustige effect van de Loper zich uit over de wijk.
In 2021 wint het project de Sustainable Residential Development award van de European Property Award.