Een architect van fundamentele andersheid

16 september 2024, 11:51

Bij uitgeverij Maas Lawrence is het boek ‘Autonoom. 100% Carel Weeber’ verschenen, waarin architectuurhistoricus Wouter Vanstiphout in een mix van biografie, monografie en essayisme de controversiële architect onder de loep legt. Vanstiphout beschrijft leven en werk, van Weebers jeugd op Curaçao tot zijn positie als ‘ex-architect’ en onderzoekt hoe de ideeën en ontwerpen van Weeber zich hebben vertaald naar gebouwen. Een bijzonder prettig leesbaar boek, dat soms wat lijkt te bezwijken onder het streven naar compleetheid.

Carel Weeber is ooit door zijn collega’s uitgeroepen tot de slechtste architect van Nederland. Tegelijkertijd zijn veel van Weebers gebouwen inventief van vorm en constructie, is zijn architectuur monumentaal, en is zijn invloed als hoogleraar op het architectuuronderwijs en als bestuurder op de status van architectuur groot. Dixit architectuurhistoricus Wouter Vanstiphout in het voorwoord van ‘Autonoom. 100% Carel Weeber’, een boek dat over die ‘slechtste architect’ is verschenen.

Weeber wilde zijn gebouwen niet uitleggen, maar was tamelijk polemisch in zijn uitspraken over architectuur. Hij stelde zich graag op als degene die ‘slechts’ antwoord gaf op een maatschappelijke vraag, bij alle gegeven randvoorwaarden; tegelijkertijd stelde Weeber zich wel degelijk op als de auteur van zijn gebouwen, aldus Vanstiphout. Als architectuurhistoricus had hij graag Weebers gebouwen “een stevige historische plaatsing” gegeven om daarmee de dubbele houding van de architect-auteur te neutraliseren, maar het pakte anders uit.

Totale autonomie
Bij de eerste ontmoetingen met gebouwen als De Schie, De Peperklip, het Pompenburggebouw en de Zwarte Madonna maakten ze indruk door hun “totale autonomie” en intrinsieke logica te midden van hun omgeving – en Vanstiphout noemt zich nog steeds geïmponeerd door de “fundamentele andersheid van de gebouwen, de ontwerpen en de figuur van Carel Weeber”. Daar ligt een belangrijke reden om middels het schrijven van het boek op zoek te gaan naar de houding van Carel Weeber, hoe die zich heeft ontwikkeld en de manifestatie daarvan in zijn gebouwen.

Dat Vanstiphout ‘Autonoom. 100% Carel Weeber’ heeft geschreven vanuit de diepe indruk die de gebouwen maakten, is goed om bij het lezen in gedachten te houden. Zo ook het feit dat het startpunt voor de tekst is gevormd door gesprekken met Weeber zelf, alsook naasten en andere mensen uit Weebers directe omgeving. Vanstiphout heeft uiteraard ook zijn onderzoek gedaan, met steun van onder andere Felix Claus en de Archiktekten Cie..

Biografie en monografie
Zoals Vanstiphout zelf aangeeft, is ‘Autonoom. 100% Carel Weeber’ een mix van biografie, monografie en essayisme. Het boek begint al zelfs vóór Carlos (zoals hij eigenlijk heette) Weeber, met zijn voor voorvaderen in de tweede helft van de 19^e eeuw, om de familie als achtergrond te schetsen. Dan volgt Weebers jeugd op Curaçao – waar hij geen hutten bouwde zoals andere kinderen, maar ‘bijna professioneel ogende bouwsels realiseerde’. De latere professie moet zich blijkbaar altijd al in het kinderspel aftekenen. In zijn bijdragen als redacteur van de schoolkrant betoont Carlos zich al analytisch en abstraherend; zijn latere benadering van architectuuropgaves komt niet uit de lucht vallen, lijkt Vanstiphout te willen aangeven.

Vanstiphout volgt de biografie verder – de komst naar Nederland voor studie, het belangrijke moment dat Weeber wordt toegelaten tot de Bouwkundige Studiekring, zijn afstudeerproject, het winnen van de Prix de Rome in 1966, de leerstoel en zijn benoeming tot decaan van de afdeling Bouwkunde, enzovoort, enzovoort. Hoe verder de auteur in de carrière van Weeber komt, hoe meer het biografische karakter van de publicatie – begrijpelijk – plaats maakt voor analyses van Weebers projecten en de totstandkoming ervan, van zijn woningbouwprojecten in bijvoorbeeld Dordrecht, Alphen aan den Rijn en Zoetermeer, tot metrostations voor Spijkenisse, de Peperklip, Pompenburg en De Schie. Ook niet uitgevoerde projecten, zoals voor het Malieveld in Den Haag en het Museumplein in Amsterdam, komen aan bod. De projecten beslaan zo ongeveer de tweede helft van het boek.

Overvol
Beide – de vooral biografische en de meer monografische – benaderingen zijn heel aangenaam en boeiend om te lezen. Vanstiphout betuigt zich een heel prettige verteller. De regelmatig opgediste anekdotes (de vrij arbitraire keuze om bouwkundig ingenieur te worden; het bezoek met bier en Alvar Aalto aan de sauna) dragen zeker bij aan het leesplezier en hetzelfde geldt voor serieuzere uitstapjes die de auteur maakt.

Zo leidt de beschrijving van de schoolperiode en schoolvrienden tot een terzijde over schrijver Frank Martinus Arion. De zoektocht van de Bouwkundige Studiekring naar ‘autonome architectuur’ is aanleiding voor een uitgebreider ingaan op een boek van Emil Kaufmann uit 1933 en de Franse architectuur van de 18^e eeuw. Dat is interessante en waardevolle achtergrondinformatie. Overigens: of de architectuur van Boullée wereldberoemd is bij een breed publiek sinds de film ‘The Belly of an Architect’ durf ik Vanstiphout niet na te zeggen; Peter Geenaway is ook niet echt een regisseur voor het grote publiek.

De anekdotes en terzijdes zijn amusante dan wel interessante toevoegingen aan het geheel, maar maken het boek soms ook wat overvol en lijken dan een neiging tot compleetheid. Vooral wanneer je je kunt afvragen wat het uitstapje daadwerkelijk toevoegt. Dat Weeber zich achteraf realiseert op dezelfde oceaanstomer van New York naar Rotterdam te hebben gezeten als Hugh Maaskant voelt aan als gezochte symboliek en als Vanstiphout vertelt dat Weeber de Nationale Energiemanifestatie 1955 in Rotterdam bezocht, maar niet weet wat daarvan de invloed is geweest op de architect, is de vraag of het dan van belang is om te melden.

Schat aan informatie en materiaal
Dit doet tegelijkertijd niets af aan het feit dat ‘Autonoom. 100% Carel Weeber’ bijzonder veel boeiende beschrijvingen en inzichten biedt, dat Vanstiphout daarbij interessante relaties (met andere projecten) legt, de dwarse maar consistente denkwijze van Weeber helder maakt en dat al die informatie wordt gebracht op – zoals gezegd – prettige vertelwijze. Daarbij bevat het boek werkelijk een schat aan beeldmateriaal en is het met fraai vormgegeven. Mooi dat het er ligt: één kilo, 416 pagina’s, 100% Carel Weeber.

Autonoom. 100% Carel Weeber (2024), Wouter Vanstiphout. 416 pagina’s, 16,8 x 23 cm, softcover. Nederlandstalig. Ontwerp: Lisa Brustolin. Maas Lawrence, Rotterdam. € 39,50.

Trefwoorden

wouter vanstiphout maas lawrence boek carel weeber

1	Plan voor nieuwe buurt op plek hoofdkantoor ABN AMRO op de Zuidas vrijdag, 10 oktober
2	Flat Amsterdam-Noord 'aangekopt' met 53 seniorenwoningen donderdag, 9 oktober
3	Nominaties Publiek gebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 8 oktober
4	‘Alexander Straub zet grote groep vakgenoten weg als niet-relevant’ vrijdag, 10 oktober
5	Vier genomineerden voor de Abe Bonnema Architectuurprijs 2025 woensdag, 8 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Maas Lawrence presenteert boek met 25 projecten van MVRDV

19 januari 2024

Nanne de Ru en Hans Ibelings lanceren nieuwe uitgeverij

31 maart 2023

Carel Weeber overleden op 87-jarige leeftijd

3 februari

Pierre Bayleprijs voor Wouter Vanstiphout

3 november 2014

Rotterdamse raad beslist over bestemmingsplannen RISE en Lumière

7 november 2024

Rotterdam sloopt Pompenburgflat voor hoogbouwproject RISE

20 februari

Twaalf woonhuizen van Sjoerd Soeters gebundeld

26 februari

NAi verwerft archief Carel Weeber

26 mei 2009

Rouwadvertentie voor Het Wilde Wonen

11 maart 2008

Carel Weeber krijgt Rotterdam-Maaskantprijs

13 april 2006

Boek Architecture Repurposed gepresenteerd tijdens Avond met Office Winhov

4 september 2024

Columns van Violette Schönberger gebundeld in boek

21 maart 2024

Binst Architects viert 50-jarig jubileum met omvangrijk boekwerk

12 februari 2024

LEVS architecten bundelt projecten op Cruquiuseiland in boek

16 januari 2024

Boek belicht huidige en toekomstige generatie hoogbouw in Rotterdam

19 december 2023

Veertigjarig oeuvre Mecanoo centraal in monografie

8 december 2023

Boek over vergeten architect van de Nieuwe Haagse School

4 juni

Resultaten ontwerpmanifestatie Bouw Anders gebundeld in boek

6 december 2023

Jubileumboek beschrijft het Rietveldpaviljoen in Amersfoort: de eerste kunsthal in Nederland

19 maart

Boek verschenen over eerste vrouwelijke architecten in Nederland

6 november 2023

Essays rond globalisering en architectuur na 1945

27 januari

Boek pleit voor onderzoek onderliggend systeem van de stad

2 november 2023

Boek over historische ontwikkelingen klimaattechnologie en architectuur

17 maart

Renovatie en uitbreiding Paleis Het Loo belicht in boek Spiegelingen

20 september 2023

Boek over Jaap Bakema, architect met een missie

17 augustus 2023

Boek Included over de projecten, de visie en de praktijk van Mei

3 april 2023

Ontwerpen met hergebruikte materialen centraal in boek Reuse to Reduce

15 mei 2023

Vierde editie Dutch designers Yearbook verschenen

19 december 2023

Boek met 95 portretten van jonge Europese architectuurstudio's

6 december 2022

Boek: de wooncoöperatie als route naar betaalbaar wonen

25 januari 2022

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

25 mei 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Bureau POLO geselecteerd als architect voor nieuw dienstencentrum in Beerse

Gisteren, 13:56

Het bureau POLO heeft een voorontwerp voor een nieuw gemeentelijk dienstencentrum van de gemeente Beerse gemaakt. Het project kwam, in opdracht van de gemeente, tot stand in samenwerking met ontwikkelaar en bouwer Groep Van Roey.

PosadMaxwan en Civic Architects maken plan voor herontwikkeling KMS-terrein Hengelo

Gisteren, 12:16

De gemeente heeft de grond deze zomer aangekocht en gaat in samenwerking met ontwikkelaar Trebbe het historische industriegebied herontwikkelen.

Nieuw shortstayhotel door Houben / Van Mierlo in stationsgebied Den Bosch

13 oktober, 1:47

Het shortstayhotel met 34 studio’s is gebouwd op de plek van het gesloopte Hotel Terminus. De voorgevel is ontworpen op basis van een analyse van de voorgevel van het oude hotel.

ONE Architecture & Urbanism werkt mee aan masterplan transformatie havengebied New York

10 oktober, 4:34

ONE Architecture & Urbanism werkt mee aan de transformatie van een vijftig hectare omvattend havengebied in New York tot een maritieme haven en een woonwijk.

PBL: Ook nieuw plan voor circulaire economie is niet genoeg

Gisteren, 14:42

In de nieuwe versie van het zogeheten Nationaal Programma Circulaire Economie staan ‘vooral veel intenties en plannen’, schrijft het planbureau.

Bossen en bodems in zwaar weer, klimaatraad maakt zich zorgen

Gisteren, 10:24

De klimaatverandering versnelt en de biodiversiteit gaat hard achteruit, terwijl er volgens de WKR steeds meer van de bossen en bodems wordt gevraagd.