Ontwerp van Bakers Architecten is een sculpturaal Fort Geldersoord

21 februari 2022, 10:58

Het Utrechtse bureau Bakers Architecten heeft een ontwerp gemaakt voor twintig bijzondere woningen op het 18e-eeuwse Fort Geldersoord in Westervoort. De woningen staan in een halve cirkel aan de rand van de voormalige vestingwerken, uitkijkend over het park. Voordat het ontwerp van Bakers Architecten door de Gelderse gemeente Westervoort werd goedgekeurd, had het project al een lange route – met verrassende U-bocht – afgelegd.

Iets buiten de bebouwde kom van het dorp liggen de restanten van het fort en de schans (of verschansing) Geldersoord. Het fort is in 1741 en 1742 gebouwd ter bescherming van de inlaatsluis waarmee het gebied tussen Westervoort en Doesburg kon worden geïnundeerd. Na het congres van Wenen en de verschuiving van grenzen verloor het fort zijn strategische waarde. Het fort raakte in onbruik en werd uiteindelijk gesloopt.

Park en fort
Nadat onderzoek en een publicatie door historici het cultuurhistorische belang van het fort en de schans verduidelijkten, besloot Westervoort rond 2006 een park op de vestingwerken aan te leggen en een wedstrijd voor nieuwbouw van woningen uit te schrijven. Vanaf 2012 is Park Geldersoord aangelegd, naar een ontwerp van Inbo, dat in 2015 is opgeleverd.

Het park is als het ware een afdruk van de onderliggende voormalige vestingwerken, met ravelijnen en planchetten. Op de resten van het fort, die eveneens onder de grond liggen maar inmiddels zijn bestempeld als rijksmonument, moeten woningen verrijzen. In 2016 heeft de gemeente Westervoort uit de competitie het winnende plan gekozen.

Dit plan stelt onder meer voor om de vestingmuren ‘terug te brengen’ en daarachter woningen te realiseren. Door de financiële crisis en de nasleep blijkt het plan niet haalbaar. Er lagen echter verplichtingen en er moest een plan worden gerealiseerd, vertelt Jan Bakers, architect-directeur van Bakers Architecten.

Tweede kans
Ontwikkelaar Bemog, aanvankelijk als tweede geëindigd in de competitie, toonde zich bereid de opdracht over te nemen en vraagt Bakers Architecten een nieuw, haalbaar plan te maken. Bureau B+B werd betrokken voor het landschapsontwerp. De gemeente gaf Bemog alsnog de opdracht.

“We wilden een configuratie maken die recht doet aan het fort zonder het terug te bouwen”, vertelt Bakers. “De vestingwerken waren gericht op het zuiden, dat is aantrekkelijk voor de woningen. Kunnen we de woningen naar de buitenrand van het fort duwen, aansluiting op het park maken en kwaliteit realiseren?”, vat hij de zoektocht in het ontwerp samen.

Aansluiting op het park
De twintig woningen – het maximaal toegestane aantal – zijn in een halve cirkel aan de rand van het voormalige fort geplaatst, waardoor ze met de voeten in het park staan. Het architectenbureau heeft de woningen als abstracte volumes ontworpen, “een soort kantelen”, met stootvoegloos metselwerk in een donkere wasserstrichsteen en de vensters achter het metselwerk gedetailleerd.

“Zo’n fort is een bijna sculpturaal object. Met de keuze voor een zwarte steen voor de woningen komt de nadruk op de vorm en haal je de aandacht weg van details als voegen en de hemelwaterafvoer”, legt Bakers uit. “Bovendien resulteert dit in zwarte objecten in het groen,”

“De aansluiting op het park vond ik een van de interessantste aspecten aan de opgave”, zegt Bakers. “In plaats van het opmetselen van muren hebben we gekozen voor een groene omwalling waar de kijkers doorheen steken.” Naast grote ramen op de begane grond aan het binnengebied vormen de ‘kijkers’ aan de parkzijde de belangrijkste openingen in de volumes.

De steile wand van de omwalling wordt opgebouwd uit zakken met aarde die in de loop der tijd begroeid raken, waardoor er een vloeiende overgang naar het park ontstaat. Het pakket is zelfdragend en vormt geen belasting voor de woningen. De kijkers zijn ontworpen in CorTen-staal, met een bekleding van ruw hout aan de binnenzijde.

Bodem en binnengebied
Door de woningen naar de rand van het voormalige fort te schuiven, ontstaat een ruim binnengebied. Dit biedt de bewoners meer ruimtelijke kwaliteit en doet recht aan de oorspronkelijke plattegrond van het verdedigingswerk. Centraal in het binnengebied volgt een iets verdiept gelegen rechthoek de contouren van het voormalige garnizoensgebouw, wat de referentie aan het fort versterkt.

Binnen deze iets verdiept rechthoek heeft Bureau B+B bomen in grote bakken bedacht, om de wortels boven de fundamenten te houden. Vanwege de rijksmonumentale status van de resten van het fort is een voorwaarde dat er minstens veertig centimeter gronddekking is, voordat er boven gebouwd kan worden, legt Bakers uit.

Waar de resten verborgen liggen, is met scans van de bodem zichtbaar gemaakt. Omdat het terrein bovendien veel niveauverschillen kent en Bakers Architecten de woningen alle op gelijke hoogte wil plaatsen, moet het gebied worden opgehoogd.

Brug
Als verdere verbeelding van het fort sluiten Bakers Architecten en Bureau B+B de achterzijde van het gebied, dat bij een vestingwerk altijd wat opener was, af met schanskorven. De keuze voor schanskorven is ook gemaakt in verband met de fundamenten in de grond. De inhoud van de korven wordt, in aansluiting op de steen voor de woningen, voorzien van een zwarte toeslag.

Aan de achterzijde van het gebied bevindt zich een wadi, waarvan het water kan wassen tot aan de randen van het fort. Het gebied wordt dan ook ontsloten via een brug, bedekt met Stelconplaten. Deze brug maakt ook deel uit van de publieke route, die zich in een rechte lijn verder strekt, tussen de woningen door, naar het park.

Voortgang
Vanavond vindt een raadsvergadering over het plan plaats, waarin moet blijken of de raad van Westervoort instemt met het collegebesluit. In de afgelopen tijd hebben direct omwonenden hun onvrede duidelijk gemaakt. Zij willen realisatie van het oorspronkelijke plan – het (her)bouwen van een fort met daar woningen in verwerkt – ondanks dat dit niet haalbaar bleek vanwege de kosten, de geringe interesse van potentiële kopers en de problematische parkeeroplossing.

Trefwoorden

fort fort geldersoord verdedigingswerk park inbo schans bureau b+b bemog projectontwikkeling rijksmonument bakers architecten westervoort woningbouw

1	Het Binnenhof – nieuwe publieksentree is tegelijkertijd verwelkomend en veilig maandag, 2 juni
2	Ruim zestig architectenbureaus ondertekenen commitment biobased bouwen dinsdag, 3 juni
3	Woningbouwproject Binck City Park in Den Haag opgeleverd maandag, 2 juni
4	Een wit interieur met spijlen en vloeiende lijnen maandag, 2 juni
5	Aan ons zal het niet liggen dinsdag, 3 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Carnisse Eiland wordt nieuwe parkbuurt in Rotterdam-Zuid

2 maart 2022

Bureau B+B en Shift maken plan voor groene wijk in Rotterdamse Schiehaven-Noord

22 juni 2022

Bakers: “Het hotel is uitgevoerd zoals ontworpen”

27 augustus 2013

Renovatie naar duurzaam en flexibel kantoor

29 januari 2013

Lieven de Keypenning voor rechtbank Haarlem

29 november 2012

Appartementen IJDock naderen oplevering

26 november 2012

Fort bij Kudelstaart herontwikkeld tot 'watersportfort'

8 december 2020

Renovatie Fort van Hoofddorp afgerond

22 juni 2020

Entreegebouw van Paul de Ruiter Architects voor duurzaam en zelfvoorzienend Pampus

16 juni 2020

Fort bij Krommeniedijk uitgebreid met 'kijkkoepel'

26 april 2018

Fort bij Hoofddorp wordt openbaar park

19 maart 2018

Restaurant op gerenoveerd forteiland

15 februari 2017

Elementen trotseren in vernieuwd Fort Pannerden

23 mei 2016

Fort bij Vechten is hoogtepunt van Waterlinie

12 oktober 2015

Nieuwe directie en website voor Bureau B+B

26 januari 2023

Een dwarsdoorsnede van de wil tot creativiteit en kwaliteit

1 februari 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Kinderopvang Mowgli in Vught is als een reeks avontuurlijke boomhutten

1 uur geleden

Kinderopvang Mowgli in Vught krijgt een bijzonder en speels onderkomen. Het ontwerp van Natrufied Architecture is geïnspireerd op de charme van boomhutten en golvende landschappen; het gebouw wordt in biobased materialen gerealiseerd.

Powerhouse Company presenteert Huis aan de Haven in Leeuwarder wijk Middelsee

2 uur geleden

Het gebouw met negentig woningen staat op een prominente locatie in de wijk, op een schiereiland langs het Van Harinxmakanaal met uitzicht op de stad.

Meerjarige expositie door Happel Cornelisse Verhoeven in Oude Sterrenwacht Leiden

4 uur geleden

In de Oude Sterrenwacht in Leiden is dit jaar de meerjarige tentoonstelling Planten & Planeten geopend. In de door Happel Cornelisse Verhoeven Architecten ontworpen expositie maken de bezoekers een reis door tijd en ruimte.

Serpentine Pavilion 2025 van Marina Tabassum opent op 6 juni

Gisteren, 15:51

Met het paviljoen, A Capsule in Time genoemd, wil Tabassum bezoekers een ruimte bieden om met elkaar in gesprek te gaan, kennis te delen én boeken te lezen over de Bengaalse cultuur en ecologie.

WRK architecten benoemt Matteo Bettoni tot associate architect

Gisteren, 17:15

Bettoni’s kwaliteiten op vlakken zoals technologische innovatie, BIM en biobased bouwen, bieden kansen voor de toekomst, stelt de organisatie.

Mona Keijzer trekt huurbevriezing in

Gisteren, 16:25

Dat besluit nam de minister “op basis van het advies van de Raad van State, de politieke ontwikkelingen en om rust en voortgang te brengen in de volkshuisvesting”. Aedes en woningcorporaties schrappen de rechtszaak over de huurbevriezing.

Rotterdam zet definitieve stap voor behoud Landtong Rozenburg als groene omgeving

Gisteren, 11:21

Met een nieuw voorbereidingsbesluit is het formele traject gestart om de huidige bedrijfsbestemming van een deel van het gebied te wijzigen naar een groene bestemming in het omgevingsplan.

Investeerders kopen duurdere woningen door nieuwe regels

28 mei, 2:03

Particuliere investeerders kopen door de veranderde regels op de huizenmarkt steeds vaker duurdere woningen. Het gemiddelde aankoopbedrag lag afgelopen kwartaal 35 procent hoger dan een jaar geleden.