Except: “Nieuwbouw is meestal niet duurzaam”

9 juli 2013, 11:05

Volgens Tom Bosschaert van Except Integrated Sustainability wordt bij duurzaamheidsvraagstukken te weinig rekening gehouden met het feit dat alles samenhangt. Voor een integrale aanpak gebruikt Except de eigen methode Symbiosis in Development, die het gedrag van complexe systemen en de invloed van ingrepen in beeld brengt.

Tekst Kirsten Hannema “Een duurzaam gebouw bestaat niet”, zegt Tom Bosschaert van Except Integrated Sustainability. “Duurzaamheid gaat per definitie over een systeem. Een samenleving of een stad - een dynamisch geheel dat kan blijven voortbestaan. Architectuur is geen sluitende businesscase, maar slechts een middel om dat te bereiken.” Met zijn bedrijf Except ontwikkelt Bosschaert, die in Delft industrieel ontwerpen studeerde en aan Yale een master architecture &
planning deed, duurzame strategieën ’om bedrijven en steden weer mooi, veerkrachtig en bloeiend te krijgen’. Met een multidisciplinair team van ontwerpers, bedrijfskundigen, software-architecten, ingenieurs en wetenschappers wil hij de wereld radicaal veranderen. Duurzaamheid moet geen thema, maar een levenshouding worden.

Oplossingen in symbiose
“Ik was teleurgesteld over hoe het eraan toe ging op de universiteit, vertelt Bosschaert over de keuze om in 1999, op negentienjarige leeftijd, een eigen bedrijf voor strategisch advies over duurzaamheid op te richten. “Ik dacht dat studenten bezig zouden zijn met het maken van een betere wereld. Het ging echter alleen maar over producten om te consumeren, over gadgets.” Ook het onderzoek kon hem niet bekoren. “Onderzoeksinstituten en overheden zijn verkokerd. Het gaat dan steeds over één ding, water bijvoorbeeld. Terwijl alles met elkaar te maken heeft. Met een spaarlamp verbeter je de wereld niet, als je niet weet dat er kwik in zit.” Daarom wil Bosschaert problemen – fysieke, sociale, economische, milieutechnische – integraal aanpakken. Zodat oplossingen elkaar niet langer uitsluiten of tegenwerken, maar versterken. Daarvoor gebruikt Except de zelf ontwikkelde methode Symbiosis in Development (SiD). De methode brengt het gedrag van complexe systemen in beeld en geeft aan wat men kan verwachten bij een bepaalde ingreep, op de korte en lange termijn. Wat Except doet is – heel simpel gesteld – de juiste draadjes met elkaar verbinden en hier en daar een katalysator of transformator plaatsen. Met als resultaat zo veel mogelijk positieve invloed met zo min mogelijk inspanning en investeringen, volgens Bosschaert. Met behulp van SiD kwam hij in 2001 op het opmerkelijke idee om in het Australische woestijndorpje Merredin een algenfabriek voor spirulina-voedingssupplementen te beginnen. Wateroverlast, gebrek aan werkgelegenheid en een leegstaand, vervallen pompstation: met de komst van de ‘plantage’ werden verschillende problemen in een klap, op een ecologisch verantwoorde manier, opgelost.

Meerwaarde van huuropbrengst meerekenen
Een ander voorbeeld van symbiose is de Transbay Terminal in San Francisco, een combinatie van een vervoersterminal en een ecologisch dakpark. Except werkte samen met architectenbureau Pelli Clarke Pelli, dat het winnende plan tekende voor een zelfvoorzienend stuk stad met onder meer geothermische verwarmingsmethodes, grijswater-recycling en een enorme biodiversiteit. De financiering van het project, in 2015 gereed, wordt grotendeels opgebracht uit de waardestijging van de grond. In Naaldwijk wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een 28 verdiepingen tellende Hortus Celestia, een expo-toren voor glastuinbouw. Bosschaert: “Dit is het soort project waarvan jarenlang gezegd is dat het ‘toch nooit haalbaar’ zou zijn. Nee, niet als je alleen met de prijs per kilo tomaten rekent. Maar als je de meerwaarde aan de huuropbrengst van de kantoren in het gebouw mee rekent kan het wel degelijk.” De toren is een uitzondering in het portfolio. Nieuwbouw is namelijk in de meeste gevallen niet duurzaam, zo wijst SiD uit. Bosschaert: “In negen van de tien gevallen leidt onze analyse tot de conclusie dat er geen nieuw gebouw nodig is om de problemen op te lossen. Nederland staat immers al vol met gebouwen.” Vernieuwing met minimale fysiek ingrepen
Representatief voor deze denkwijze is het plan ’Mooi en Duurzaam Schiebroek-Zuid’, ontwikkeld in opdracht van woningbouwcorporatie Vestia. Daar waar de gangbare aanpak van naoorlogse wijken ofwel isoleren en ‘geveltje opleuken’ is, ofwel sloop-nieuwbouw, stelt Except een stedelijke vernieuwing voor met nauwelijks fysieke interventies. Het eindbeeld in 2030: een zelfvoorzienend en duurzaam woongebied. Om dat te bereiken is samen met betrokken organisaties en bewoners een set ‘ingrediënten’ ontwikkeld die kunnen worden toegepast. Het gaat om een combinatie van een sociaaleconomisch programma en bewezen technologieën (zoals biogascentrales), resulterend in een gesloten stedelijk metabolisme. Urban farming wordt ingezet als katalysator van de ontwikkelingen. Bosschaert legt uit: “Een lokale ondernemer die graag een restaurant wilde beginnen is aan de stadslandbouw gekoppeld. In het restaurant worden weer kinderen opgeleid om te koken, ‘s avonds is het een theehuis voor Marokkanen, er is een ruilwinkel, enzovoorts. Alles wordt als het ware op elkaar aangesloten.” Voorwaarts naar reëel
Ondanks dat hij heilig gelooft in zijn aanpak, is Bosschaert sceptisch over de toekomst. “We zitten op een breukvlak met de wereldeconomie en het gaat niet de goede kant op. De vastgoedsector is het contact met de realiteit kwijtgeraakt; er is geen directe koppeling meer tussen vraag en aanbod. Als we dat niet herstellen, gaat de crisis in de bouw nog heel lang duren. De uitdaging is om het te doen met wat we hebben. Niet back to basic, maar forward to real, met spannende nieuwe manieren om levens te verbeteren, op een mooiere manier die economisch werkt.”

Trefwoorden

multidisciplinair san francisco schiebroek-zuid symbiosis in development transbay terminal except integrated sustainability hortus celestia integraal naaldwijk duurzaamheid tom bosschaert

1	Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor vrijdag, 19 december
2	Faillissement V&D laat nog altijd sporen na in winkelgebieden donderdag, 18 december
3	KAAN Architecten breidt bureauleiding uit donderdag, 18 december
4	Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen maandag, 22 december
5	Caroline Voet publiceert ontwerphandboek over Dom Hans van der Laan donderdag, 18 december

Gerelateerde nieuwsberichten

DGB-Benchmark vergelijkt duurzaamheid kantoren

27 september 2013

Stadsboerderij stimuleert stadsontwikkeling

19 augustus 2013

fUSE: “De schouders eronder”

3 juli 2013

Paul de Ruiter: “Gezondheid is nu het belangrijkste”

24 juni 2013

Studio Marco Vermeulen: “Kringlopen zijn ruimtelijk”

17 juni 2013

KAW: “Vanaf nu gaat het in grote stappen”

1 juli 2013

ORGA: “Ik wil de natuur verenigen met het gebouwde”

10 juni 2013

De Stuurlui: “Het moet zich verder kunnen ontwikkelen”

11 juni 2013

Fokkema & Partners: “Statiegeld op een interieur”

25 juni 2013

Faro: “Ons einddoel is energieneutraal wonen”

19 juni 2013

Platform M3: “Je boerenverstand gebruiken”

18 juni 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Kraaijvanger Architects aan de slag met renovatie Station Zuidplein

Vandaag, 09:00

Kraaijvanger Architects gaat van Rotterdams wederopbouwstation een toekomstbestendig, hoogwaardig stedelijk knooppunt maken.

Concrete ontwerpt woongebouw in Philadelphia met gevelkunst door tattoo-artist Henk Schiffmacher

Gisteren, 12:00

Concrete heeft in een Philadelphia (VS) met Fishtown Urby een volgende bijdrage aan het Amerikaanse woonconcept Urby opgeleverd.

Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen

22 december, 11:20

De Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt Margit van Schaik aan als curator Architectuur en Jutta Hinterleitner als curator Stedenbouw.

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Fijne feestdagen en een gelukkig, gezond en succesvol 2026!

4 uur geleden

Op maandag 5 januari is de redactie van Architectenweb terug met het dagelijkse architectuurnieuws.

Provincie Zuid-Holland: stroom van zee via Hoek van Holland naar Rotterdamse haven

Gisteren, 17:00

"Zo kunnen de Rotterdamse haven en regio uitgroeien tot de stekkerdoos van Nederland", stelt gedeputeerde Arne Weverling.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.