Fokkema & Partners: “Statiegeld op een interieur”

25 juni 2013, 14:07

Leveranciers van interieurs zouden hun producten na gebruik weer terug moeten nemen, vindt architect Diederik Fokkema van Fokkema & Partners. En kunnen daarbij statiegeld betalen voor de grondstoffen die zij terugkrijgen.

Tekst Kirsten Hannema

“Als je in Noord-Amerika een blikje van de straat opraapt en bij een winkel inlevert, krijg je er tien cent voor. Hier worden ze aan het eind van de rit van het andere afval gescheiden. De doelstelling, recycling, is hetzelfde, de uitvoering is anders.” Wat architect Diederik Fokkema van Fokkema & Partners met dit simpele voorbeeld duidelijk wil maken, is dat als het gaat over duurzaamheid, je altijd te maken krijgt met culturele en lokale verschillen. “Er bestaat niet één waarheid, er is geen heilige graal.”

En dat is maar goed ook, vindt Fokkema. “Cradle to cradle, LEED, BREEAM, energie, materialen, gezondheid – ik vind het fascinerend om te zien hoeveel verschillende manieren er zijn om naar duurzaamheid te kijken. Je hebt dat nodig om verder te komen, je wilt dat er concurrentie ontstaat. Alleen op die manier zullen we ontdekken wat het beste werkt. En ja, dat kost tijd.”

Stap voor stap
Fokkema raakte geïnteresseerd in duurzaamheid (door hem gedefinieerd als ‘het hebben van een beter en langer leven met elkaar’) door de opdracht die zijn bureau in 2000 kreeg om voor het nieuwe gebouw van FMO (Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden) in Den Haag de inrichting te ontwerpen. “Onze opdrachtgever had een sterke visie. Hij wilde een CO2-vrij gebouw. Dat ging met allerlei certificaten en het hele bedrijf werd doorgerekend. De sociale aspecten werden niet vergeten; we hebben bijvoorbeeld gekeken waar en hoe het natuursteen voor de vloeren was geproduceerd.”

Sindsdien heeft het bureau, gespecialiseerd op het gebied van interieur, zich steeds verder in het onderwerp verdiept. Het ontwikkelde tijdelijke interieurs voor de faculteit Bouwkunde in Delft en het Amsterdamse Stadhuis. Onlangs werd het van G naar A-label gerenoveerde Apollohuis in Amsterdam opgeleverd. En op dit moment werkt Fokkema samen met RAU architecten en INNAX aan de transformatie van een kantorencomplex voor energiebedrijf Alliander in Duiven, dat BREEAM outstanding zal zijn en zelfs energie zal produceren.

Statiegeld
Wat maakt een interieur duurzaam? Fokkema wijst meteen op een belangrijk verschil tussen ‘gewone’ en interieurarchitectuur: “Een interieur gaat gemiddeld tien jaar mee, een gebouw minimaal dertig jaar.” Juist vanwege die hoge ‘omloopsnelheid’ valt er op interieurgebied veel te winnen met circulaire systemen. “Het statiegeld-idee, dat is wat er ook moet gebeuren in de bouw.”

“Voor kopieermachines is het al doodnormaal; je huurt het apparaat en als het kapot of ‘op’ is zorgt de fabrikant voor reparaties of vervanging. Zo is de fabrikant gedwongen om na te denken over de lange termijn cyclus. Wij zijn nu met verschillende producenten in gesprek om hetzelfde principe op los meubilair, binnenwanden en tapijt toe te passen.”

Tijdelijk versus permanent
Tegelijkertijd ziet de architect het als een persoonlijke uitdaging om ontwerpen te maken die van dusdanig hoge kwaliteit zijn dat ze ‘eindeloos’ meegaan. “We zijn nu het gebouw van Unilever in Rotterdam voor de tweede keer aan het inrichten. En dan zie je dat de houten boardroomtafel die we negen jaar geleden hebben ontworpen met zoveel vakmanschap is gemaakt dat de directie die zonder meer wil behouden.”

Het is volgens Fokkema de kunst om als interieurarchitect duidelijk onderscheid te maken tussen tijdelijke en meer permanente situaties. “Je hebt te maken met drie elementen: slijtage, modetrends en veranderingen binnen organisaties. Bij het Stadhuis in Amsterdam wisten we dat het om een tijdelijke renovatie ging. Dus werkten we met basic, eenvoudig te verwijderen materialen – verf, grafische prints, stoffen – en een uitgesproken vormgeving.

Bij het monumentale Apollohuis was het omgekeerd: daar hebben we geprobeerd een tijdloos interieur te maken dat veel langer mee kan. Dan kies je dus ook voor andere materialen.”

Je eigen plek zoeken
Het project voor Alliander, dat over ruim een jaar voltooid zal zijn, betekent voor Fokkema een volgende stap op het gebied van duurzaamheid. In dit ontwerp komen veel aspecten samen: transformatie van bestaand vastgoed, hergebruik van materialen en regenwater, gebruik van zonne-energie. En ook de sociale kant wordt niet vergeten; het ontwerp is nadrukkelijk op comfort gericht en is door middel van co-creatie tot stand gekomen.

Belangrijk voor het interieur is het concept voor de plattegrond. Fokkema: “Daar waar normaal gesproken ‘om de werknemers heen’ ontworpen wordt, is hier de bedoeling dat de mensen in beweging komen. Er komen meerdere grote zones die elk geschikt zijn voor een bepaald type werk: het atelier, de bibliotheek en de werkvloer. Afhankelijk van hun werkzaamheden kiezen mensen een werkplek in een van deze zones. Op die manier kun je makkelijker groei en krimp van afdelingen opvangen terwijl de energiehuishouding op de verschillende zones afgestemd wordt.”

Momenteel wordt onderzocht of het mogelijk is om de werkplekken te leasen. Alliander betaalt dan alleen om mensen te laten zitten, de fabrikant blijft eigenaar van het meubilair. “Je ziet natuurlijk geen verschil” merkt Fokkema op. “Maar we hopen dat fabrikant op deze manier slimmer gaat nadenken over zijn product.”

Trefwoorden

diederik fokkema allen & overy fokkema & partners architecten circulaire economie alliander duurzaamheid leasing statiegeld interieur

1	Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen maandag, 22 december
2	Kraaijvanger Architects aan de slag met renovatie Station Zuidplein woensdag, 24 december
3	2025 in negen renovatie-ontwerpen voor het Binnenhof dinsdag, 23 december
4	Architectuur als compromis dinsdag, 23 december
5	Concrete ontwerpt woongebouw in Philadelphia met gevelkunst door tattoo-artist Henk Schiffmacher dinsdag, 23 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Architectenweb Podcast – Gesprek met Laura Atsma over het ontwerp van gezonde interieurs voor kantoren

17 oktober 2019

Duurzaamheidsfabriek opent deuren

4 oktober 2013

Except: “Nieuwbouw is meestal niet duurzaam”

9 juli 2013

Nieuw raadhuis op oude fundamenten

16 september 2015

Circulaire huisvesting voor Alliander

4 januari 2016

Eerste verkenningen voor BREEAM-NL Interieur

2 oktober 2013

Respectvolle revitalisatie van Havengebouw

7 oktober 2014

Opgefrist kantoorgebouw na grondige renovatie

4 september 2014

Fokkema & Partners start project Architextiles

22 mei 2012

Fokkema & Partners richt flexkantoor in

6 september 2010

KCAP’s Blaak 31 opgeleverd

14 juli 2010

Advocatenbureau door Fokkema & Partners

23 oktober 2012

Drie kandidaten voor huisvesting Planbureaus

31 juli 2012

FrieslandCampina krijgt innovatiecentrum

14 december 2011

Zes consortia voor aanbesteding VROM-gebouw

5 oktober 2012

Upfield Food Science Centre ontworpen door Fokkema & Partners bereikt hoogste punt

17 november 2021

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Laura Atsma over het ontwerp van gezonde interieurs voor kantoren

17 oktober 2019

Andere nieuwsberichten

Kraaijvanger Architects aan de slag met renovatie Station Zuidplein

24 december, 9:00

Kraaijvanger Architects gaat van Rotterdams wederopbouwstation een toekomstbestendig, hoogwaardig stedelijk knooppunt maken.

Concrete ontwerpt woongebouw in Philadelphia met gevelkunst door tattoo-artist Henk Schiffmacher

23 december, 12:00

Concrete heeft in een Philadelphia (VS) met Fishtown Urby een volgende bijdrage aan het Amerikaanse woonconcept Urby opgeleverd.

Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen

22 december, 11:20

De Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt Margit van Schaik aan als curator Architectuur en Jutta Hinterleitner als curator Stedenbouw.

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Fijne feestdagen en een gelukkig, gezond en succesvol 2026!

24 december, 1:00

Op maandag 5 januari is de redactie van Architectenweb terug met het dagelijkse architectuurnieuws.

Provincie Zuid-Holland: stroom van zee via Hoek van Holland naar Rotterdamse haven

23 december, 5:00

"Zo kunnen de Rotterdamse haven en regio uitgroeien tot de stekkerdoos van Nederland", stelt gedeputeerde Arne Weverling.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.