Mock-up

Opengewerkt model

Vogelvuchtperspectief model

Terreininrichting, water

Plattegrond

Doorsnede

Een gevel uit treinramen voor een onderhoudsgebouw van NS

20 mei, 12:34

In opdracht van NS heeft Arcadis een nieuwe zogenoemde kuilwielenbank voor de onderhoudslocatie Leidschendam ontworpen. De architectuur van het gebouw, waarin de werknemers prettig en veilig aan de wielen van treinstellen kunnen werken, is sterk bepaald door zowel de situatie op het emplacement als het hergebruik van ‘spoorse’ materialen, met een gevel uit treinramen als bijzonder sprekend voorbeeld.

In de kuilwielenbank worden wielen van treinstellen die onregelmatig zijn geworden weer perfect rond geslepen. Dat is noodzakelijk om de treinreiziger een comfortabele reis te geven en onnodige slijtage aan spoor en materiaal te voorkomen. Werknemers werken daarbij in een kuil onder het treinstel, waartoe door een gebouw een spoor loopt, waarvan een gedeelte is uitgevoerd als onderhoudsbrug. Het gebouw beschermt tegen weersinvloeden en biedt de werknemers een prettige en comfortabele omgeving.

Als onderdeel van de herontwikkeling van het emplacement wilde NS een nieuwe kuilwielenbank op de onderhoudslocatie Leidschendam. De onderneming ambieerde daarbij een duurzaam gebouw, met ‘fossielvrij, circulair en groen’ als speerpunten. NS wilde bovendien liefst zoveel mogelijk (trein)materialen op een herkenbare en opvallende manier inzetten, vertelt Arcadis architecten, dat de ontwerpopdracht kreeg.

Ontmanteling en oogstboek
Om inspiratie op te doen omtrent vrijkomende treinmaterialen bezocht het projectteam de werkplaats in Haarlem, waar dubbeldekstreinen na twintig jaar gebruik worden gemoderniseerd voor de volgende twintig jaar. Tijdens dit proces wordt 86 procent van de onderdelen opgeknapt en hergebruikt in de treinen, terwijl 13 procent elders een nieuwe toepassing krijgt. In deze werkplaats vond het ontwerpteam bijvoorbeeld de treinramen van bovencoupés, die het heeft toegepast.

Daarnaast heeft het projectteam kunnen putten uit het ICMm-oogstboek van NS. Treinen die aan het einde van hun levensduur uit de dienst worden gehaald, worden zorgvuldig gedemonteerd met het oog op mogelijk hergebruik van onderdelen. De op die manier vrijgekomen onderdelen verzamelt NS – inclusief foto’s, aantallen, afmetingen en specificaties – in het oogstboek. “Door deze informatie konden beschikbare materialen effectief worden ingezet, wat het duurzame karakter van het project verder versterkte”, vertelt Arcadis architecten.

Spoor-geïnspireerd ontwerp
De architectuur van de nieuwe kuilwielenbank is sterk bepaald en geïnspireerd door zijn ‘spoorse’ omgeving en functie. De getrapte grondvorm reageert op de krappe ligging tussen de sporen en sluit aan op het ruimtebeslag van de onderhoudsinstallatie en de bedrijfsprocessen er omheen. De langsgevels zijn aan de noordoostzijde gesloten gehouden, zodat de omgeving geen lichthinder door het 24-uursproces ondervindt.

De kopgevels zijn benut om maximaal toegang te geven voor licht en lucht, alsook aan personen en treinen. Het gebouw heeft hierdoor een sterke relatie met (de richting van) de sporen. Het Corten-staal en de roestkleurige profielen in de gevel verwijzen naar de spoorstaven in de omgeving, legt Arcadis architecten uit. In de plint van het gebouw is hergebruikte spoorballast toegepast.

Ramengevel
Het meest sprekende van de ‘spoorse architectuur’ zijn de 1.100 treinramen die zijn gebruikt voor de gevel van het gebouw. Voor de toepassing werden de gebogen raampjes uit de bovenste verdieping van de dubbeldekkers gekozen, “omdat die het minst waarschijnlijk een andere bestemming zouden vinden; ze zijn tenslotte moeilijker te plaatsen”, aldus de ontwerpers. De gebogen vorm bood echter ook de kans een patroon te creëren door de ramen om en om te plaatsen.

Het patroon verbeeldt de drukgolf van een passerende trein, vertelt het ontwerpteam. Tevens is het ontwerp thematisch geïnspireerd door de architectuur van de naastgelegen hal en in uitwerking door de kunst van Jan Schoonhoven. “Reflectie, schaduw, transparantie en gelaagdheid roepen een dynamisch gevelbeeld op dat sterk reageert op weersinvloeden of momenten van de dag”, aldus Arcadis architecten.

De ramen zijn zoveel mogelijk in hun oorspronkelijke toestand toegepast. De rubbers rondom zijn behouden en op sommige ramen is de aanduiding van een stiltecoupé zichtbaar. Met hun vaste maten hebben de ramen de definitieve hoofdmaatvoering van het gebouw bepaald.

Ruime vergroening
Het landschapsplan rond het gebouw, gemaakt door Arcadis Landschap, sluit aan op het gedachtegoed van het project. Ook hier zijn de toegepaste materialen, zoals spoorballast en betonplaten, afkomstig van andere NS-locaties en hier hergebruikt met een nieuwe functie. Verder is ingezet op de toepassing van zoveel mogelijk groen en alleen verharding waar het noodzakelijk is, melden de architecten.

Het groen vervult meerdere functies op het terrein. Zo creëert het een fijne pauzeplek voor medewerkers door schaduwplekken te bieden. Daarnaast zorgt het voor opvang en infiltratie van regenwater in de bodem; dit vindt voornamelijk plaats in de grote wadi, die is ingezaaid met een mix van wilde bloemen.

Tot slot komt er een boswal met een functie voor het gebouw. “De treinen die onder handen genomen worden, passen niet volledig in het gebouw en staan dus deels buiten te wachten”, vertelt Arcadis. “In de zomer kunnen ze enorm heet worden, wat het werk in het gebouw onprettig maakt. De boswal die ten zuiden van het spoor is aangeplant, zal zorgen voor schaduw op de treinstellen waardoor het binnenklimaat in de kuilwielenbank een stuk aangenamer blijft.”

Trefwoorden

gevel arcadis landschapsarchitectuur leidschendam duurzaamheid oogsten werkgebouw spooremplacement ramen arcadis nederlandse spoorwegen arcadis landschap treinramen arcadis architecten circulair kuilwielenbank hergebruik

1	Het Binnenhof – negen projecten en een podcast dinsdag, 29 juli
2	Frissere uitstraling voor verduurzaamde flat in Nijmegen vrijdag, 25 juli
3	Architectenweb Sportzomer: ook bij schermen gaat het voor Wouter van Riet Paap om één helder 'gebaar' maandag, 28 juli
4	Architectenweb Sportzomer: Gaelle Mys nam als turnster drie keer deel aan de Spelen woensdag, 30 juli
5	Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd donderdag, 31 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Uitkijkpunt biedt zicht op renovatiewerkzaamheden Binnenhof

12 juli 2024

Arcadis: Amsterdam en Rotterdam bovenaan lijst duurzaamste steden

12 juni 2024

DELVA stimuleert bos in wording bij woningbouw in Durbuy

17 april 2024

Proof of the Sum presenteert concept laadstations voor elektrisch vrachtverkeer

7 december 2023

Studie naar bouwen boven spoor bij Sloterdijk krijgt vervolg

9 maart 2023

Arcadis groeit flink dankzij energietransitie

16 februari 2023

Architectuur Maken en Arcadis ontwerpen negentig woningen op Brediusterrein Muiden

27 juli 2022

Holland Casino Venlo ligt als organisch gevormde blikvanger langs de snelweg

4 juli 2022

Vakwerk Architecten presenteert ontwerp nieuwe huisvesting Aquon

17 mei 2022

Team met B-architecten ontwerpt Stadskantoor als nieuw icoon voor Nieuwpoort

12 mei 2022

Kantoorgebouw The Joan opgeleverd aan eigenaar

26 april 2022

Arcadis: huis of kantoor bouwen wordt fors duurder

7 april 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd

Gisteren, 09:07

Naar ontwerp van Gortemaker Algra Feenstra architects is afgelopen jaar de entree van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem vernieuwd. De ingreep is een belangrijke stap in de modernisering en verduurzaming van het ziekenhuis.

Architectenweb Sportzomer: Gaelle Mys nam als turnster drie keer deel aan de Spelen

30 juli, 9:12

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de zesde aflevering spreken we met Gaelle Mys die als turnster onder meer aan drie Olympische Spelen deelnam.

Architectenweb Sportzomer: ook bij schermen gaat het voor Wouter van Riet Paap om één helder 'gebaar'

28 juli, 9:05

“Schermen is voor mij pure ontspanning, maar het vraagt concentratie, discipline en het vermogen om kalm te blijven onder druk – vaardigheden die op het bureau ook van pas komen.”

Frissere uitstraling voor verduurzaamde flat in Nijmegen

25 juli, 9:19

Naar ontwerp van opZoom architecten is appartementencomplex De Grote Zwaan in Nijmegen gerenoveerd en verduurzaamd. Het gebouw in stadsdeel Dukenburg is zowel van binnen als buiten opgefrist.