De Pershal: destijds ruimte voor drukpersen, nu kantoor voor techbedrijf

In de dubbelhoge ruimte op de begane grond van het voormalige Telegraafgebouw aan de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam werden decennialang dagbladen gedrukt. Deze achter meter hoge en vijftig meter diepe ruimte is naar ontwerp van Rijnboutt nu getransformeerd tot een sfeervolle kantoorruimte. Binnenkort trekt er een techbedrijf in.

Waar in Londen de belangrijkste kranten zich verzamelden langs Fleet Street, zo verzamelden de belangrijkste kranten in Amsterdam zich in de jaren dertig van de twintigste eeuw aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Schuin tegenover het gebouw voor het Algemeen Handelsblad werd in 1930 het Telegraafgebouw opgeleverd. Anders dan de naam doet vermoeden werden in het gebouw meerdere kranten gemaakt; naast De Telegraaf werden hier ook De Volkskrant, Het Parool, Trouw en Nieuws van de Dag gemaakt.

Wat het gebouw naar ontwerp van architect Jan Frederik Staal en Gerard Langhout bijzonder maakte was dat alles wat met het maken van de dagbladen te maken had ook in het gebouw plaatsvond, vertelt architect Frederik Vermeesch van Rijnboutt. Hier zaten natuurlijk de redacties en ondersteunende afdelingen, maar er was ook een verdieping voor de zetterij, waar de letters in letterbakken geplaatst werden. Het papier werd opgeslagen in de kelder, op de begane grond stonden grote drukpersen. De toren die onderdeel is van het gebouw bevatte een waterbassin dat voor de druk moest zorgen voor de drukpersen.

Toen de kranten in de jaren zeventig van de twintigste eeuw het gebouw allemaal verlaten hadden, werd het getransformeerd tot kantoorgebouw voor de Kasbank. Het oorspronkelijke interieur is in die transformatie grotendeels verdwenen, de karakteristieke Art Deco-gevel is wel behouden gebleven.

In 2016 heeft Kroonenberg Groep het gebouw verworven. Na het vertrek van de Kasbank wilde deze ontwikkelaar en belegger er een hoogwaardig kantoorverzamelgebouw van maken. Doordat Guerilla Games er direct in wilde trekken, zijn de verdiepingen in sneltreinvaart naar ontwerp van Rijnboutt gerenoveerd. De dubbelhoge ruimte op de begane grond was daarbij in eerste instantie gedacht als een grote winkelruimte, die via een smaller pand verbonden zou worden met de Kalverstraat. In andere grote steden bestaan dergelijke verrassende winkelruimtes, waarin je via een smal pand binnenkomt en daarna in een grote winkelruimte terechtkomt. Maar hier bleek daar geen vraag naar te zijn. Daarom is de dubbelhoge ruimte nu getransformeerd tot kantoorruimte.

De ruimte op de begane grond is acht meter hoog en zo’n vijftig bij vijftig meter diep en breed. Dat is een uitdagende ruimte qua daglicht. Via de hoge gevel aan de Nieuwezijds Voorburgwal valt het meeste daglicht de ruimte binnen. Daarom heeft Rijnboutt de ruimte daar ook helemaal open gehouden. Daarachter zijn in een driedimensionale ‘wolk’ vergader- en workshopruimtes gerealiseerd.

Achterin de ruimte valt veel daglicht binnen via het glazen dak van de binnenplaats. Via de steegjes aan weerszijden van de ruimte valt een stuk minder daglicht binnen. Richting dit daglicht heeft Rijnboutt ook weer open werkvloeren ontworpen.

Ter compensatie van het feit dat de kantoorruimte op veel plekken wat donkerder is, hebben Kroonenberg Groep en Rijnboutt ingezet op maximaal doorzicht. Op allerlei plekken kun je dwars door de ruimte kijken. Op die manier is er vanuit de donkerder plekken toch altijd zicht op daglicht.

Binnen de grote ruimte werd destijds alleen het vierkante middendeel gebruikt op de dagbladen de drukken. Om die geschiedenis, dat karakter naar voren te halen, heeft Rijnboutt die ruimte anders gematerialiseerd dan de ruimtes daaromheen. In de oorspronkelijke pershal is de betonnen draagconstructie in het zicht gelaten, is het plafond verder uitgezwart, en is de vloer afgewerkt in kopshout. De tussenverdieping met vergader- en workshopruimtes is uitgevoerd in zwart staal. In contrast hiermee zijn de ruimtes rond de pershal uitgevoerd als een reguliere, functionele kantoorruimte, met zachte vloerbedekking en een licht plafond.

De entree en het trappenhuis van het door Staal en Langhout ontworpen gebouw was voorzien van zwart marmer. Daarmee werd de publieke ruimte binnen het gebouw gemarkeerd, legt Vermeesch uit. Om de entree en het trappenhuis in het bedrijfsverzamelgebouw eenzelfde publiek karakter te geven, heeft het ontwerpteam lang gezocht naar een vergelijkbare natuursteen en daarmee de nu ruimere entree en extra trap omhoog uitgewerkt. Omdat dit natuursteen uit een paar restblokken gezaagd is, kon hier met ‘open boek’ motieven gewerkt worden, iets wat Staal en Langhout destijds niet gedaan hebben. Voor wie erop let is het nieuwe natuursteen zo herkenbaar.

De hoogwaardige afwerking van de entree en het trappenhuis is doorgezet in de kantoorruimte zelf. Zo hebben de wanden van de voormalige ruimte voor de drukpersen een afwerking gekregen in zwarte aluminium ribben waar akoestisch materiaal tussen is aangebracht. In combinatie met akoestisch plafonds levert dat een ruimte op met een uitstekende akoestiek. Plaatselijk verbergen de zwarte wanden uit aluminium ribben diepe kasten waarin de noodzakelijke installaties in opgeborgen zijn. Om het zicht in de vergader- en workshopruimtes te beperken zijn de glazen wanden daarvan deels uitgevoerd in geribbeld glas.

De straatgevel van het voormalige Telegraafgebouw is bijna geheel verglaasd, op twee verschillende manieren. Onderin de gevel, tot zo’n twee-en-een-halve meter hoogte, is regulier glas toegepast. In de transformatie is hier nu een robuust systeem van aluminium louvres achter geplaatst om daglicht en doorzicht te kunnen reguleren. Bovenin de gevel zijn immense vlakken van glazen bakstenen toegepast, tot aan het plafond. Dat zorgt voor een bijzondere, diffuse lichtinval, waarachter het prettig werken is, denkt Vermeesch, al was de ongeïsoleerde gevel klimatologisch natuurlijk wel een uitdaging.

Het gebouw is uitgevoerd met een WKO. In de kelder is een grote fietsparkeergarage gerealiseerd. In de stegen rond het gebouw en op de daken is in totaal negentig vierkante meter groen toegevoegd. Mede door die ingrepen heeft het Rijksmonument een Breeam Excellent-certificering behaald.