Spelen met licht verandert beleving van ruimte
5 december 2022
In Nijlen te midden de stille (Belgische) Kempen staat sinds 2018 een moderne villa van de hand van Boxxis Architecten. Ook Renson is in en rond het gebouw met strakke lijnen en veel licht goed vertegenwoordigd met Fixscreen zonnewering, Sunclips luifel, Linarte gevelbekleding en een Algarve terrasoverkapping aan het poolhouse. Architect Wijnand Thomassen vertelt over zijn inspiratie, zijn spel met het zonlicht en het toepassen van Renson-producten in zijn werk.
Boxxis Architecten
“Boxxis Architecten is een full-service architectenbureau”, steekt Wijnand Thomassen van wal. “De naam Boxxis verwijst naar de Engelse uitdrukking ‘thinking outside of the box’. Dat staat voor ‘verder denken dan de standaard’… meedenken met de klant, iets waar wij goed in zijn. Daar gaat onze architectuur ook over. We zijn begonnen in 2002 en richten ons vanuit een compact opererende organisatie sinds 20 jaar op een breed scala aan ontwerpopgaven. Door de grote verscheidenheid aan opdrachten - van kleinschalige woningbouw tot grootschalige appartementencomplexen en bedrijfsmatige gebouwen - beschikken wij over een breed ontwikkelde kennis op het gebied van stedenbouw, architectuur en interieurarchitectuur. Of het nu gaat om een woning of een kantoor, we worden altijd door kennis en visie gedreven. Efficiëntie, flexibiliteit en daadkracht zijn de pijlers van ons bureau. Wij schuwen de grote schaal en complexiteit niet en denken graag proactief mee tot op detailniveau, eventueel in samenwerking met partners uit ons brede netwerk. Op deze manier kunnen wij onze kennis en kunde optimaal inzetten en up-to-date houden.”
Nationaal met uitstapjes naar buurlanden
Boxxis Architecten is gevestigd in Barneveld, waar Thomassen geboren en getogen is. “Nadat ik een tijd in Amsterdam heb gewerkt, wou ik voor mijzelf beginnen en ben ik dan ook teruggekeerd naar mijn bakermat. Ook al omdat mijn relaties en netwerk zich hier bevinden. Ik heb mij die keuze nog niet beklaagd. Van hieruit zijn wij over heel Nederland actief en maken we heel sporadisch ook de uitstap naar de buurlanden voor projecten. Zo zijn we momenteel bezig met een project in Duitsland, tegen de Poolse grens aan. Die buitenlandse projecten zijn wel meer uitzondering dan gewoonte. Van de Nederlandse projecten bevindt 70% zich dicht in onze regio.”
Mens, bewegend in de ruimte
“Een foto van één van onze medewerkers voor de trappartij van het kantoor onder de lichtstraat vat voor mij onze architectuur samen: het gaat om de mens, bewegend in de ruimte. De beleving van de ruimte is onderhevig aan licht. De lichtinval is van een wezenlijk belang om de ruimte optimaal te beleven. Wij spelen met die lichtinval en dus ook met de beleving van die ruimte. Ruimtelijkheid, zichtassen, lichtinval… zijn bij ons uiterst belangrijke thema’s.
Veranderende beleving
Een ruimte kan bij wisselend daglicht van beleving veranderen. Dat is iets waar wij rekening willen mee houden en waar wij willen mee spelen. Het heeft ook te maken met comfort. In de jaren ’20 waren licht, lucht en ruimte belangrijke thema’s. Zeker in relatie met de gezondheid van de mensen in de woningen. Dat is vandaag natuurlijk nog steeds aan de orde.”
Licht en gezondheid
“Licht is een belangrijk thema als het gaat over gezondheid en comfort. Licht en warmte worden ook jaar na jaar belangrijker. De antwoorden op de vragen ‘Hoe valt het licht binnen en hoe komt daarmee de warmte binnen?’ zijn dat ook. In de bouwkundige opleiding werden wij voorheen geleerd om zoveel mogelijk glas op het zuiden te maken, want ‘dat vinden de mensen fijn’. Inmiddels is dat geëvolueerd en wordt zuidelijke lichtinval wel nog geapprecieerd, maar de overdadige hitte niet. Die probleemstelling heeft ook te maken met duurzaamheid: hoe hou je ondanks het spel met licht toch de woning in een goede energiebalans?”
Licht zonder warmte
“Opdrachtgevers zelf hameren erop dat een woning veel licht en zon moet kennen. Om de warmte daarbij tegen te gaan, werden allerlei systemen ontwikkeld. De laatste tijd is er echter wel een tendens naar meer bouwkundige ingrepen die ook in het voorontwerp kunnen opgenomen worden: diepere inhammen, kleinere glasoppervlaktes, oversteken, zonwering in de vorm van groenvoorziening… Zonwering zou in die optiek dan eigenlijk ‘het laatste redmiddel’ zijn. Maar zonwering kan natuurlijk ook een esthetisch aspect hebben.”
“Bij het project in Nijlen was de keuze voor de Fixscreen een esthetische kwestie. Wij wilden eigenlijk geen afbreuk doen aan het geweldige uitzicht en de grote glaspuien aan de achterkant van de woning. Daar maakten we de belangenafweging van het ontwerp en kozen we vrij snel voor zonneschermen. Zo konden de grote glasoppervlakten, het mooie uitzicht én het contact met de natuur behouden blijven. Op de momenten dat het nodig is, zijn er dus de screens om de zonnewarmte tegen te houden.”
Functioneel en onzichtbaar
“Het komt op de details aan. Zonnescreens wil je zo min mogelijk zien, zeker op de momenten dat de zonnescreens niet nodig zijn of de screen zich bevinden op woningzijdes waar ze niet altijd dicht moeten zijn. Meestal zorgen wij ervoor dat de screens zoveel mogelijk verborgen blijven wanneer ze hun functionele taak niet moeten uitvoeren. Dat komt in de praktijk neer op het wegwerken in de constructie.”
Esthetische luifels
“De Sunclips luifelsystemen – in Nijlen aan de achterkant van het gebouw - zijn dan weer wel heel zichtbaar en hebben een duidelijk esthetisch aspect. Die wil je dan net wel laten opvallen, dus die afweging moet altijd gemaakt worden bij het totaalconcept. Wij willen zeker vermijden dat er achteraf nog iemand moet komen aandraven met het idee van screens of luifels, want dan is het eigenlijk al te laat. Het totaalontwerp moet dat al meteen meenemen en integreren.”
Extra binnen buiten
“Luifels zijn voor een groot stuk ook extra buitenruimte. Met beweegbare lamellen wordt die plek zelfs een ruimte waar je de ene keer overdekt en een andere keer onder de blote hemel kunt zitten. Dat heeft meer te maken met de ruimtebeleving en het binnen/buiten-verhaal dan met effectieve zonwering. Door die beweegbare daklamellen functioneert die plek meer als een veranda. Het lamelsysteem in het dak was ook een rechtstreeks gevolg van de Belgische bouwvoorschriften. Ook in Nederland kennen we het feit dat vanuit het bestemmingsplan er maar een beperkt aantal vierkante meters aan- of bijbouw mogen zijn. Een dichte overkapping moet je daar bijtellen, maar een pergola-achtige constructie niet. Daarom passen wij vrij regelmatig lamellendaken toe. Zo dus ook voor de carport en de Algarve terrasoverkapping aan het poolhouse in Nijlen. Het is fijn dat de materialen en kleuren daarbij op elkaar konden afgestemd worden. Ook met de screens was dat het geval.”
Ritmische code
“De villa in Nijlen is een vrij simpel concept waarbij het bakstenen ‘dak’ uit de Belgische klei hier en daar oprijst. De rest is een lichtinvulling, met stalen kolommen en kozijnstijlen die in een bepaald ritme terugkomen. In dat verticale ritme past ook de Linarte gevelbekleding. Die ritmische opeenvolging kolom – kozijn - gevelbekleding vormt een soort streepjescode. Een metalen barcode tussen de grond en de bakstenen omkadering.”
Oplossingen
“Wij werkten al vaker met Renson. Voor mij is dat één van de meer bekendere en betere merken op vlak van zonwering. Van het project in Nijlen herinner ik mij vooral ook de ‘tricky’ afmetingen van de ramen. De zijgeleiders van de screens wilden wij zo weinig mogelijk zien, maar het moest technisch in orde blijven. Dat werd hier vakkundig opgelost.”
Open project
“Het project dateert uit 2018 en is voor ons een groot succes. De woning in Nijlen bood ons een hele mooie kans, die we met beide handen grepen. Toen de opdrachtgevers – een koppel dat zijn droomhuis wou realiseren - bij ons kwamen aankloppen, hadden zij al een vijftal Belgische architecten benaderd die allen een eerder gesloten woontype voorstelden. Alle woondelen bevinden zich bij ons ontwerp op het gelijkvloers en boden plaats voor samenzijn, ontspannen, sporten maar ook voor werk. Wij waren de eersten die voor openheid kozen en daarbij heel veel glas gebruikten. We hielden zowel de openbare weg als de buren op een zodanige afstand dat gordijnen en luiken overbodig lijken. Zo sprongen wij eruit en konden we de opdracht binnenhalen. De moderne villa nam de plaats in van de voormalige vervallen hoeve. In dit totaalproject hebben we ook het interieur vormgegeven. Voor dergelijke opdrachten mogen ze ons altijd bellen.”