Guaranty Building, Buffalo
Copyright: Alexander Pols
South Michigan Avenue, Chicago
Copyright: Alexander Pols

Waarom zijn we zo gefixeerd op slanke torens?

2 januari, 9:00
Er is veel kritiek op de hoge torens die de afgelopen jaren in de Nederlandse steden zijn gebouwd. Woontorens boven de 100 meter worden in recensies omschreven als eindeloze herhalingen van dezelfde appartementen voor de allerrijksten met op straatniveau een doodse plint. Inmiddels heeft iedere zichzelf respecterende stad in Nederland een eigen hoogbouwvisie opgesteld. Daarin komt steeds hetzelfde schoonheidsideaal naar voren: een stadssilhouet met slanke torens. Dat ideaal biedt echter geen antwoord op die kritiek, integendeel. Heiligt het doel de middelen?

Even voor de helderheid, wat is de definitie van een ‘toren’ eigenlijk? In een podcast stelde Jan Peter Wingender van Office Winhov dat het Duitse woord Hochhaus, oftewel ‘hoog huis’, beter beschrijft wat een hoog gebouw zou moeten zijn dan het Nederlandse woord ‘toren’. Een toren kan ook 20 twintig meter hoog zijn, de verhoudingen bepalen of een bouwwerk toren genoemd kan worden. De definitie volgens Wikipedia: ‘Een toren is een bouwwerk dat aanmerkelijk hoger is, dan het breed en lang is.’

Veel hoge gebouwen die in de Nederland verrijzen zijn echter ‘maar’ 70 meter hoog. Daarboven gelden extra regels rond brandveiligheid, en wordt het bouwen duurder en het aandeel kern (trappen en liftschachten) groter. Een efficiënte plattegrond voor een woontoren in Nederland is nu eenmaal wat groter, met die 70 meter ontstaat zelden een slank volume. Er worden dus relatief weinig hoge gebouwen in Nederland gebouwd die ook slank zijn en torens kunnen worden genoemd.

De eerste echt hoge huizen verrezen eind negentiende eeuw in Chicago en Buffalo. Ze werden ontworpen door architecten als Louis Sullivan (die van ‘form follows function’) en Burnham&Root. Dat moet een spannende tijd zijn geweest: de lift was net uitgevonden en er waren opeens staalconstructies waarmee je hoger kon bouwen dan ooit tevoren.

Maar hoe ontwerp je een hoog woon- of kantoorgebouw als zoiets nog niet bestaat? De eerste hoge gebouwen waren letterlijk gewone, opgerekte huizen. Alsof er bij een negentiende-eeuws huis 10 of 20 lagen tussen plint en dak werden geschoven, dus met vaak gekke verhoudingen tot gevolg. De hoge en lage gebouwen gedroegen zich hetzelfde, vormden samen een bouwblok en hebben (nog steeds) stedelijke functies in een robuuste plint. Als je niet voortdurend omhoogkijkt, dan zie je geen verschil.

In downtown Buffalo staat een prachtig voorbeeld van zo’n vroege ‘wolkenkrabber’, de Guaranty Building van Sullivan uit 1896. Een terracotta gevel op een staalconstructie: hypermodern en volledig geprefabriceerd. De verticale ribben proberen het te verhullen, maar het gebouw is niet veel hoger dan het breed is. Toch wordt het gebouw gekoesterd, door zowel architecten als gebruikers.

Vooral grondprijs en te genereren opbrengst waren bepalend voor de hoogte en de vorm van een gebouw, zoals mooi omschreven in het boekje ‘Form Follows Finance’ (Carol Willis, 1995). Regelgeving voor hoogbouw in de Amerikaanse steden ontstond pas later, in het begin van de twintigste eeuw. De zogenaamde zoning laws zijn daarbij vooral faciliterend en waarborgen daglichttoetreding en zonlicht op straat. In Chicago was er ook lang een maximale bouwhoogte, wat veel ‘dikke’ hoge gebouwen voortbracht. In Manhattan zijn de kavels smaller en moeten torens terugspringen boven bepaalde hoogtes, waardoor er juist veel slanke torens werden gebouwd.

Veel steden in Nederland hebben tegenwoordig ook slankheidsregels zoals in New York. Maar de grondprijzen en de opbrengsten in Nederland zijn niet te vergelijken met die in Amerikaanse steden.  Hier gaat het veel meer om een esthetisch ideaal. Den Haag heeft bijvoorbeeld de ‘Eyeline en Skyline’, een hoogbouwvisie waarin onder andere maximale diagonalen in de plattegrond zijn gekoppeld aan bouwhoogtes. Hoe hoger je bouwt, hoe slanker de toren moet zijn.

Het doel van dit soort regels is het regisseren van een silhouet van de stad met slanke torens. Maar het gevolg is dat veel torens te duur worden en met de huidige hoge bouwkosten helemaal niet worden gebouwd. Waar de zoning laws een balans zoeken tussen leefbaarheid en kosten/baten, hebben slankheidsregels in Nederland een tegengesteld effect: hoge torens kosten meer dan ze opleveren en woningen in hoogbouw worden onbetaalbaar.

Kwaliteit definiëren met regels over afmetingen en verhoudingen is niet zinvol. Vergeet de discussie over hoogte en slankheid. En zon en wind, dat moet gewoon goed geregeld zijn. Maak liever een plomp en super-efficiënt hoog huis dat goed landt op het maaiveld. Dan is er wat geld over voor levendige functies op straat, materialen in de plint die tegen een stootje kunnen en – last but not least – betaalbare woningen!


Alexander Pols is architect-directeur van Kollhoff&Pols architecten. Hij is architectlid in de Welstands- en Monumentencommissie van Den Haag, gastdocent en commissielid voor de beroepservaringsperiode en examencommissie van het Architectenregister.

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde podcasts

Andere nieuwsberichten

Bouw 215 appartementen op oude kantoorlocatie in Amersfoort gestart

Gisteren, 14:58

Woningbouwcomplex Kop Dakpark geïnspireerd op winnend ontwerp Europan

Gisteren, 10:36

Tentoonstelling Unravel in Stedelijk naar ontwerp van Donna van Milligen Bielke & Ard de Vries

Gisteren, 09:40

Dak Maritiem Museum verandert tijdens Dakendagen in Rotterdam Rooftop Roetsj

2 december, 12:10

Met grootschalige aanpak zijn portiekflats van Pot-Keegstra in Beverwijk behouden

Gisteren, 12:40

Thomas Gillet en Krijn Tabbers benoemd tot partner bij studio VVKH

Gisteren, 11:42

Heruitgave boek 'Nooit gebouwd Nederland' door Cees Nooteboom

2 december, 3:43

Lensvelt maakt doorstart en richt zich op internationale markt

2 december, 2:55

Gemiddeld hypotheekbedrag naar record, ‘markt dendert door’

2 december, 10:09

Woningbezitters Groot-Brittannië dragen huis massaal over aan kinderen

29 november, 1:21
Alexander PolsArchitect
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
EeStairs | Design trappen - Balustrade - Ontwerp en constructie
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
Foreco Houtproducten
Wienerberger B.V.
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux  B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf Ceiling Solutions B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Plastica Groep
Holonite B.V.
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
© 2002 - 2024 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan