Daktuin van Depot Boijmans Van Beuningen
Copyright: Leon Sebregts
Olaf van Velthuijsen
Copyright: Olaf van Velthuijsen
Hoek van Holland
Copyright: Olaf van Velthuijsen
Landtong Rozenburg
Copyright: Olaf van Velthuijsen
Park Schoonoord
Copyright: Olaf van Velthuijsen
Park Schoonoord
Copyright: Olaf van Velthuijsen
Hofbogenpark
Copyright: Olaf van Velthuijsen
Het Dakpark in Rotterdam-West
Copyright: Guido Pijper
Museumpark en de skyline van Rotterdam vanaf Depot Boijmans Van Beuningen
Copyright: Olaf van Velthuijsen
Park op de Hofbogen
Copyright: Adrienne Wildeman
‘Zonder biodiversiteit loopt de stad vast’
Steden bieden niet alleen onderdak aan mensen, maar ook aan duizenden soorten dieren en planten. Olaf van Velthuijsen is stadsecoloog bij de gemeente Rotterdam en ziet het als zijn taak de afname van plant- en diersoorten in zijn stad een halt toe te roepen en de biodiversiteit zelfs te versterken. “De stad kan alleen groeien als ook de biodiversiteit groeit.”
Juni is Rotterdam Architectuur Maand. Het thema van dit jaar is Vista Rotterdam! Wat zijn de vergezichten voor de stad? Welke nieuwe perspectieven zijn er als je met andere ogen naar de stad kijkt? In een serie interviews presenteren Architectuur Instituut Rotterdam (AIR) en Architectenweb verschillende visies op de stad.
Waar de meeste stadsbewoners Rotterdam zullen zien als een verzameling straten, pleinen en (hoge) gebouwen, ziet Van Velthuijsen vooral een rivierdelta. “Rotterdam is gebouwd op een geografisch erg interessante locatie. Een delta waar verschillende grote rivieren in de Noordzee stromen. Al voor hier mensen woonden was er een zeer dynamisch landschap aanwezig, met brede zeearmen, eilanden, sterk meanderende rivieren, duinen en natte veengebieden.” Over die ‘oernatuur’ ligt een laag van menselijk ingrijpen. Door bedijkingen en ontginningen ontstond een palet aan karakteristieke landschappen, zoals zeekleipolders, duinontginningen, veenweidegebieden, droogmakerijen en uiterwaarden.

Van Velthuijsen: “Rotterdam is uniek door de grote landschappelijke afwisseling in een relatief klein gebied. Klei, zand en veen leveren allemaal verschillende condities op voor de natuur.” Hoewel, klein? Met Hoek van Holland heeft Rotterdam zelfs een eigen kustgebied en ook het dorp en de landtong Rozenburg horen bij de stad. “Dat vergeten mensen nog wel eens. Hoek van Holland lijkt heel ver van de stad, maar ertussen liggen allerlei verbindende landschappen, waardoor flora en fauna van buitenaf hun weg vinden in de stad. De stadsnatuur kent geen grenzen, past zich aan en vindt hier blijkbaar een geschikte biotoop. Midden in het centrum leven sinds kort zelfs vossen!”
Rotslandschap en oase
“Wat Rotterdam nog unieker maakt, is de hoogbouw”, vervolgt Van Velthuijsen. “De skyline rond de Erasmusbrug trekt heel specifieke soorten aan. De echt hoge gebouwen en bruggen zijn het domein van slechtvalken. Zij broeden daar en overzien er de hele stad. Bepaalde soorten vogels en vleermuizen vinden hun weg tot een hoogte van wel twintig verdiepingen. Ook de gierzwaluw past zich aan de stedelijke omgeving aan. Deze vogels leven van nature in de bergen en zien de stad als een soort rotslandschap, op zoek naar gaten en nissen. Ze zijn zo afhankelijk geworden van de bebouwing, dat ze elk jaar terugkomen naar exact dezelfde plek.”

Gevraagd naar zijn eigen favoriete plek in Rotterdam, hoeft Van Velthuijsen niet lang na te denken. “Ik heb er meer, maar van Park Schoonoord word ik altijd heel blij. Dat is een klein, vrij onbekend parkje naast Park Euromast. Het is een soort reservaatje, bijna een botanische tuin. Park Euromast is heel statisch met grasvelden, bomen en strakke plantsoenen. Schoonoord is een totaal andere wereld. Een oase van rust midden in de stad met meer dan duizend plantsoorten. Er zitten zelfs bosuilen en ijsvogels.”
Uitvoeringsagenda biodiversiteit
Hoe mooi deze verhalen en plekken ook zijn, in de afgelopen decennia is er een sterke afname van dieren en planten én een afname in diversiteit. Ook in Rotterdam. Om dit tij te keren, heeft de gemeente een ‘Uitvoeringsagenda biodiversiteit’ opgesteld. Van Velthuijsen: “Wat ik mooi vind, is dat biodiversiteit boven alle thema’s van nu hangt en deze verbindt. Woningnood, klimaatadaptatie, leefbaarheid in de stad, de stikstofproblematiek. Als je de groenopgave op de juiste manier aanpakt en een vaste plek geeft in planvorming, heeft dat een gunstig effect op al deze uitdagingen.”

Als voorbeeld noemt Van Velthuijsen de vergroening van vele Rotterdamse daken. Door ruimtegebrek in het centrum is er veel concurrentie op de daken. Ze moeten eten voortbrengen, bijdragen aan de waterberging, energie opwekken en ruimte bieden om te recreëren.

“Diverse multifunctionele daken tonen aan dat er geen sprake hoeft te zijn van concurrentie, maar dat zaken elkaar kunnen versterken”, vertelt Van Velthuijsen trots. “Waar biodiversiteit voorheen vooral een last was, een noodzakelijk kwaad om aan wetgeving te voldoen, beginnen steeds meer mensen door te krijgen dat een stad alleen kan groeien als ook de biodiversiteit groeit. Anders loopt een stad onherroepelijk vast.”
Dekkend meetnet
‘Gewoon’ vergroenen is volgens Van Velthuijsen bij planontwikkelingen niet meer genoeg. Hoewel alle beetjes helpen, moet er in planvorming vooral oog zijn voor oplossingen die op een specifieke plek de biodiversiteit vergroten. Van Velthuijsen: “Om dit goed te kunnen doen, hebben we in Rotterdam een achterstand in te halen. Hoewel we over veel natuur- en waarnemingsdata beschikken, zijn er plekken in de stad die niet of nauwelijks in kaart zijn gebracht. De komende jaren gaan we daarom met behulp van een ‘meetnet’ alle gaten dichten om een dekkend beeld te krijgen van alles wat er in de stad leeft en groeit. Een grote klus waarbij we de hulp van inwoners goed kunnen gebruiken.”

Met die hulp komt het waarschijnlijk wel goed. De aandacht voor biodiversiteit nam al langer toe, maar de coronatijd heeft deze nog extra vergroot. “Voorheen hadden stadsbewoners voor hun ontspanning niet veel meer nodig dan een grasveld met wat bomen om te kunnen voetballen, picknicken of barbecueën. Tijdens de corona-lockdowns hebben ze ook ‘andere’ natuur ontdekt en vooral leren waarderen. Soms zelfs vlakbij huis.”

Van Velthuijsen merkt dat er sindsdien vanuit bewonersgroepen meer initiatieven ontplooid worden met betrekking tot stadsnatuur en groenontwikkeling. Naast de toegevoegde waarde voor de natuur, is hij ook blij met de saamhorigheid bij de initiatieven. “Het is mooi dat mensen samen optrekken om een versteende binnentuin te vergroenen of een geveltuin aan te leggen. Het versterkt de stad als natuurlijk én sociaal ecosysteem.”
Maximale ambitie
Volgens Van Velthuijsen is er op het vlak van biodiversiteit sprake van een rijdende trein die niet meer is te stoppen. De gemeente kiest er bewust voor plannenmakers niets te verplichten en ze vooral te enthousiasmeren en inspireren. Regels opleggen schrikt te veel af, zo is het idee. In plaats daarvan stelden Van Velthuijsen en zijn collega’s een ‘Kader natuurinclusief bouwen’ op met concrete en praktische maatregelen en handvatten voor biodiversiteit in bouwprojecten. Om onbekendheid en onzekerheid bij mensen weg te nemen, zijn daarnaast aansprekende projecten erg belangrijk.

Van Velthuijsen wijst op een aantal projecten in de pijplijn. Hij is zelf betrokken bij de plannen voor het Hofbogenpark, een twee kilometer lang park op een voormalig spoorviaduct. “Het Hofbogenpark doorkruist vier buurten met relatief weinig groen en gaat buurtbewoners en bezoekers uitnodigen om elkaar te ontmoeten in een natuurlijke omgeving. We zetten hier maximaal in op het vergroten van de biodiversiteit.” Ook de nog te bouwen buurt Nieuw Kralingen, ten noordwesten van het Kralingse Bos, is een project met een grote ambitie op het vlak van biodiversiteit. “Hier speelde de discussie hoe de wijk het bos in kon lopen. Wij hebben de uitgangspunten omgedraaid. Het bos moet juist de wijk in lopen! Grenzen en overgangen tussen natuur en wonen moeten vervagen.”
De stad in 2030
De komende tien jaar staan er in Rotterdam veel aansprekende, natuurinclusieve projecten op stapel. Van Velthuijsen kijkt vooral uit naar de ontwikkelingen in de Rijnhaven, waar groen en blauw gecombineerd worden. Daarnaast heeft hij goede hoop dat het benutten van daken een spurt gaat krijgen. “De ruimte is er simpelweg niet om alles op straatniveau te organiseren. De groene daklandschappen zullen een nuttige, aantrekkelijke en spannende laag aan het stedelijk leven toevoegen. Als we vanaf nu alle kansen grijpen en uitdagingen integraal aanpakken, genieten we over enkele decennia in de stad van een veel rijkere biodiversiteit.”
Dit gesprek is een eerste in een korte reeks die Architectuur Instituut Rotterdam (AIR) en Architectenweb presenteren in het kader van de Rotterdam Architectuur Maand. De komende tijd werpt architect en architectuurhistoricus Leon Sebregts elke week met een gesprekspartner een specifieke blik op Rotterdam en de stad in het algemeen.

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Maarten van Kesteren ontvangt Abe Bonnema Prijs voor Jonge Architecten 2024

Gisteren, 17:30

Schiphol zoekt architecten om luchthaven eenduidiger uitstraling te geven

6 december, 3:21

Twee woongebouwen op plek oude Renault-garage in Zwolle

6 december, 2:26

Woontorens Bossa Nova vormen sluitstuk woningbouw in Haarlems Aziëpark

6 december, 1:29

‘Bouwsector krimpt in 2024 maar herstelt komende twee jaar’

6 december, 4:17

ING: directe uitstoot bouwsector daalt nog amper

6 december, 11:07

Pensioenfederatie doet niet meer mee aan Woontop minister Keijzer

6 december, 9:16

Brabant trekt beurs om restauratie monumenten te bevorderen

5 december, 1:58

Stroomnet ook in Zuid-Holland vol, grootverbruikers op wachtlijst

5 december, 9:50

Kamer teleurgesteld in ‘oppervlakkige’ stikstofplannen Wiersma

4 december, 3:37
Leon SebregtsArchitectuurhistoricus
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
EeStairs | Design trappen - Balustrade - Ontwerp en constructie
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
Foreco Houtproducten
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux  B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf Ceiling Solutions B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Plastica Groep
Holonite B.V.
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
© 2002 - 2024 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan