Versnippering belemmert transformaties

4 april 2008, 13:47

De opgave om steeds meer woningen te bouwen binnen de stad en de stedelijke transformatie die daarmee gepaard gaat, is complex. Het realiseren van de transformatieopgave ligt voor een groot deel in handen van gemeenten en ontwikkelaars. Die lopen daarbij tegen een belangrijk obstakel aan: het in de steden sterk versnipperde grondeigendom en de hoge grondprijzen leiden tot aanzienlijke vertraging van of hoge (verwervings)kosten voor het plan. Het is daarom van groot belang dat gemeenten in hun plannen meer rekening houden met de complexe verwervingsmogelijkheden van de grond.

Dit zijn de belangrijkste bevindingen van de studie 'Stedelijke transformatie en grondeigendom' die het Ruimtelijk Planbureau (RPB) op 4 april heeft uitgebracht. Met de nadruk op stedelijke transformatie streeft het kabinet ernaar bestaand bebouwd gebied beter te benutten voor woningbouw en zo de noodzaak tot (grootschalige) uitbreidingslocaties te verminderen. Het streven is 25-40 procent van de 80.000 tot 100.000 geplande woningen per jaar binnen bestaand stedelijk gebied te realiseren. Met deze studie verschaft het RPB inzicht in de wijze waarop de voortgang en het eindresultaat van stedelijke transformatie voor woningbouw wordt beïnvloed door grondeigendom, en de wijze waarop hiermee wordt omgegaan.

Dure en langdurige grondverwerving leidt vaak tot aanpassen van ontwerp
Bij de transformatie van stedelijke locaties is het vaak moeilijk om een positief exploitatiesaldo te realiseren. Dat komt door de relatief hoge grondprijzen en de langdurige verwervingstrajecten, die soms jaren in beslag nemen. Daarnaast ligt de waarde van de grond in de oude situatie vaak dicht bij de waarde van de grond en gebouwen in de nieuwe situatie, waardoor er nauwelijks winst op de grond kan worden gemaakt. Dit in tegenstelling tot de uitbreidingslocaties buiten de stad, waar de waardesprong van de oude naar de nieuwe bestemming wél aanzienlijk is. De bestemming van de grond verandert daar immers veelal van een agrarische in een woonbestemming.

Om het exploitatiesaldo alsnog positief te krijgen, wordt het stedenbouwkundig ontwerp gedurende het transformatieproces vaak aangepast. Zo wordt geprobeerd de opbrengsten te verhogen door in hogere dichtheden te bouwen, een groter aantal appartementen te realiseren en duurdere koopwoningen in het programma op te nemen. De kosten worden gereduceerd door de woningen en de woonomgeving te versoberen, bijvoorbeeld door een andere inrichting van de wijk en het gebruik van goedkopere materialen. Hierdoor wijkt het eindresultaat van de gerealiseerde woningbouw vaak aanzienlijk af van het oorspronkelijke plan.

Mogelijkheden grondverwerving leidend voor stedelijke transformatieplan
Het grondeigendom en de grondverwervingsproblemen hebben dus behoorlijke invloed op de ruimtelijke ontwikkeling. Omdat het soms bijvoorbeeld niet lukt om alle grond te verwerven, of alleen tegen een hoge prijs, zijn de verwervingsmogelijkheden uiteindelijk zelfs leidend voor het plan en de realisatie ervan. Dit in tegenstelling tot wat de gemeente vaak gewend was bij de plannen en realisatie van de (grootschalige) uitbreidingslocaties buiten de stad. Hier is de grondverwerving juist vaak een afgeleide van de locatiekeuze en de planvorming.

Gemeenten moeten 'eigendomsgevoelig' gaan plannen
Gezien de invloed van grondeigendom op stedelijke transformatie is het van belang dat gemeenten zich op voorhand veel meer bewust zijn van de grondeigendomsverhoudingen en hiermee rekening houden in hun plannen voor het gebied. Zo kunnen gemeenten - veel meer dan nu het geval is - 'eigendomsgevoelig' plannen. Dit houdt bijvoorbeeld in dat gemeenten meer kennis hebben van grondwaarden, grondprijzen, exploitatie- en bouwkosten. Dat inzicht is essentieel om voor of tijdens het transformatietraject te kunnen besluiten of het ruimtelijke plan of de door de gemeente gestelde randvoorwaarden moeten worden aangepast. En wanneer gemeenten zelf percelen willen aankopen, kunnen ze anticiperen op eventuele verwervingsproblemen. Verwervingstrajecten duren vaak lang en om die reden moet vanaf het allereerste begin duidelijk zijn dat de gemeente de percelen wil verwerven. Ze kan hiervoor het voorkeursrecht inzetten en vroegtijdig een onteigeningsprocedure opstarten.

Complexe grondverwerving kan uitvoering integrale gebiedsontwikkeling vertragen
Door de complexe grondverwerving zou de overheid kritisch moeten kijken naar integrale gebiedsontwikkeling: het mengen van functies en het bezien van locaties in een groter perspectief. Deze integrale gebiedsontwikkeling, die de laatste tijd erg in zwang is, kan een belangrijke meerwaarde opleveren voor een deel van de stad. Tegelijkertijd leidt ze tot grote risico's doordat deelgebieden direct organisatorisch en financieel worden gekoppeld. Zo kunnen problemen met grondverwerving in een deelgebied de hele gebiedsontwikkeling vertragen en de financiële haalbaarheid in gevaar brengen.

Bron: ANP

1	Nominaties Woongebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 3 september
2	Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 maandag, 1 september
3	Woontoren De Vrijheid door Atelier Kempe Thill in Bajeskwartier opgeleverd maandag, 1 september
4	D66 wil stad bouwen in nieuwe polder tussen Amsterdam en Almere woensdag, 3 september
5	's-Hertogenbosch selecteert acht ontwerpteams voor volgende ronde Citadelpoort woensdag, 3 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Verschillende omgevingen komen toch overeen

11 mei 2009

Andere nieuwsberichten

Glasgebouw op Strijp-S in Eindhoven krijgt nieuw leven als woongebouw

Gisteren, 14:25

In het complex in het hart van het voormalige Philipsterrein komen 177 woningen en verschillende functies in de plint. In het ontwerpt streeft architecten-en-en een goede balans tussen oud en nieuw na.

VORM koopt voormalige boekweitfabriek in Rotterdamse Piekstraat

Gisteren, 11:59

De ontwikkelaar wil er een woongebouw met ongeveer tweehonderd appartementen realiseren, waarvan het merendeel in het betaalbare segment. Ook komt er ruimte voor bedrijven en parkeren.

Nieuwe partners Powerhouse Company gaan vestiging in Nairobi leiden

Gisteren, 10:53

Powerhouse Company heeft een vestiging geopend in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. Robyne Somé en Maarten Diederix, die beide tot partner zijn benoemd, gaat het filiaal leiden.

Limburgse bessenplantage uitgebreid met (on)opvallende groepsaccommodatie

4 september, 2:47

Op de bessenplantage Blankwater in Swalmen is naar ontwerp van Jasper Smits Architecten in samenwerking met Raumkultur een groepsaccommodatie opgeleverd.

Huren van woning opnieuw flink duurder in juli

Gisteren, 13:33

De prijsstijging was minder sterk dan in juli vorig jaar, toen de huren het meest stegen in ruim dertig jaar.

Huizenprijzen in het tweede kwartaal gestegen in alle gemeenten

Gisteren, 09:56

In heel Nederland stegen de prijzen van bestaande woningen in het afgelopen kwartaal gemiddeld met 9,7 procent.

Kenniscentrum: veel studenten zoeken niet meer naar kamer

4 september, 12:08

Steeds minder studenten gaan op kamers, constateert Kences.

Ronald Schleurholts gestart als hoogleraar Heritage & Design aan TU Delft

4 september, 11:22

Met het oog op de klimaatdoelen bepleit de partner bij cepezed een herwaardering van alle bestaande gebouwen, ook de niet-monumenten.

Energiekosten huishoudens Randstad lager dan in rest van het land

3 september, 12:27

In Groningen betaalt een gezin gemiddeld 105 euro meer per maand aan energie dan een vergelijkbaar huishouden in Utrecht.

ING en Rabobank stoppen 200 miljoen euro in Nationaal Warmtefonds

2 september, 11:58

Het fonds verwacht dat de bijdrage 12.500 huishoudens helpt bij het energiezuiniger maken van hun woning. Met een lening kunnen ze bijvoorbeeld een warmtepomp aanschaffen of hun vloeren isoleren.

Ga naar het nieuws-archief