Odette Ex over Circl: “Je moet het experiment aan”

2 oktober 2017, 12:33

Voor het onlangs ontworpen paviljoen Circl op de Amsterdamse Zuidas heeft Ex Interiors het interieur van de horecaonderdelen ontworpen. Vanwege de circulaire ambities in het project werkte het bureau nauw samen met andere betrokken partijen; niemand kon zijn deel afzonderlijk ontwerpen. Geen makkelijk, maar wel boeiend leerproces.

“Het was een bijzondere samenwerking”, zegt Odette Ex, met oprecht enthousiasme, over haar bijdrage aan het onlangs geopende Circl. Ex Interiors heeft een restaurant en een bar in het paviljoen van ABN Amro op de Zuidas ontworpen. “Er waren nogal wat partijen bij betrokken en omdat de opdrachtgever een zo circulair mogelijk paviljoen ambieerde, moesten we gezamenlijk tot een geïntegreerd geheel proberen te komen.”

Circulair op elk niveau
Aanvankelijk was circulariteit niet het uitgangspunt. ABN Amro had behoefte aan meer vergaderruimte en liet daarvoor een uitbreiding van het hoofdkantoor op de Zuidas ontwerpen. Het was een ‘corporate’ ontwerp in de stijl van het bestaande kantoorgebouw, maar gaandeweg groeide onder de bankmedewerkers de behoefte om een duurzamer paviljoen neer te zetten. Op zeker moment is rigoureus besloten tot zo groot mogelijke circulariteit.

Het gebouw is ontworpen door de Architekten Cie.; DoepelStrijkers is verantwoordelijk voor het interieurconcept. Horecaonderneming Vermaat Groep ontwikkelde de concepten voor de horeca-onderdelen – het Circl-restaurant en de Rooftopbar – waarvoor Ex Interiors weer de inrichting ontwierp. Architectuur, interieur, zelfs het horeca-concept: overal is het circulaire denken toegepast.

Dat wil zeggen dat er bijvoorbeeld is gestreefd naar het vermijden van afval (nu en aan het einde van de levenscyclus) en het weglaten wat niet strikt noodzakelijk is (om de milieulast van productie en materiaalverbruik te verminderen). Verder zijn zoveel mogelijk hergebruikte materialen en producten toegepast, die zo zijn gebruikt dat ze weer eenvoudig zijn te demonteren met het oog op een volgende toepassing.

Hergebruik
Het proces heeft geresulteerd in Circl, een paviljoen dat grotendeels voor publiek toegankelijk is. In de kelder bevinden zich de vergaderruimtes; de begane grond van het langwerpige paviljoen is verdeeld in een restaurant en een deel dat dient als multifunctionele evenementenruimte, die de bank wil gebruiken om circulariteit onder de aandacht te brengen. Op het dak ligt een thee- annex loungebar, een overdekt dakterras en een daktuin. Overal komt de bezoeker de voorbeelden van circulariteit tegen.

Zo zijn de kolommen en balken en een ruim deel van de gevel uitgevoerd in larikshout. Het aluminium en hout van de gevel zijn zo verbonden dat ze aan het einde van hun gebruiksduur eenvoudig uit elkaar kunnen worden gehaald. In het interieur zijn de wanden en trap zijn naar ontwerp van de Cie. uitgevoerd in lariks. De isolatie in het plafond is gemaakt op basis van jeans en in het stucwerk van de vergaderruimtes is oude bedrijfskleding van bankmedewerkers verwerkt.

De vloer is samengesteld uit hout van voormalige vloeren en meubels uit andere gebouwen. Het bedrijf New Horizon ‘ontleedt’ oude gebouwen om materialen daaruit te kunnen hergebruiken. “Ik vind het eigenlijk zo logisch, dat ik me afvraag of we een crisis nodig hadden om hierop uit te komen”, zegt Ex. Een mooi voorbeeld vormen ook de banken die ze heeft ontworpen. Daarvoor zijn oude matrassen van Auping hergebruikt en bekleed met zo duurzaam mogelijk geproduceerd leer van biologische Nederlandse koeien. De looiing van het TLC-leer is chroom- en aldehydevrij. TLC (Trace your Leather Cooperative) wil Nederlands leer, traceerbaar en zo duurzaam mogelijk, in de markt zetten.

Tussen plafond en vloer
Het interieurontwerp van Ex Interiors moest niet alleen circulair zijn, maar ook letterlijk worden ingepast in de architectuur en het interieurconcept van respectievelijk de Architekten Cie. en DoepelStrijkers. Voor de begane grond heeft DoepelStrijkers bijvoorbeeld elementen uit strekmetaal ontworpen, die verticaal en horizontaal aan het constructieve plafond hangen. Ze kunnen verschuiven, zodat de multifunctionele ruimte eenvoudig is aan te passen aan het gewenste gebruik. “Onder die elementen hebben wij ons interieur gemaakt, dat bovendien invulling moest geven aan het horecaconcept dat Vermaat voor ogen had”, vertelt Ex.

De grote ruimte van het restaurant heeft Ex Interiors gebroken door de plaatsing van twee zwart stalen, open constructies. Een zijde van de constructie is ingevuld met een metalen gaaswerk. Binnen de staalconstructies staan hoge tafels met barkrukken of lage tafels met stoelen. De stoelen, een ontwerp van Dirk Vander Kooij, zijn gemaakt van gerecyclede koelkasten. In het vlak tussen de twee staalconstructies staan lange tafels, die een verbinding aangaan met het uitgiftebuffet van het open restaurant.

Materiaal
In materiaalkeuze sluit Ex aan bij die van de andere architectenbureaus. Haar zwarte stalen constructies met gaas vormen een echo van de balustrades die de Cie. langs trappen en de tussenverdieping heeft toegepast. De uitgiftebalie is gerealiseerd in lariks met een invulling van wit en groen marmer, “Een materiaal dat zijn waarde behoudt; het is bovendien een knipoog naar de bank”, zegt Ex.

Langs een van de wanden heeft Ex Interiors schappen uit lariks gemaakt; daarin zijn weckpotten geplaatst. “Ik wilde, vanonder vide uit, weer een connectie maken met het gebouw”, legt Ex uit. “Ik moest daarom naar de wand. De weckpotten zijn gevuld met fermenterende groenten; dat past bij circulariteit. Ze worden van onderen aangelicht en vormen een kleurrijke aankleding.”

Echter, de potten zijn meer dan decoratie: de ingemaakte groenten en vruchten worden wel degelijk gebruikt in het restaurant. Ook dat is duurzaamheid, legt Ex uit. Door het inmaken van groenten en fruit ga je verspilling tegen en kun je voedsel kopen op het moment dat het ruim voorhanden is. Het is een van de manieren waarop Vermaat duurzaamheid tot in het horecaconcept heeft uitgewerkt.

Levende planten
In de theebar op de eerste verdieping trekt een centraal geplaatst blok, bestaande uit een barmeubel en een ruimtescheidende wand, de aandacht. De bar en de wand voegen een licht en fris element toe aan het interieur; achter hun matglazen fronts staan levende bloemen van het seizoen. Zorgvuldig uitgelicht zijn ze waarneembaar als gedempt kleurige silhouetten. “Elk jaargetijde worden verse bloemen geplaatst”, zegt Ex. “Ze mogen indrogen, lelijk worden; leven, verwelken en dan komt er weer nieuwe leven. Dat hoort bij de seizoenen en bij circulariteit.”

De overige ruimte is ingericht met meubels uit de &Ex Collection. ’s Avonds verandert de theebar in een loungebar, aldus Ex. Aan de bar grenst een overdekt dakterras, daar omheen strekt zich een daktuin. “Het geeft een bijzonder gevoel als je daar staat”, vertelt Ex. “Je voelt dat we met dit gebouw een hart hebben toegevoegd aan de stenen omgeving van de Zuidas. Dat is ook een vorm van rekening houden met de menselijke maat.”

Pionieren
“Interessant aan dit soort projecten is dat je te maken hebt met ambities die voorbij het marktconform denken liggen. Je komt in een pionierspositie”, vervolgt ze. “Iedere partij moet het experiment aan. Je gaat je afvragen waarom dingen op een bepaalde manier zijn gemaakt en of het ook anders kan.” Dat geldt volgens haar ook voor het eigen denken en werken. “Soms gaat een tijdje heel goed, en op andere momenten moet je jezelf weer terug naar de circulariteit roepen. Je merkt dat je in zo’n proces zelf ook heel erg in wording bent. Je bent steeds bezig grenzen te verleggen.”

“We kunnen stellen dat we op dit moment door een maatschappelijke transitie gaan. Die is niet makkelijk, ook niet voor ons als ontwerpers. Het is enerzijds prachtig dat er plekken zijn waar we kunnen pionieren, maar anderzijds merk je dat we heel erg gewend zijn volgens aangeleerde systemen te denken. We worden enorm uitgenodigd om daar uit te stappen. Ook de Architekten Cie., DoepelStrijkers en wij: we moeten een andere manier van denken, een andere manier van ontwerpen, een andere manier van samenwerken aanleren. Het ego waar we allemaal last van hebben moet je in die circulariteit loslaten, anders sta je niet open voor het leerproces.”

Het juiste
Voor Ex strekt het belang van Circl zich verder uit dan het circulaire pand zelf; “dit tikt zoveel meer aan”, zegt ze. “Ik zie wat dit soort gebouwen met mensen doet: ze voelen zich herkend en verbondener. Zelf heb ik het gevoel dat ik hiermee aan de juiste opdrachten werk. Hierbij denk ik: nu besteden we geld aan het juiste. We pionieren nog, maar het feit dat er jeans tot isolatiemateriaal wordt verwerkt is deel van een beweging die in gang is gezet.”

Het zal niet van vandaag op morgen zijn, maar circulair denken (en ontwerpen en maken) wordt ‘gewoon’. Ex stelt vast dat ten opzichte van zo’n tien jaar geleden met name in de industrie veel processen zijn aangepast. Kon ze destijds maar moeizaam producten vinden om te voldoen aan de duurzaamheidseisen die bij een project werden gesteld, nu werken heel veel fabrikanten volgens de Cradle-to-Cradle-principes.

Verbinding
Ex associeert circulariteit sterk met vrijheid. Als je uit de standaardisering en uit de sjablonen van de gewoonte kunt stappen, kunnen nieuwe dingen ontstaan. “Dat doe je met elkaar; je haakt in op elkaars creativiteit”, zegt ze. Een voorbeeld daarvan is de &Ex Collectie, die ze is gaan ontwikkelen om uit een keurslijf te ontsnappen. “Ik wilde even weer eigen dingen ontwerpen, niet in opdracht. Het moest daarbij wel circulair zijn.”

Met Desso en Modulus heeft Ex respectievelijk een tapijt- en een meubelcollectie ontworpen. En over verbindingen gesproken: momenteel is ze in contact met Hans Ubbink. “Erg leuk, want we schuiven naar elkaar toe. Circulariteit is voor ons een gegeven, maar nu brengen we interieur en mode bij elkaar en inspireren we elkaar met materiaal- en detailkennis. Daarnaast vind ik het leuk om te zien hoe je een merk neerzet, hoe dat denkproces over echt en onecht werkt. Om niet zomaar producten aan de wereld toe te voegen, maar in een bewustwordingsproces over wat je daarmee nastreeft.

Trefwoorden

odette ex horeca vermaat groep circl de architekten cie. doepelstrijkers duurzaamheid ex interiors circulariteit interieur

1	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
2	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
3	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
4	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
5	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november

Gerelateerde nieuwsberichten

DGBC publiceert meetmethodiek voor losmaakbaarheid in gebouwen

11 februari 2020

Food Forum in Almere is een opvallend en zeer duurzaam paviljoen

21 april 2022

Mens en milieu centraal op campus naar masterplan van Ex Interiors en JDdV

7 februari

Designboard bouwprojecten Schiphol aangesteld

3 augustus 2016

Circl – ‘Zo circulair kunnen we nu bouwen’

8 september 2017

‘Energiepositief’ hoofdkantoor TNT geopend

29 september 2011

Gecoördineerde collectie van Ex Interiors

6 juni 2017

Verslag van netwerkevent rond circulair bouwen

24 april 2018

Interieur als versterking van de architectuur Burgerweeshuis

8 maart 2018

Evenement Material Xperience profileert zich in de breedte

26 februari 2018

Kantoormeubilair van Amsterdams grachtenplastic

7 november 2017

Architectenweb netwerkevent: circulair bouwen in de praktijk

13 maart 2018

Rotterdam Circulair wil ‘van zooi naar mooi’

26 april 2018

The Green House: een proeftuin voor circulariteit

11 april 2018

Hergebruik leidraad bij renovatie onderwijsgebouw

20 december 2017

Vijf finalisten voor Circular Award 2018

12 januari 2018

Odette Ex over Eosta: “We zeiden steeds: kan het nog duurzamer?”

22 oktober 2018

Open en tevens geborgen werkomgeving voor Triodos Bank

16 januari 2020

Video: het verbindende interieur van de Triodos Bank

17 april 2020

Ex Interiors wint prijsvraag Werkplek van de Toekomst

29 september 2020

Ex Interiors creëert ademruimte in een compacte woning

15 april 2021

Ex Interiors ontwerpt hoofdkantoor voor ontmoeten en hybride werken

23 juni 2021

Ex Interiors schept kleurrijke werkomgeving voor HvA/UvA

31 maart 2022

Ex Interiors presenteert vloercollectie met natuurlijk karakter

4 april 2022

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Odette Ex over de terugkeer naar kantoor (en onszelf)

30 september 2021

Andere nieuwsberichten

Meerstemmige geschiedenis en toekomst architectuur centraal tijdens symposium

Gisteren, 15:50

Op maandag 2 december organiseert Arcam in Pakhuis de Zwijger Amsterdam het symposium Hervertellingen. Het symposium draait om het meerstemmiger maken van de geschiedenis en toekomst van de Amsterdamse architectuur.

Tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en starters in Eemnes

Gisteren, 13:46

In Eemnes zijn ruim veertig tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en jonge starters naar ontwerp van Studio Selva opgeleverd. Met name in het ontwerp voor openbare ruimte naar manieren gezocht om het gemeenschapsgevoel te bevorderen.

De Warren ontvangt Ammodo Architecture Award

Gisteren, 10:48

De Ammodo Architecture Award is een nieuwe internationale architectuurprijs om de wereldwijde ontwikkeling van toonaangevende sociaal en ecologisch verantwoorde architectuur te stimuleren.

Een houten villa genesteld in het bos

21 november, 5:31

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.