Verslag van netwerkevent rond circulair bouwen
24 april 2018, 10:35
Half april organiseerde Architectenweb in Circl een zeer inhoudelijk netwerkevent rond circulair bouwen, met als sprekers onder andere Petran van Heel (ABN AMRO), Peter van Assche (Bureau SLA) en Hans Hammink (de Architekten Cie.). Een verslag in zes stellingen die op deze middag geponeerd werden.
1. Alleen duurzaam bouwen heeft straks nog positieve businesscase
Oliebedrijven zijn op de beurs al minder waard geworden, oude dieselauto’s zijn in steeds minder binnensteden welkom, kantoorgebouwen met een hoog energieverbruik mogen straks maximaal energielabel C hebben en zijn nu al minder gewild.
Dat de bouw verantwoordelijkheid is voor 40% van al ons afval en voor 20% van onze CO2-uitstoot is dan ook steeds minder houdbaar, stelt Petran van Heel, sector banker bouw bij ABN AMRO. Wil je op de lange termijn succesvol zakendoen, dan zul je op alle vlakken duurzaam moeten gaan bouwen: energiezuinig en circulair.
2. Gebouwelementen kun je in hun geheel hergebruiken
In de filosofie van Cradle to Cradle, van wieg tot wieg, gaat het er in basis om bouwproducten helemaal terug te kunnen brengen tot hun kern, hun materiaal, alvorens ze weer een nieuw leven te geven. Binnen de Circulaire Economie zijn echter ook allemaal kleinere cirkels denkbaar, waarin producten 1-op-1 op andere plekken hergebruikt worden, of met alleen kleine modificaties. Een houten balk hoef je niet altijd helemaal te versnipperen om hem opnieuw te kunnen gebruiken.
Architect Barry van Waveren (reA) gelooft dat het goed mogelijk is om bouwproducten in hun geheel her te gebruiken en onderzoekt dit momenteel bij de transformatie van de Bijlmerbajes tot Bajeskwartier. In de voormalige gevangenis inventariseert hij alle onderdelen, van prefab betonnen geveldelen tot vluchtwegbordjes, en zoekt voor al die elementen met het ontwerpteam van OMA en FABRICations een plek in het nieuwe ontwerp. Het liefst worden de elementen daarbij op dezelfde manier opnieuw gebruikt, dus gevelelement als gevelelement. Maar de plafondplaten van de huidige ‘Kalverstraat’ in het complex kunnen prima een tweede leven krijgen als bestrating van de hoofdas door het gebied.
3. Demontabel bouwen is ook niet alles
Circulair bouwen vraagt hele nieuwe manier van denken. En nog lang niet alles wat daarbij komt kijken is helemaal uitgedacht, stelt architect Peter van Assche van Bureau SLA. Demontabel bouwen lijkt de uitgelezen manier om bouwproducten en bouwmaterialen 1-op-1 te kunnen hergebruiken. Maar hoe vaak kun je producten en materialen opnieuw plaatsen in een project? Twee keer? Drie keer? Alles heeft zijn levensduur en tussendoor kunnen producten en materialen ook beschadigd raken. Uiteindelijk belanden die producten en materialen onherroepelijk toch ook nog op de schroothoop.
Dezelfde vraagtekens stelt Van Assche bij een gebouw dat misschien wel in al zijn onderdelen herbruikbaar is, maar zelf uit allemaal nieuwe onderdelen is opgebouwd. Is dat nou duurzaam?
Voor de Dutch Design Week ontwierp Bureau SLA samen met Overtreders W een paviljoen uit ‘geleende’ bouwproducten en bouwmaterialen. Alles had standaard maten en is na gebruik in het paviljoen weer teruggegaan naar de leverancier. Zonder boorgaten, lijmresten, wat voor sporen dan ook. Met spanbanden waren alle elementen tijdelijk aan elkaar verbonden. De demontage van het paviljoen zag er net zo uit als de montage, maar dan omgekeerd.
4. Doe meer meer bestaand meubels
Het idee om in een nieuwe kantoorruimte opnieuw (een deel van) de bestaande meubels neer te zetten, of zelfs bestaande meubels aan te kopen, is voor een hoop bedrijven nog even wennen. Furnify slaagt er desondanks al een aantal jaren in om, veelal in samenwerking met D/Dock, bestaande meubels te leveren voor nieuwe kantoorruimtes. In een loods heeft het bedrijf ondertussen een verzameling aangelegd van bestaand meubilair – klaar om opnieuw ingezet te worden.
Daarbij is het helemaal niet zo dat bestaande meubels geen frisse uitstraling kunnen hebben, verklaart Sabrina van Dongen van Furnify. Door tafels van een nieuw blad te voorzien, stoelen van een nieuwe bekleding, en dergelijke, kunnen bestaande meubels een totaal nieuwe uitstraling krijgen. Echter zonder de milieulast van helemaal nieuwe meubels.
5. Maak tijdloze ontwerpen
In de open ruimtes op de begane grond van Circl wilde ABN AMRO een grote variatie aan evenementen kunnen organiseren. In antwoord op de gezochte flexibiliteit heeft DoepelStrijkers voor die ruimte grote aluminium elementen ontworpen die met katrollen omhoog en omlaag kunnen bewegen, en zelfs gekanteld kunnen worden. Op die manier is de ruimte eenvoudig op allerlei manieren in te delen, terwijl het interieur toch steeds hetzelfde architectonische verhaal vertelt. De aluminium onderdelen hebben daarbij vanzelfsprekend standaard maatvoeringen gekregen, zodat die na gebruik eenvoudig her te gebruiken zijn.
Voor de inrichting van de ruimtes kreeg DoepelStrijkers toegang tot de opslagruimtes van ABN AMRO. Daar kwam het bureau allerlei meubilair tegen, van klassieke meubels van begin 20e eeuw tot meubels met een typisch jaren 80 vormgeving. Veel bleek uitstekend bruikbaar om de verschillende vergaderruimtes binnen Circl een eigen karakter te geven, maar een heel aantal meubels bleek ook lastig opnieuw te gebruiken omdat hun uitstraling zo tijdgebonden was. De les die interieurarchitect Chantal Vos van DoepelStrijkers hier dan ook uit trok: wil je echt circulair ontwerpen, maakt dan tijdloze ontwerpen. Precies wat het bureau ook beoogd heeft in het ontwerp van de beweegbare aluminium panelen.
6. Verzamel materiaalpaspoorten in 3D-modellen
De circulaire bouweconomie vraagt om een hele reeks nieuwe bedrijven. Van bedrijven die bestaande bouwmaterialen ‘oogsten’, opslaan en doorverkopen. Tot bedrijven die alle informatie over de toegepaste materialen in 3D-modellen verzamelen. Samen met partners heeft de Architekten Cie. zo’n laatste bedrijf opgericht: Circular Cloud.
In Circular Cloud wordt aan het BIM-model van het gebouw alle informatie over de toegepaste producten en materialen toegevoegd, en wordt die informatie vervolgens via een eenvoudige interface ontsloten. Zodat de beheerder van het gebouw met een druk op de knop van ieder onderdeel weet hoe hij het moet onderhouden of vervangen.
Van producten of materialen waarvan bekend is wanneer die het einde van hun levensduur of gebruiksduur bereikt hebben, kan in de database van Circular Cloud echter ook een ‘oogstdatum’ vermeld worden, vertelt architect Hans Hammink van de Architekten Cie. Voor andere partijen is zo precies inzichtelijk op welk moment welke materialen beschikbaar komen, zodat daar in toekomstige projecten rekening mee gehouden kan worden.