Rick ten Doeschate met zijn fiets in het kantoor van CIVIC

Willem II-passage, Tilburg

Rick ten Doeschate met zijn fiets in het kantoor van CIVIC

Willem II-passage, Tilburg

En Route (5): het multifunctionele fietsen van Rick ten Doeschate

23 augustus 2017, 11:59

De manier waarop we ons door het (stedelijk) landschap bewegen is snel aan het veranderen. Deze zomer interviewt de redactie van Architectenweb daarom een aantal ontwerpers die hier hun eigen visie op of beleving bij hebben. In de vijfde aflevering legt Rick ten Doeschate (CIVIC) uit hoe fietsen voor hem een aantrekkelijke combinatie van activiteiten is, en een architectonisch interessant thema.

We hebben ‘s ochtends in het kantoor van Architectenweb in Amsterdam-Noord afgesproken. Daar arriveert Rick ten Doeschate, architect en partner bij CIVIC, op zijn wielrenfiets. Na ons gesprek fietst hij naar zijn kantoor in Overamstel en ’s avonds – zoals nagenoeg elke werkdag – naar huis in Utrecht.

“Ik ga ’s ochtends met de wielrenfiets in de trein vanuit Utrecht CS naar Amsterdam Amstel of Bijlmer en fiets dan naar ons bureau in de Kauwgomballenfabriek. Daarmee ben ik net zo snel op kantoor als collega’s die in Amsterdam wonen”, vertelt Ten Doeschate. “’s Avonds fiets ik terug, langs het Amsterdam Rijnkanaal of juist door het Groene Hart. Meestal zo snel mogelijk. Strava, een app waarmee je je tijd op de route die je rijdt kunt vergelijken met eerdere van jezelf of van anderen, werkt daarin extreem stimulerend.”

Twee partners die in Amsterdam wonen, Jan Lebbink en Gert Kwekkeboom, gebruiken eveneens vooral de fiets voor het woon-werkverkeer, of ze lopen; alleen Ingrid van der Heijden gebruikt de auto omdat rond haar woonplaats in Noord-Brabant “het OV totaal niet op orde is”. Ook bij afspraken in den lande pakt Ten Doeschate vaak de (OV-)fiets. “Met CIVIC doen we veel publieke architectuurprojecten in grote steden, meestal rondom stations, zoals de Lochal en de Willem II-passage in Tilburg, het gebied rond Laan van NOI in Den Haag en een aantal stationsprojecten. Ik kan dus de meeste van mijn afspraken bereizen met de combinatie van trein en fiets.”

Combineren van activiteiten
Fietsen is echter geen verplichting die Ten Doeschate zichzelf heeft opgelegd. Toen hij in Utrecht ging wonen, woog hij de verschillende mogelijkheden tegen elkaar af. Daarbij speelt tijd een belangrijke rol, maar ze vormt niet de enige factor. Comfort, betrouwbaarheid van de reistijd en mogelijkheden om te werken in de trein spelen bijvoorbeeld ook mee. “Het moet wel heel gek zijn eer ik de auto pak. Niet omdat ik de auto haat, maar ik vind het gewoon minder praktisch. Als ik autorijd, kan ik niets anders doen.”

De keuze voor reizen per trein en fiets betekent niet alleen het combineren van reistijd en werk, maar ook reistijd, sport en landschapsbeleving, legt Ten Doeschate uit. “We hebben het met ons bureau steeds drukker en ik merk dat ik minder aan sporten toekom. Als ik nu naar huis fiets kost me dat een kwartiertje meer reistijd, maar ik heb wel een uur gesport. Dan combineer ik op ideale wijze activiteiten, zoals dat ook bij werken in de trein zo is.”

Stad verkennen
Toch heeft de liefde voor (hard) fietsen een geschiedenis. Toen hij 17 was heeft Ten Doeschate een jaartje koersen gereden en zodra hij in Eindhoven ging studeren vond hij een bijbaantje als fietskoerier. “Ik heb zo’n zes jaar als koerier gewerkt; een keer in de week een hele dag pakketjes rondbrengen. Een heel slecht betaald bijbaantje”, zegt hij lachend. “Het kostte me meer aan fietsreparaties dan ik betaald kreeg, maar ik vond het niet erg want het was weer die combinatie van werken en sporten. En natuurlijk de kick van het snel door de stad fietsen.”

Tijdens een verblijf in New York met collega-fietskoeriers in New York – voor het ‘WK-fietskoerieren’ – ervoer Ten Doeschate bovendien een interessant aspect aan het fietsen door de stad. Hetzelfde ontdekte hij toen hij een half jaar dat hij in Valencia woonde en studeerde. “Je leert een stad pas echt kennen als je een groter bereik hebt”, zegt hij. “Als je als toerist naar een stad gaat, ga je van hoogtepunt naar hoogtepunt. Je laat je bijvoorbeeld per metro van de ene naar de andere geïsoleerde plek transporteren. Op die manier is het heel lastig om de samenhang tussen de plekken in de stad te ervaren. Soms loop je rond in een wijk en dan ga je in een straal van een kleine kilometer plots dingen aan elkaar knopen. Met de fiets kun je je de stad in grotere stukken eigen maken en dan verbind je plekken mentaal makkelijker aan elkaar. Dat geeft mij sneller een thuisgevoel in een stad.”

NL Fietsland
Tevens ziet hij hierin oplossingen voor de verkeersproblematiek in de steden. Een trein is een puntontsluitingsmechanisme; hij brengt je over grote afstanden snel van een vast punt naar een vast punt, legt Ten Doeschate uit. De voetganger doet het tegenovergestelde: hij bestrijkt een vlak, maar dat is beperkt van omvang. Met de fiets kun je een veel groter vlak bestrijken. De auto heeft een nog groter bereik, “maar als iedereen de auto pakt, krijg je opstoppingen. Met de fiets is dat veel minder het geval; fietsers kunnen zich als een zwerm spreeuwen verdikken en verdunnen, ze staan bijna nooit stil. Dat vind ik een interessant mechanisme.”

Juist door de combinatie van trein en fiets wordt alles goed bereikbaar, meent Ten Doeschate. “Je reist met de trein naar een station en vanaf daar bestrijk je per fiets een straal van zo’n vijf kilometer. Als je dan kringen gaat trekken rond stations, zie je dat bijna de hele randstad en Brabantstad binnen je bereik komt. Samen met Rients Dijkstra, destijds Rijksadviseur Infrastructuur en Stad, en Artgineering heb ik in 2014 aan ‘NL Fietsland’ gewerkt. We maakten een soort maatschappelijke kosten-batenanalyse die de talloze voordelen van de fiets liet zien."

"We vonden het opvallend dat de landelijke overheid de investeringen in de fiets volledig aan regionale overheden overliet, terwijl een euro in de fiets meer oplevert dan een investering in de auto. We hebben toen een zorgvuldig pleidooi geschreven voor meer Rijksbetrokkenheid bij de fiets. En met succes, want het Rijk is samen met de regionale partners het fietsbeleid langzaam weer aan het opbouwen.”

De plek van de fiets
Terwijl Nederland een ‘echt fietsland’ is en de tweewieler naar mening van Ten Doeschate “het stedelijk verplaatsingsmiddel bij uitstek” is, is er ook vanuit de architectuur maar beperkt aandacht voor de fiets. “Misschien is het de wet van de remmende voorsprong”, zegt hij. “We vinden de fiets zo gewoon dat we denken dat die wel z’n plekje vindt. Het is tekenend dat er bij woningbouw een x-aantal parkeerplaatsen voor auto’s moet worden gerealiseerd, maar er geen eisen aan fietsruimte worden gesteld. Dat dwingt de gemiddelde architect niet tot nadenken over de plek van de fiets in het ontwerp van een gebouw of een wijk.”

De fiets vindt Ten Doeschate een “architectonisch interessant thema”. CIVIC – dat samen met de bureaus Matters en Bright overigens The Cloud Collective vormt – probeert in (het denken over) een project de fiets een plek te geven. “De Willem II-passage in Tilburg is een voorbeeld waar we een tunnel niet alleen als utilitaire fietsverbinding hebben benaderd, maar het project hebben opgeblazen tot een belangrijke openbare ruimte. Door de locatie, de verbinding van twee wijken en de kwaliteit van de ruimte is het een intensief gebruikte plek geworden. Het gaat ons niet om de fiets op zich, maar hij maakt deel uit van een integrale benadering.”

“In Amsterdam werken we aan een woontoren waar we, samen met de ontwikkelaar, nadenken over de relatie tussen woningtypes en mobiliteit. We richten ons op (middensegment) doelgroepen die minder gehecht zijn aan de auto zodat we – in combinatie met een autodeelsysteem – minder parkeerplaatsen hoeven te maken en meer ruimte voor collectieve functies in het gebouw overhouden. Het gaat om ontlasten van de stad, maar ook om goed ruimtegebruik”, legt Ten Doeschate uit. “Zeker als het stedelijk weefsel dichter wordt, moeten we nadenken over de plek die we voor de fietser inruimen en hoe we de openbare ruimte mede voor de fietser inrichten.”

Trefwoorden

verkeersproblematiek fiets rick ten doeschate nl fietsland civic

1	Compact appartementencomplex voor centrum Nieuwegein dinsdag, 31 maart
2	Architecten werken vanuit huis: actuele tips van een coach donderdag, 26 maart
3	Anterieure overeenkomst voor ontwikkeling De Hoef-West in Amersfoort maandag, 30 maart
4	Aanneemovereenkomst voor nieuw VU-gebouw getekend donderdag, 26 maart
5	Space & Matter ontwerpt groene buurt in Roosendaal dinsdag, 31 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Civic Architects

Civic Architects – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2019

En route (4): Armand Paardekooper op werkreis door Sri Lanka

En route: architect Reimar von Meding (KAW) reist zakelijk met de trein

En route (3): Martine de Vaan integreert wandelen in haar werk

The Cloud Collective ontwerpt spoorpassage

En route (2): Jan Benthem's liefde voor oude auto's, fietsen en vliegen

Willem II-passage is nieuw publiek gebied in centrum Tilburg

Terugblik zomerserie En route

Civic behoort tot Design Vanguard 2018

Civic Architects wint Next Step Award 2018

Architectenweb netwerkevent: nieuwe inzichten in fietsmobiliteit

Architectenweb netwerkevent: alles over fietsparkeren

Verslag netwerkevent: zit er een bovengrens aan de omvang van fietsparkeergarages?

Civic wint selectie museum Waalwijk

Open oproep voor tweede Bicycle Architecture Biennale

Andere nieuwsberichten

Winnend plan knipoogt naar Harderwijkse Hanzeverleden

Vandaag, 14:27

Voor een nieuwe woonbuurt aan de Lelyhaven hebben Molenaar & Co en LAP Landscape & Urban Design het Hanzeverleden als thema genomen.

DAT wint architectenselectie voor twee schoolgebouwen

Vandaag, 11:10

Het Kompaan College, dat is ontstaan uit een fusie, wil nieuwbouw op hun twee locaties in Zutphen en in Vorden.

Voorstel voor 'hyperlokale micromarkten' in lockdownsituaties

Vandaag, 10:39

Hoe houd je markten open in tijden van lockdown vanwege een besmettelijk virus? Shift Architecture Urbanism heeft een simpel en volgens het bureau ook praktisch uitvoerbaar antwoord.

Voorstel voor 'hyperlokale micromarkten' in lockdownsituaties

Vandaag, 10:39

Hoe houd je markten open in tijden van lockdown vanwege een besmettelijk virus? Shift Architecture Urbanism heeft een simpel en volgens het bureau ook praktisch uitvoerbaar antwoord.

'Rijk, kom met noodfonds voor Kinderdijk en ander erfgoed'

Vandaag, 14:45

Kinderdijk luidt de noodklok over het onderhoud van de molens, die alleen dit jaar al voor twee miljoen euro verspijkerd moeten worden. Door de coronacrisis zijn de benodigde inkomsten weggevallen.