Renovatie en vernieuwing van Museum W met gouden rand

Na een ingrijpende renovatie en verbouwing opent Museum W, gevestigd in het voormalige 16e-eeuwse stadhuis in het centrum van Weert, op 3 mei 2022 de deuren voor het publiek. Ontwerper Maurice Mentjens is verantwoordelijk voor de vormgeving van het gehele interieur en de uitgesproken goudkleurige gevel van het achtergebouw, waarin de nieuwe entree is ondergebracht.

Het gemeentemuseum Weert is sinds 1982 gevestigd in het voormalige stadshuis, met bordes en kolommen aan de voorzijde georiënteerd op de Markt. De oudste bouwdelen dateren uit het midden van de 16e eeuw, maar een grote restauratie uit begin 20e eeuw in neorenaissancestijl heeft het aanzicht in belangrijke mate bepaald.

Rond 1982 is het gebouw opnieuw aangepast en als museum in gebruik genomen. Ruim drie decennia later was het pand dringend toe aan een renovatie, onder andere met betrekking tot het interieur en de installaties. De noodzakelijke renovatie werd gecombineerd met een heroverweging van de collectiepresentatie; conservator John van Cauteren stelde een visie op over wat een modern museum moet zijn en hoe het museum W zich een onderscheidende plek zou kunnen verwerven.

Naar aanleiding van deze museumvisie gaf de gemeente Weert Maurice Mentjens opdracht om een nieuw interieur voor Museum W te ontwerpen. De opdracht breidde zich in volgende instantie uit met het ontwerp van een nieuwe gevel voor de achterbouw. In februari 2020 is gestart met de grootschalige verbouwing om het pand te renoveren, monumentale historische elementen weer zichtbaar te maken en het pand van een geheel nieuwe museuminrichting te voorzien.

Verplaatste publieksingang

De nieuwe gevel aan de zuidwestzijde van het huidige Museum W is de zichtbaarste ingreep van de afgelopen werkzaamheden. De markante gevel is hier als een schil over de bestaande achterbouw geplaatst; een gouden bouwdeel steekt nu – vanaf de Markt gezien – enigszins aan de zijden en boven het historische gebouw uit. De beeldbepalende toevoeging is door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en de gemeente Weert van harte omarmd, meldt het museum; de toevoeging toont dat ze van deze tijd is, zoals de neorenaissancistische gevel zich duidelijk onderscheidde van het oorspronkelijke gebouw.

De zuidgevel van het museumgebouw, de zijde aan de brede Meikoel, vertelt als het ware de historie van het pand, zegt Mentjens. In het midden van de lange gevel zie je delen van het oorspronkelijke gebouw van 1548. Aan de zijde van de Markt zie je de gevel in neorenaissancestijl van 1913 en aan de zijde van de Nieuwe Markt het goudkleurige bouwdeel van 2021. Aan deze zijde is, in de goudkleurige omhulling, ook de nieuwe publieksingang gesitueerd.

Tot voor de recente verbouwing vormde de historische entree aan de voorzijde, met kolommen en bordes, de ingang tot het museum. Om het museum letterlijk en figuurlijk toegankelijker te maken, is de hoofdentree verplaatst naar de achterbouw; de voormalige dienstingang is verbouwd tot drempel- en traploze publieksingang op straatniveau. Overigens blijft de voormalige hoofdingang aan de Markt in gebruik als zogenoemde ‘ceremoniële entree’ voor bijzondere gelegenheden en speciale activiteiten, zoals een huwelijksvoltrekking in de Raadzaal, die direct boven deze entree ligt.

Gouden gebouw

De achterbouw is aan het oorspronkelijke stadhuis toegevoegd bij de grote verbouwing rond 1912. In de loop der decennia is dit bouwdeel regelmatig aangepast, waardoor het weinig monumentale waarde heeft; daardoor kon dit deel ook nu worden verbouwd en opgehoogd. Door de ‘gouden’ schil heeft het wat rommelige bouwdeel een eenduidige uitstraling gekregen.

Het gevelmateriaal is Tecu Gold, een legering van gerecycled aluminium en koper. De platen met een dikte van 1 mm zijn aan de randen omgezet waardoor ze grote stijfheid bezitten. De aangebrachte, dicht geperste isolatieplaten versterken de stijfheid en slagvastheid. De gevelbekleding is overigens reversibel; oude kozijnen, ramen en andere uitstekende bestaande geveldelen konden behouden blijven.

De achterbouw heeft altijd de facilitaire functies gehuisvest en is wederom zo ingezet. Hier hebben de grootste aanpassingen plaats gevonden, met onder andere het onderbrengen van een vluchttrap, een lift, de toiletten, de kantoren , een vergaderruimte en depotruimte gecreëerd. De verbouwing heeft de sporen van het middeleeuwse gebouw zelfs beter zichtbaar gemaakt in de nieuwe entreehal, vertelt Mentjens.

Door de beplating met isolatie als een schil om de gevel te plaatsen kent het bouwdeel een aangenaam werk- en verblijfsklimaat. Het hoofdgebouw is bewust niet geïsoleerd om vochtproblemen te voorkomen. Wel is dit deel met vooral tentoonstellingsruimten noodzakelijkerwijs geklimatiseerd.

Reliekschrijn

De goudkleurige gevelbekleding is geïnspireerd op de reliekschrijnen, waarin de overblijfselen van heiligen worden gekoesterd. Mentjens ziet, zo legt hij uit, musea als heilige plaatsen in onze moderne geseculariseerde samenleving; de kunstwerken zijn de relikwieën van elke cultuur, die in musea worden gekoesterd. Grote raamvitrines, voorzien van openstaande luiken in de goudkleurige gevel, bieden zicht op enkele schatten uit de collectie, zoals “de relikwieën in een reliekschrijn”.

Ook bevat de gevel ‘openingen’ in de vorm van een aantal ledschermen, die kunnen worden gezien als de kleurige versiering van een reliekschrijn, of als glas-in-loodramen. Het museum heeft bewust besloten deze schermen niet alleen voor aankondigingen en dergelijke te willen gebruiken. Elk jaar wil Museum W een kunstenaar opdracht geven een werk voor deze beeldschermen te maken; de eerste kunstenaar is Emily Bates, waarvan nu het videoproject ‘Lost Spring. Lost Year’ is te zien.

De gouden gevel is volledig opgebouwd uit luiken, die echter uit kosteroverwegingen vast zitten. Door de detaillering van de gevel wekken de luiken de suggestie wel te kunnen worden geopend om zicht te geven op nog meer kunstwerken. Daarmee refereert de gevel ook aan een adventskalender. Feitelijk is de entreedeur het enige, grote, beweegbare luik.

Indeling

Na binnenkomst via de nieuwe publieksingang komt de bezoeker in de balieruimte, waar hij koffie kan drinken aan een grote leestafel. Op de begane grond liggen de ruimten voor wisselexposities, waar nu als openingsexpositie ‘Forever Endeavour’ van en door Job Smeets is ingericht. Via de bestaande traphal kan de bezoeker naar de eerste verdieping en nu ook naar de zolder. Beide verdiepingen bieden ruimte aan de vaste collectiepresentatie.

Bij de renovatie is in het monumentale hoofdgebouw een aantal kenmerkende onderdelen gebleven, dan wel hersteld. Slechts “enkele foutjes uit het verleden” zijn verwijderd, vertelt Mentjens, zoals de lift en de systeemplafonds. De oorspronkelijke bakstenen lambrisering in de gangen is weer tevoorschijn gebracht. Dat geldt ook voor het originele plafond in de oude Raadzaal, waar het akoestische plafond is ‘vervangen’ door textiele wandbekleding met akoestisch materiaal. Het wandtextiel is voorzien van een dessin dat is gebaseerd op een belangrijk document in de stadswording van Weert.

Onder de spanten

De voorheen voor publiek gesloten zolder is toegankelijk gemaakt en onderdeel van de collectiepresentaties geworden. De zolder, voorheen alleen bereikbaar via een smalle houten trap in de achterbouw, is ontsloten met een nieuwe ruime trap. Die is in de bestaande traphal schuin ingestoken, om de benodigde aantal treden te behalen, maar ook om in de vide het zicht op een groot glas-in-loodraam te behouden.

De zolder is het resultaat van ingrijpende verbouwingen in 1828 en 1912. De zolderverdieping bestaat uit verschillende ruimten, waarvan de vloerniveaus door de verschillende verbouwingen sterk verschillen. Het hoogteverschil tussen het laagste en hoogste niveau was meer dan een meter. Bij de ontsluiting voor publiek is het niveau van alle ruimten gelijk gemaakt. Dat gaf bovendien de mogelijkheid om installaties te verwerken in de ruimten onder de nieuwe vloeren.

De markante sfeer van de ruimten, in belangrijke mate bepaald door de dakconstructie met grenen schenkelspanten, heeft Mentjens bewust behouden. Dit heeft hij onder andere gedaan door in de ruimten geen gesloten wanden te plaatsen, maar een soort stalen stellingen. Naar behoefte bij de specifieke presentatie zijn deze stellingen te voorzien van vitrinekastjes en panelen voor verticale presentaties, waarbij een hoge mate van transparantie behouden blijft.

Strak en kleurig

Mentjens heeft alle expositiemeubels ontworpen, rank en strak in verschijning; naast de stellingen zijn dat verschillende tafels en vitrinekasten. Net als de stellingen zijn ook de vitrinekasten modulair indeelbaar met een speciaal ontworpen systeem om planken naar behoefte te kunnen plaatsen tegen de achterwand. Alle meubels zijn voorzien van lades, waarin het museum nog eens kleinere documenten en (kunst)voorwerpen kan tonen; 128 lades bieden de meubels te samen.

De renovatie van het pand werd gecombineerd met een herziening van de vaste collectiepresentatie. De collectie van Museum W collectie omvat een belangrijke verzameling relicten en religieuze kunst, met name van de Minderbroeders Franciscanen, naast objecten uit de stad en regio en een kleine verzameling moderne kunst. Conservator Van Cauteren heeft de presentatie vorm gegeven in een aantal ‘verhaallijnen’, die dwars door de verschillende collecties gaan en zo bijvoorbeeld archeologische vondsten, kledingstukken, historische objecten, religieus zilver en beeldende kunst naast en door elkaar presenteren.

Van Cauteren en Mentjens hebben in overleg de thema’s uitdrukking gegeven in kleurtoepassingen voor wanden en meubels. Zo is de presentatie die, erfgoed, historische en moderne kunst rond het vrouwbeeld toont (Maria-)blauw getint; de zaal met kunst en voorwerpen rond macht is rood. Samen met de verzorgde meubelontwerpen resulteert dit in een sfeervol en beslist eigentijds museuminterieur; daarmee maakt het de belofte waar die Museum W doet met zijn glanzende gevel en entree.