Projecten
Producten
Bedrijven
Vacatures
Agenda
Awards
Podcasts
more_horiz
Videos
Magazine
Thema's
Favorieten
Profiel
Uitloggen
Nieuw
Populair
Toon alles
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #11
Scholen
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #6
Transformatie en Renovatie
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Architectenweb Awards 2025
Architectenweb Awards 2024
Architectenweb Awards 2023
Architectenweb Awards 2022
Architectenweb Awards 2021
Architectenweb Awards 2020
Architectenweb Awards 2019
Architectenweb Awards 2018
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Avond met De Zwarte Hond
Symposium
Post-Growth City
Symposium
Prijsuitreiking Architectenweb Awards 2024
Impressie van een feestelijke avond
Avond met Office Winhov
Martens, Willems & Humblé Architecten
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Ontwerpen in analogie met het bestaande
Symposium
Martens, Willems & Humblé Architecten
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
De Zwarte Hond
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Avond met Office Winhov
Uitreiking van Architectenweb Awards 2020
Impressie van de prijsuitreiking via Zoom
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Spring Studio interieurarchitecten
Interieurarchitectenbureau uit Groningen, geleid door Manon Westmeijer & Jasmijn Buijvoets
Interior & Co
Leevik E-commerce
Schapenzacht
Maatwerk wandkleden van wol
Lucid Motors
Stichting Circulair Bouwen Zeeland
Interior & Co
Karakter Erfgoed
Spring Studio interieurarchitecten
Interieurarchitectenbureau uit Groningen, geleid door Manon Westmeijer & Jasmijn Buijvoets
Schapenzacht
Maatwerk wandkleden van wol
Stichting Circulair Bouwen Zeeland
Leevik E-commerce
Architecten
Architectuur
Mobiliteit en infrastructuur
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Leveranciers
Gevels
Daken
Ramen en deuren
Trappen, liften en balustrades
Binnenwanden
Vloeren
Plafonds
Verlichting
Sanitair
Projectinrichting
Installaties
Constructies
Buitenruimte
Software
Adviseurs
Bestekschrijvers
Bouwmanagement
Installatie adviseurs E
Bouwfysica
Calculators
Installatie adviseurs G/W
Bouwkundig tekenwerk
Constructeurs
Lichtadviseurs
Adviseur beveiliging
Juristen
Intermediairs, Payrolling
Aannemers
Overig
Presentatie
Instellingen / onderwijs
Overig
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Gesprek met Paul de Ruiter over innovatieve en duurzame hoogbouw
Gesprek met Pi de Bruijn over zijn ontwerpen voor de Tweede Kamer toen en nu
Gesprek met Stijn Steenbakkers over verdichting en hoogbouw in Eindhoven
Gesprek met Oresti Sarafopoulos over het ontwerpen van een kantoorgebouw met bijna geen installaties
Gesprek met Aldo Trim over complexe binnenstedelijke hoogbouw
Gesprek met Pi de Bruijn over zijn ontwerpen voor de Tweede Kamer toen en nu
Gesprek met Oresti Sarafopoulos over het ontwerpen van een kantoorgebouw met bijna geen installaties
Gesprek met Stijn Steenbakkers over verdichting en hoogbouw in Eindhoven
Gesprek met Francesco Veenstra over de ruimtelijke opgaven in Nederland
Gesprek met Job Floris over het ontwerpen van gelaagde architectuur
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Houthavens, Amsterdam
Zonwering met EQUITONE gevelpanelen
Rotterdam - Nettomarkt
Parkeergarage Berlijnplein
‘Ponte di Rialto’ en ‘Pont Neuf’ in Purmerend
Herbestemming Berlagekerk in Den Haag
Fenix, het nieuwe kunstmuseum over migratie
Hoogwaardig en duurzaam nieuw kantoor voor Sweco
Stedelijk woongebouw The Bow
‘Ponte di Rialto’ en ‘Pont Neuf’ in Purmerend
Architectuur
Woningbouw
Zorg
Hotels
Restaurants en café’s
Winkels
Sportgebouwen
Culturele gebouwen
Overheidsgebouwen
Scholen
Kantoren
Bedrijfsgebouwen
Paviljoens en kunst
Overig
Mobiliteit en infrastructuur
Trein- en metrostations
Luchthavens
Busstations
Parkeergarages
Fietsparkeren
Wegen
Bruggen
Water
Energie
Tankstations en laadstations
Waterzuivering en afvalverwerking
Overig
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Regionale visies
Gebiedsvisies
Plannen stedelijk weefsel
Amusementsparken en dierentuinen
Lichtontwerpen
Openbare ruimte
Pleinen
Parken
Tuinen
Speelplaatsen
Uitkijktorens
Overige (bijv. begraafplaatsen)
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
liniLED® Markeerlichten
Met onze liniLED® markeerlichten maakt u openbare ruimtes goed zichtbaar en veilig.
Compact vouwdeur Extern
Benut ruimte in uw pand optimaal
Duurzame noodverlichting voor robuuste omgeving
Aqualux 04 noodverlichting is geschikt voor de meest uitdagende locatie
Oregon Pine
Duurzaam, veelzijdig hout
Modulaire daklichten van Metaglas
Oneindige oplossingen - een zee van daglicht zonder concessies
Slimme daglichtoplossingen voor zwembadarchitectuur
Neem een duik in daglicht
norament 926 castello
TIJDLOOS DESIGN MET HEDENDAAGSE LOOK
Plaatstalen stralingswerend binnendeurkozijn
Volledig prefab uitgevoerd, met loodinlage en strakke afwerking
De Meest Duurzame Wand van Nederland
Circulaire binnenwanden met vlaskern
Knauf MaxSpace
Minder wand, méér ruimte. Het ideale profiel voor meer winst per m²
Gevels
Gevelbekleding
Vliesgevels
Zonwering buiten
Isolatie
Gevelconstructies
Signing
Overig
Daken
Dakafwerkingen
Dakisolatie
Dakconstructies
Dakranden, dakgoten en HWA's
Dakramen
Lichtkoepels
Lichtstraten
Schoorstenen
Overig
Dakluiken
Ramen en deuren
Raam- en deursystemen / kozijnen
Vliesgevels
Hang- en sluitwerk
Beveiliging en luiken
Dorpels en vensterbanken
Lateien
Roosters
Glas
Dakramen
Dakkoepels
Lichtstraten
Zonwering buiten
Zonwering binnen
Buitendeuren
Binnendeuren
Postvakken en brievenbussen
Overig
Dakluiken
Trappen, liften en balustrades
Trappen
Roltrappen
Liften
Balustrades en hekwerken
Galerijen
Binnenwanden
Binnenwanden
Wandafwerking
Vloeren
Constructieve vloeren
Verhoogde vloeren
Vloerafwerkingen
Overig
Plafonds
Tegels
Lineair
Grill
Open en roosters
Naadloos
Eilanden en baffles
Plafondafwerkingen
Ophangsystemen
Overig
Klimaatplafonds
Verlichting
Binnenverlichting
Buitenverlichting
Sanitair
Kranen en douchesets
Wastafels
Douchewanden en douchebakken
Baden
Waterclosets
Accessoires
Overig
Projectinrichting
Stoelen
Banken
Tafels
Kasten
Balies
Vrijstaande wanden
Keukens
Accessoires
Overig
Cabines
Interieurbeplanting
Stoffering
Installaties
Verwarming, koeling en ventilatie
Elektrotechnische installaties
Schakelmateriaal
Domotica
Deurcommunicatie
Beveiliging
Liften
Onderhoudsinstallaties
Overig
Brandbeveiliging
Constructies
Draagconstructies
Funderingen en kelders
Overig
Brandbeveiliging
Buitenruimte
Bestratingen en verhardingen
Afwateringen
Terreinafscheidingen en geluidsschermen
Buitenmeubilair
Fietsparkeren
Terrassen
Terrasoverkappingen
Bruggen
Accessoires
Overig
Beplanting
Sport- en speeltoestellen
Software
Tekenen 2D
Modelleren 3D / BIM
Visualisatie / rendering
Parametrisch ontwerpen
Bouwfysica
Draagconstructie
Overig
Virtual Reality
Cloudoplossingen
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Tentoonstelling ‘Gemene Gronden’ in de expositiezaal INTRO
Hillevliet 90 3074 KD Rotterdam
Het Paradijs van de Arbeider: Tuindorpen en Tuinsteden
Oostzaanstraat 45 1013 WG Amsterdam
Hortamuseum: ‘(G)een motief,’
Amerikaansestraat 27, 1060 Sint-Gillis, Brussel, België
De 10 beste gebouwen van Amsterdam van 2025
Arcam
Foto-expositie Dromen zonder Drempels
In de pergola’s van RAUM, op het Berlijnplein te Utrecht
Mien Ruys en de moderne tuin
Start wandeling: op het Azartplein, Amsterdam, naast het beeld Amphitrite
Het Paradijs van de Arbeider: Tuindorpen en Tuinsteden
Oostzaanstraat 45 1013 WG Amsterdam
Een avond met: Ma Yansong
Museumpark 25, 3015 EK Rotterdam
Hortamuseum: ‘(G)een motief,’
Amerikaansestraat 27, 1060 Sint-Gillis, Brussel, België
Platform Ontwerp NL organiseert de derde editie van 'De dag van de ontwerpkracht'
Postilion hotel en convention centre vlakbij station Den Haag Hollands Spoor, Waldorpstraat 15, Den Haag
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Toon alles
Design
Duurzaamheid
Gevel
Infrastructuur
Interieur
Kantoren
Leisure
Openbare ruimte
Publieke gebouwen
Scholen
Transformatie en Renovatie
Woningbouw
Zorg
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Toon alles
Revit (BIM) modelleur – technisch ontwerper
TANK is looking for an interior architect (mid)
Vacature Interieurarchitect, ervaren
Junior BIM coördinator (Architectuur en R&D)
BDG zoekt architect-ontwerper
BDG zoekt assistent-ontwerper
Junior Architect
Assistent Ontwerper
Architect
ZEEP Architects and Urban designers zoekt Junior Architect
Junior Architect
Ervaren Architect
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Haarlem
Copyright: Parochie van Kathedrale Basiliek Sint Bavo
Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Haarlem
Copyright: Parochie van Kathedrale Basiliek Sint Bavo
Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Haarlem
Copyright: Parochie van Kathedrale Basiliek Sint Bavo
Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Haarlem
Copyright: Parochie van Kathedrale Basiliek Sint Bavo
Kasteel van Montreuil Bonnin, Frankrijk
Copyright: Famille Dupnt
Versterkte nederzetting van Mutso in Georgië
Copyright: National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia
Het Koningin Louise Adit-complex in Zabrze, Polen
Copyright: Muzeum Górnictwa Weglowego w Zabrzu
Presentatiepavilion voor archeologische overblijfselen, Celje, Slovenië
Copyright: Virginia Vrecl
Lithica-steengroeve van s'Hostal, Menorca, Spanje
Copyright: Laetitia Lara
Oratorium van het Partal en het Huis van Astasio Bracamonte in het Alhambra, Spanje
Copyright: La Alhambra y el Generalife
Middeleeuwse tiendschuur, Ingatorp, Zweden
Copyright: Karl-Magnus Melin
Yr Ysgwrn, Trawsfynydd, Wales, Verenigd Koninkrijk
Copyright: Paul McMullin
Restauratie Koepelkathedraal Haarlem wint Europa Nostra Award
21 mei 2019, 12:03
Robert Muis
Redacteur
0
0
0
0
De restauratie van de Kathedrale Basiliek Sint Bavo in Haarlem is beloond met een Europa Nostra Award in de categorie ’Behoud’. De organisatie van de prijzen voor behoud van cultureel erfgoed in Europa heeft vanochtend de winnaars voor 2019 bekend gemaakt.
Europa Nostra
heeft in totaal 25 projecten in 16 landen bekroond voor de “indrukwekkende prestaties op het gebied van behoud, onderzoek, toewijding en educatie, training en bewustwording.” De prijzen zijn in die vier categorieën toegekend.
Onderzoek en kunst
Met betrekking tot de Kathedrale Basiliek Sint Bavo – ook Koepelkathedraal genoemd en niet te verwarren met de Grote of Sint-Bavokerk in het hart van dezelfde stad – prijst de jury de werkwijze van het restauratieteam. Zo verdient het volgens de looft de jury dat het restauratieteam zich realiseerde “dat alleen op basis van onderzoek een juiste interpretatie kan worden verkregen van verborgen elementen van de decoratie, welke in hoge mate symbolisch bepaald waren.”
Veel waardering heeft de jury ook voor het toevoegen aan de van nieuwe kunstuitingen aan de Koepelkathedraal van de hand van onder anderen Jan Dibbets, Gijs Frieling en Marc Mulders.
Het herstellen en aanbrengen van decoratieve elementen was een belangrijk onderdeel van de restauratie. Zo is in de hele kathedraal onder de hoogste ramen en in de koepel, naar een ontwerp van Joseph Cuypers, de tekst van de hymne van het Te Deum aangebracht. Hetzelfde gebeurde met oude Jugendstil-schilderingen op de orgelkas van het transeptorgel, laat Stichting Kathedrale Basiliek Sint Bavo weten.
Restauratie
De kerk is ontworpen door Joseph Cuypers, zoon van Pierre Cuypers, en gerealiseerd tussen 1895 en 1930. De grootschalige en gefaseerde restauratie van de Koepelkathedraal is in 2004 gestart onder leiding van
Van Hoogevest Architecten
.
Tijdens de restauratie is in de crypte ruimte gemaakt voor het Kathedraal Museum. In een nieuwe ruimte grenzend aan het middenschip zijn toiletten, een garderobe en een opslagruimte ondergebracht, waardoor in de kerk voortaan grote concerten en bijeenkomsten kunnen worden georganiseerd.
Andere winnaars
Naast de Kathedrale Basiliek Sint Bavo in Haarlem zijn in de categorie ‘Behoud’ nog tien projecten bekroond, waaronder het kasteel van Montreuil Bonnin in Frankrijk, de versterkte nederzetting van Mutso in Georgië, het Koningin Louise Adit-complex in Zabrze, Polen, de Lithica-steengroeve van s'Hostal, Menorca in Oratory of the Partal Palace and the House of Astasio de Bracamonte in The Alhambra, SpainOratory of the Partal Palace and the House of Astasio de Bracamonte in The Alhambra, SpainOratory of the Partal Palace and the House of Astasio de Bracamonte in The Alhambra, SpainSpanje, een middeleeuwse Tiendschuur in Ingatorp, Zweden en de “verfijnde restauratie” van de Kapel van de Heilige Lijkwade, in Turijn, Italië.
De Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie (
VVIA
) kreeg de prijs toegekend in de categorie Toegewijde Diensten. De Europese Commissie en Europa Nostra hebben ook een speciale prijs bekend gemaakt voor de Parijse brandweer.
“Samen met de politiediensten en erfgoedspecialisten hebben de brandweerlieden dapper en kundig de vlammen die in de Notre Dame huishielden in de nacht van 15 april bestreden en met succes de hoofdconstructie van het monument, evenals de onschatbare artefacten daarbinnen, beschermd tegen complete vernietiging”, aldus het erfgoednetwerk.
Alle prijswinnaars, ook in de categorieën Onderzoek, Toegewijde Diensten en Educatie, Training en Bewustwording, zijn
hier
te vinden.
Huldiging
De jury heeft kunnen kiezen uit 149 inzendingen vanuit 34 Europese landen. De winnaars worden op 29 oktober gehuldigd tijdens de European Heritage Awards Ceremony in Parijs. Daarbij worden ook de zeven Grand Prix-winnaars en de Public Choice Award-winnaar bekend gemaakt.
Trefwoorden
kathedrale basiliek sint bavo
koepelkathedraal
vvia
haarlem
van hoogevest architecten
europa nostra awards
europa nostra
Best gelezen
1
Meer foto's en video van Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal
vrijdag, 4 juli
2
Gemeentehuis Rheden naar ontwerp van DP6 en Zenber opgeleverd
woensdag, 2 juli
3
Mulder Zonderland ontwerpt berghut in Zwitserse Alpen
donderdag, 3 juli
4
De Nijs, LEVS en Lüning ontwikkelen biobased bouwmethodiek ‘Tim’ die houtbouw flexibel en betaalbaar moet maken
vrijdag, 4 juli
5
Boek belicht ruimtelijke geschiedenis van Den Haag door de eeuwen heen
woensdag, 2 juli
Gerelateerde nieuwsberichten
Bouwkundige restauratie Pieter Teylers Huis in Haarlem afgerond (met video)
8 maart 2021
Loopbrug op zestig meter tussen torens Nieuwe Bavo
26 maart 2019
Europa Nostra Awards voor Nederland en België
7 april 2016
Erfgoedprijs voor De Hallen en Vrienden Huis Doorn
14 april 2015
Europese erfgoedprijs voor Drunense bruggen
26 maart 2013
Europa Nostra Grand Prix-prijzen uitgereikt
6 juni 2012
Winnaars Europa Nostra Awards 2012 bekend
20 maart 2012
Met restauratie en transformatie door Marcel Martensen herleeft Anatomiegebouw
23 mei 2019
Ontwikkelcombinatie wil 1.500 woningen langs spoor Haarlem-Leiden
20 juni 2019
Architecten presenteren schetsontwerp stadhuis Den Helder
2 maart 2020
Rijk gedecoreerde Sint-Franciscuskerk in oude luister hersteld
3 juni 2020
Prijsvraag voor innovatieve verduurzaming monumentale kerken
11 maart 2021
Boek biedt diepgaand inzicht in (bouw)geschiedenis St.-Bavokerk Haarlem
28 september 2021
Van Hoogevest ontwerpt nieuw clubgebouw voor USV Elinkwijk
24 maart 2022
Bijgebouw Arnhemse Eusebiuskerk blijkt ontwerp Joseph Cuypers
12 september 2022
Bouwkundige restauratie Pieter Teylers Huis in Haarlem afgerond (met video)
8 maart 2021
Loopbrug op zestig meter tussen torens Nieuwe Bavo
26 maart 2019
Europa Nostra Awards voor Nederland en België
7 april 2016
Erfgoedprijs voor De Hallen en Vrienden Huis Doorn
14 april 2015
Europese erfgoedprijs voor Drunense bruggen
26 maart 2013
Europa Nostra Grand Prix-prijzen uitgereikt
6 juni 2012
Winnaars Europa Nostra Awards 2012 bekend
20 maart 2012
Met restauratie en transformatie door Marcel Martensen herleeft Anatomiegebouw
23 mei 2019
Ontwikkelcombinatie wil 1.500 woningen langs spoor Haarlem-Leiden
20 juni 2019
Architecten presenteren schetsontwerp stadhuis Den Helder
2 maart 2020
Rijk gedecoreerde Sint-Franciscuskerk in oude luister hersteld
3 juni 2020
Prijsvraag voor innovatieve verduurzaming monumentale kerken
11 maart 2021
Boek biedt diepgaand inzicht in (bouw)geschiedenis St.-Bavokerk Haarlem
28 september 2021
Van Hoogevest ontwerpt nieuw clubgebouw voor USV Elinkwijk
24 maart 2022
Bijgebouw Arnhemse Eusebiuskerk blijkt ontwerp Joseph Cuypers
12 september 2022
Toon alles
Andere nieuwsberichten
Studio Selva ontwerpt 379 verplaatsbare woningen op Circusterrein Hilversum
Gisteren, 11:17
Bijzonder aan het ontwerp is dat de woningen zonder bouwkundige aanpassingen op een later moment uit elkaar gehaald en permanent neergezet kunnen worden als acht aparte woonblokken op verschillende plekken.
Inzenden Apeldoornse Architectuurprijs 2025 geopend
7 juli, 2:13
Voor de 22e keer organiseert Architectuurcentrum Bouwhuis de Apeldoornse Architectuur- en Publieksprijs. De editie van 2025 kent vier categorieën en in aanmerking komen projecten die zijn gerealiseerd in Apeldoorn tussen 1 juli 2022 en 1 juli 2025.
De Groene Bron biedt parkachtig woonmilieu op voormalige gemeentewerf Soest
7 juli, 10:48
Op de locatie van de voormalige gemeentewerf in Soest is een woonensemble gerealiseerd naar ontwerp van architectenbureau Change.nl en Dijk&co Landschapsarchitectuur.
Meer foto's en video van Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal
4 juli, 1:27
Na de opening van het eerste deel van de wachtruimte begin februari, is eind april ook het tweede deel ervan geopend. Meer foto's en een video tonen de Eurostar-terminal nu in zijn geheel.
VVD wil met fiscale maatregelen koopwoning bereikbaarder maken
Gisteren, 11:46
Starters moeten wat de liberalen betreft tot 75.000 euro belastingvrij kunnen sparen voor de koop van een eigen woning.
Klimaatvriendelijke investeringen in vier jaar tachtig procent omhoog
Gisteren, 09:25
Nederland is de afgelopen jaren in rap tempo meer gaan investeren in klimaatvriendelijke technieken, van elektrische auto's tot zonnepanelen.
Advies: huurbeleid versimpelen, minder belastingvoordeel koophuis
7 juli, 4:19
Woonminister Mona Keijzer (BBB) heeft een zogeheten Interdepartementaal Beleidsonderzoek met adviezen over het huurbeleid naar de Tweede Kamer gestuurd.
Grote steden trekken fors meer kopers, blijkt uit hypotheekcijfers
7 juli, 9:34
Het aantal aanvragen voor de aankoop van een woning nam in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht afgelopen kwartaal met bijna 24 procent toe ten opzichte van een jaar terug.
Tweede Kamer draait bezuiniging Nationale Parken terug – natuurorganisaties reageren opgelucht
4 juli, 11:30
De opluchting is groot bij de Nationale Parken en IVN Natuureducatie, nu de Tweede Kamer een voorgenomen bezuiniging van 24 miljoen euro op hun werk heeft teruggedraaid.
Rapport: wereldwijd groeit aantal toeristische trips in komende tien jaar met bijna 50%
4 juli, 10:30
De reisindustrie zal tegen 2034 naar verwachting 30 miljard reizen verwerken, tegen ongeveer 21 miljard reizen vorig jaar.
Ga naar het nieuws-archief
Voor een optimale gebruikservaring plaatst Architectenweb functionele cookies. Wat de verschillende cookies precies doen leggen we uit in een
overzicht
. Cookies van social media kun je optioneel
aanzetten
.
Akkoord
Instellingen
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan
Feedback
Feedback
Wij horen graag jouw feedback. Laat je reactie achter en eventueel jouw e-mail adres.
Reactie
Verstuur