Ontwerpleidraad voor dementerenden ouderen

22 oktober 2013, 12:02

Jarno Nillesen en Stefan Opitz van Wiegerinck architectuur stedenbouw schreven de publicatie ‘Dimensie voor dementie’ met opties en aandachtspunten voor het ontwerpen voor dementerenden. In het boek staan concrete ontwerpspecificaties; die ontwerpers en opdrachtgevers tot denken en discussiëren moeten aanzetten.

Tekst: Lisa Wagemans

In Nederland zijn er 250.000 mensen met alzheimer, hiervan komt een op de vijf mensen in een verpleeghuis terecht. Bij dementie valt de functie van het cognitief (boven)brein als eerste weg, waardoor de zintuiglijke waarneming belangrijker wordt voor het functioneren van deze mensen.

Naar dementie is er al veel onderzoek gedaan, echter zijn er weinig architectuurboeken te vinden over dit onderwerp. Jarno Nillesen en Stefan Opitz hebben daarom een overzicht gemaakt met de aandachtspunten voor het ontwerpen:
‘Dimensie voor dementie’.

Dimensie voor dementie
Nillesen heeft voor het onderzoek informatie ingewonnen bij experts uit wetenschap en praktijk. Daartoe werden door Wiegerinck “inspiratietafels”georganiseerd en werd er uitvoerig literatuurstudie verricht.

De auteurs kwamen tot de conclusie dat er weinig keiharde waarheden zijn. De publicatie laat daarom naast een uitgebreide behandeling van literatuurstudies vooral mogelijkheden zien. ‘Het boek moet opdrachtgevers en ontwerpers aanzetten tot discussie en nadenken’, vertelt Jarno Nillesen.

In het boek wordt aandacht besteed aan vijf hoofdonderdelen van een woonruimte:
zit,-slaapkamer en sanitair, gangen, woonkamer en keuken, entree en voordeur en buitenruimte. Van elke onderdeel worden verschillende opties genoemd met voordelen en nadelen. Ter illustratie zijn er ontwerpvoorstellen in een landschappelijke en stedelijke setting uitgetekend.

Ontwerpen
‘Er moet tijdens het ontwerpen vooral rekening worden gehouden met de beleving van deze groep mensen’, vertelt Nillesen, ‘een raam dat van plafond tot vloer loopt wordt bijvoorbeeld ervaren als een buitenruimte. Bewoners kunnen binnen daardoor als daadwerkelijk koud ervaren.’

‘Tijdens het ontwerpen moeten we gaan denken in wat deze mensen wél kunnen en ze stimuleren met voldoende prikkels’, vertelt Nillesen. Als voorbeeld noemt Nillesen het creëren van mogelijkheden tot lopen met daaraan gekoppelde rustpunten. En als sanitair zichtbaar is via bijvoorbeeld een glazen deur wordt deze waarschijnlijk eerder gebruikt. Dit werkt ook andersom. ‘Als kasten, met verpleeghulpmiddelen, dezelfde kleur krijgen als de wanden worden deze niet opgemerkt door de bewoners en openen ze deze kasten niet’, aldus Nillesen.

‘Je hebt verschillende soorten dementerenden’, licht Nillesen toe, ‘zenners zijn mensen die gestimuleerd moeten worden en dolers zijn erg beweeglijk. Dementerende hebben een gedoseerd aantal prikkels nodig. Zenners om gestimuleerd te worden bijvoorbeeld te gaan lopen en dolers juist te gaan zitten.’

Woningen ’t Loug in Delfzijl
In 2012 werd het ’t Loug in Delfzijl opgeleverd, waarin meerdere aspecten uit het boek zijn toegepast. Dit complex bestaat uit vier archetypische ‘huizen’, voor ouderen zorg. In deze gebouwen van twee verdiepingen hoog zijn de slaapkamers rondom de woonkamer geplaatst. De verkeersruimte wordt door kasten deels afgescheiden, hierdoor zijn er in het ontwerp geen gangen.

‘Het voordeel hiervan is dat de ouderen zich eenvoudiger kunnen oriënteren. En mensen die bedlegerig worden kunnen nog steeds bij de activiteiten van de woning betrokken worden door de deur open te zetten’, vertelt Nillesen. ‘Tevens kunnen dolers rondom de woonkamer lopen.

Het is belangrijk dat de bewoners kunnen kiezen waar zij gaan zitten. ‘De woonkamer moet worden verdeeld in zones’, aldus Nillesen, ‘bijvoorbeeld eten en zitten. Verder is de hiërarchie van privé – slaapkamer – en openbaar – woonkamer –
belangrijk.’

Toekomst
Nillesen zou graag verder willen gaan met het onderzoek over dementie. Hij kan zich voorstellen dat in de toekomst een ‘dimensie voor dementie 2.0’
wordt uitgebracht. ‘Het project ‘t Loug is net opgeleverd, we moeten nog onderzoeken of dit concept daadwerkelijk zo werkt als gedacht’, vertelt Nillesen, ‘hieruit kunnen we weer leren. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat er te weinig plekken zijn waar deze mensen zich kunnen terugtrekken.’

Nillesen vervolgt, ‘In de meeste woningen in Nederland wordt er boven geslapen en beneden gewoond, dit archetype is voor veel ouderen herkenbaar, dit zou mogelijk ook in verpleeghuizen kunnen worden vertaald.’ Tevens wil hij meer onderzoek verrichten naar invloed van het interieur.

Voor de toekomst zou Nillesen graag meer onderzoek willen doen naar de specifieke relatie tussen architectuur en bepaalde doelgroepen bijvoorbeeld bij autisme, syndroom van down of psychiatrische patiënten.

Trefwoorden

wiegerinck architectuur stedenbouw zorg dementie jarno nillesen

1	Vernieuwde entree westelijke reizigerstunnel Amsterdam Centraal geopend maandag, 30 juni
2	Is er een alternatief voor altijd dezelfde torenplattegrond? dinsdag, 1 juli
3	Eindhoven presenteert masterplan voor Stadhuisplein en omgeving maandag, 30 juni
4	Het Binnenhof – Oude Zaal wordt ook grootste commissiezaal maandag, 30 juni
5	Gemeentehuis Rheden naar ontwerp van DP6 en Zenber opgeleverd woensdag, 2 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Contact met buurt en natuur voor dementerenden

21 juli 2016

'Benoem een seniorenminister'

14 juli 2017

Wiegerinck ontwerpt nieuwe huisvesting EPR

23 oktober 2015

Polsbandje voor dementen Beste Zorgidee

12 november 2015

Arnhem krijgt indoor duikcentrum

25 februari 2014

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

15 november 2013

Bouw woonzorgcomplex Elshof gestart

5 oktober 2015

Speciaal kamerscherm voor verzorgingshuis

1 juni 2016

Wooncomplex dementerenden in Anna Paulowna

29 november 2013

D/DOCK: ‘We moeten naar een hybride samenleving’

4 november 2013

Ontwerpen voor dementerenden

12 november 2013

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

6 maart 2015

Brains Unlimited Maastricht officieel geopend

29 oktober 2013

Nieuw ontvangstgebouw voor Sint Maartenskliniek

12 december 2013

Bouw Van der Valk Hotel Nijmegen-Lent gestart

21 mei 2015

Architectenweb houdt Het Grote Zorgcongres

16 oktober 2013

Wiegerinck ontwerpt gebouwen zorgpark Hilversum

7 december 2012

Wiegerinck revitaliseert Laurentius Ziekenhuis

8 januari 2013

Wiegerinck geeft medische kernpunten een plek

12 september 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Meer foto's en video van Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal

4 juli, 1:27

Na de opening van het eerste deel van de wachtruimte begin februari, is eind april ook het tweede deel ervan geopend. Meer foto's en een video tonen de Eurostar-terminal nu in zijn geheel.

De Nijs, LEVS en Lüning ontwikkelen biobased bouwmethodiek ‘Tim’ die houtbouw flexibel en betaalbaar moet maken

4 juli, 11:30

Om houtbouw sneller, flexibeler en betaalbaarder te maken hebben De Nijs bouw en ontwikkeling, LEVS architecten en Adviesbureau Lüning een biobased bouwmethodiek ontwikkeld genaamd ‘Tim’.

HAL en Boskalis kopen Nederlandse activiteiten VolkerWessels

4 juli, 10:00

De Nederlandse activiteiten van bouw- en infrastructuurbedrijf VolkerWessels worden overgenomen door investeerder HAL en baggeraar en maritiem dienstverlener Boskalis.

BoschSlabbers wint ontwerpwedstrijd voor herinrichting Grote Markt in Hulst

3 juli, 5:23

Het ontwerpvoorstel creëert een monumentale open ruimte tussen het stadhuis en de basiliek en voegt op strategische plekken bomen en beplanting toe. Details in de vorm van een messing plint en een waterelement vormen de ‘finishing touch’.

Tweede Kamer draait bezuiniging Nationale Parken terug – natuurorganisaties reageren opgelucht

4 juli, 11:30

De opluchting is groot bij de Nationale Parken en IVN Natuureducatie, nu de Tweede Kamer een voorgenomen bezuiniging van 24 miljoen euro op hun werk heeft teruggedraaid.

Rapport: wereldwijd groeit aantal toeristische trips in komende tien jaar met bijna 50%

4 juli, 10:30

De reisindustrie zal tegen 2034 naar verwachting 30 miljard reizen verwerken, tegen ongeveer 21 miljard reizen vorig jaar.

TNO roept overheid op te investeren in hightechmegaclusters

4 juli, 9:30

Nederland dreigt op technologisch en economisch gebied achterop te raken bij landen als Zuid-Korea, de Verenigde Staten en China die miljarden investeren in belangrijke sleuteltechnologieën, waarschuwt TNO.

Stadsverwarming komt deels in handen overheid, Kamer akkoord

4 juli, 8:30

De Tweede Kamer heeft ingestemd met het wetsvoorstel om overheden gedeeltelijk eigenaar te maken van stadsverwarming. Op die manier hoopt demissionair klimaatminister Sophie Hermans (VVD) de kosten voor gebruikers van deze warmtenetten te drukken.

Ontwikkeling van duurzame energie op land dreigt tot stilstand te komen

4 juli, 7:30

De ontwikkeling van duurzame energie op land dreigt tot stilstand te komen. Dat staat in de halfjaarlijkse update van de regionale energiestrategieën (RES).